Lingua Latina

Lingua Latina

Institutiones · Latinitas · Lexica · Libri Latini · Sententiae · Usus Latinae Linguae · Professores rerum classicarum

Vide etiam paginam discretivam: Latina

Lingua Latina
Taxinomia:	lingua Indoeuropaea e familia Italica
Status:	status antiquus linguarum Romanicarum
Sigla:	1 la, 2 lat, 3 lat
Usus
Aevum:	saec. 5 a.C.n. – 8 p.C.n.
Situs:	Roma et Imperium Romanum hodie lingua botanica et zoologica; lingua publica ecclesiae Catholicae et Civitatis Vaticanae
Litterae:
Scriptura:	Latina
Huic imagini nondum est descriptio, quaesumus descriptionem addas. Familiae linguisticae coloribus Vicipaedicis pictae

Cippus in quo invenitur antiquissimum exemplum Latinae Linguae, sub Lapide Nigro in Foro Romano

Lingua Latina est lingua Indoeuropaea qua Romani antiqui locuti sunt. Linguae nomen ductum est de terra in paeninsula Italica quam Latine loquentes incolebant, "Latium Vetus" interdum appellata, sita inter Tiberim, Volscos, Appenninum et Mare Inferum.

Cum populi Reipublicae Romanae et Imperii Romani lingua Latina in rebus publicis privatisque usi sint, etiam linguam Graecam magnopere adfecit, nec minus haec illam. Sicut lingua Graeca, Latina est lingua flexiva, ut nexus verborum non ex ordine appareat, ut mos est linguarum Romanicarum et Anglicae, sed ex adfixis.

Linguae usus continuo ab antiquitate usque hodie extendit. Saeculo decimo multas peperit linguas quae linguae Romanicae vocantur, sicut Hispanicam, Francogallicam, Italicam, Lusitanam, Dacoromanicam, Gallaicam, ne omnes afferam.

Hodie, quamquam lingua ab Ecclesia Catholica Romana et academicis saecularibus adhibetur, lingua mortua appellari solet, quia ex saeculo XVIII sermone nativo fungi desivit et perpauci nostris diebus Latine loqui possunt.

Historia

In subfamilia linguarum Indoeuropaearum Italica linguam Latinam esse constat. Abecedarium quidem suum de abecedario Etrusco venire putatur, quod invicem de Euboeico evolvit.

Huius linguae historia usque hodie sex aetates complectitur: archaica, classica, postclassica, medievalis, humanistica, et neolatina, quae subter in tabula ostentatur.

Historia Linguae Latinae

tempore certo usque ad saeculum 2/1 a.C.n.	saeculum 2/1 a.C.n. usque ad saeculum 1 p.C.n.	saeculum 1 usque ad saeculum 8	saeculum 9 usque ad saeculum 14	saeculum 14 usque ad saeculum 17	saeculum 17 usque ad hodie
Lingua Latina archaica	Lingua Latina classica sive aurea	Lingua Latina postclassica sive argentea	Lingua Latina mediaevalis	Lingua Latina humanistica	Lingua Neolatina
	Sermo vulgaris		Linguae Romanicae (Dacoromanica, Francogallica, Hispanica, Italiana, Lusitanica, etc.)

Archaica

Inscriptio Duenos sic, ut historicus Hendricus Dressel reddit.

Si plus cognoscere vis, vide etiam Lingua Latina archaica.

Lingua Latina censetur in Italiam circa saeculum 9 a.C.n. ab migrantibus ex septentrione lata esse, qui deinde Latium incolerent, in qua regione Roma urbs orta est. Ibi in linguam Latinam verba e variis linguis—Etrusca, Graeca—venerant, sicut persona (Etrusce: perśnu), quod est late agnitum, vel etiam talia prisciora ut visum est primum in Plauti et Terentii operibus, qualia techna (Graece: τέχνη) et machaera (Graece: μάχαιρα).

Litteraturae Latinae hanc per aetatem mutatae sunt, cum exempli gratia terminationes veteres -os, -om, -oi, et -osom aetate classica ad -us, -um, -i et -orum mutatae sunt. Littera intervocalica s quae linguae priscae Indoeuropaeae praeservabat, ubique in r mutata est, quod rhotacismus dicitur. Itaque, etiam ob rhotacismum nominativus honos ad honor et genetivus *honos-is ad honor-is mutati sunt.

Classica sive Aurea

Commentarii de Bello Gallico, versio anno 1783 edita libri clari a Iulio Caesare circum annum 40 a.C.n. scripti.

Temporibus adversis in oeconomia et politica et cultura, creant patricii, ex Latinae colloquialis varietatibus, Latinam francam, adhibita ministratione et doctu et aliam litterariam, ad litteras colendas. Est Aurea Latinae Aetas, saeculis I a.C.n.–I p.C.n.

Antequam tota Italia sub imperio Romano saeculo 1 a.C.n. redacta erat, fuerant dictae per totam paeninsulam: linguae Celticae post eas incursiones saeculo 4 a.C.n. trans Padum, illa non-Indoeuropaea lingua Etrusca, aliae Italicae linguae, appellatae "Sabellicae"—(Osca et Umbra); Faleraque lingua, quae dicta est in Etruria, inter Etruscos, Latinos, et Sabinos, videtur aliquantulum cognata cum Latina. Coloni vero Graeci saeculo octavo a.C.n. suam linguam in Italiae partes quas apud litora meridiana Siciliamque orientalem colebant, tulerunt. Etiam Sicaniae aut Siculae linguae paucum indicium est, sed modo videntur hae linguae similies Latinae-Faliscae esse. Imperio autem Romano crescenti et Latina ideo praeoptata, praeter linguam Graecam, omnes hac lingua locuti sunt, praesertim in Italia meridiana.

Postclassica

Biblia Sacra Christiana translata in Latinum ab Sancto Hieronymo annis 390-400 (versio Vulgata Clementina anno 1605 edita).

Lingua qua loquebantur populi paulatim de Latina franca distulit, quam schola tenere conabatur, et de litteraria. Diutissime de legibus et de rebus publicis et de aliis per totum Imperium Romanum Latine dictum est. At, quamquam plurima opera superstantia Romana sunt paene omnino scripta Latina Classica lingua, inclusa Ciceronis Caesarisque aliorumque opera, vera lingua dicta in Imperio Romano occidentali erat Latina Vulgaris, quae tantum de grammaticis, de vocabulario, et postea de locutione differt.

Etiam Romani optimates Graecam linguam discere solebant et ea uti amabant cum Graecas litteras ad philosophiam et litteraturam pertinere aestimassent. Alioqui Graece plurimi, praecipue in Imperio orientali, adeo loquebantur, ut Graeca, commercio et peregrinationi quasi lingua franca in eo die habita est. Post ultimum discrimen inter Imperia Orientale et Occidentale anno 395, in Orientali demum Graeca pro Latina usui legitimo et gubernatorio substituta est, ex ea causa, quod in illis partibus ex omnibus societatis ordinibus diu dicta esset Graeca.

Medievalis

Textus digestorum Corporis Iuris Civilis cum glossis et notis iuris consultorum medii aevi.

Aevo Medio incipente, lingua Latina fuit officialis multarum civitatum Europearum sermo, Civitate Vaticana inclusa. Quamquam autem lingua ab scholis, eruditis, et civitatibus ahibita est, hac aetate romanicae linguae ab variis modis Latinam loquendi vulgis ortae sunt.

In Sabaudiae Ducatu, hodierna in sola aetate, linguae novae ut sermones adhibitae, verbi gratia linguae Italica et Francogallica, linguam Latinam ab anno 1561 suppleverunt. Itaque,Imperii Austriaci in Croatiae et Slavoniae Ducato lingua Latina usque ad annum 1848 unica officialis fuit et in ducali contione locuta fuit, atque leges novae Latine editi sunt. Ephemerides Zagrabienses vel acta publica hebdomadalia in urbe Zagabria Croatiae (hodie Zagreb) ad annum 1772 Latine editi fuerunt.

Humanistica

Philosophiae naturalis principia mathematica, liber ab Isaaco Newtono Latine anno 1687 scriptus.

Aetas humanistica censetur ex saeculo quartodecimo incipere. Post schismata protestantium, scholares humanistici conati sunt linguam Latinam convertere in linguam internationalem. Lingua Latina igitur hac aetate lingua quotidiana Ecclesiae Catholicae Romanae non tantum fuit, sed tamen scientiae, iuris, et litterarum. Pleraque nominum et taxinomiae et biologiae, et iuris ex hac lingua (et Graeca) ducta sunt. Describitur ergo ordo plantarum (id est florum herbarumque arborumque) et animalium adhuc Latine.

Nationalismus autem civitatum Europearum magnopere per hanc aetatem quoque aucta est, quod efficit ut quaeque civitas propriam linguam nationalem distinctamque petat: Britanniarum Regnum tandem linguam Anglicam habuit, Francia linguam Francogallicam, Hispania Hispanicam, Germania Theodiscam, Italia Italicam, etc...

Demum lingua Latina ut lingua franca internationalis omnino desinit, a lingua Francogallica dimota, post Rerum Francicarum eversionem, cum Francia revolutionem contra Ecclesiam Catholicam Romanam habuit, et imperium per continentem Europeum extendit saeculo XVIII sub Napoleone Bonaparte.

Neolatina

Omnia signa Stationis Segedunensis hodie et Anglice et Latine scripta sunt.

Si plus cognoscere vis, vide etiam Lingua Neolatina.

Aetas neolatina saeculo undevincensimo incipere putatur. Hac aetate linguae usus definitur ab Ecclesia Catholica Romana et ab academicis secularibus, qui mores classicos recolere volunt.

Lingua Latina Ecclesiastica sermo specialis ab Ecclesia Catholica Romana adhibitus vocatur. Lingua adhibita est in editionibus typicis librorum liturgicorum, litteris et scriptis Papae, praesertim illis quae encyclicae nominantur, ceterisque scriptis et congregationum sanctae sedis et Civitatis Vaticanae. Etenim cantus et preces sacrae liturgiae saepe Latine exercentur. Hodie est enim lingua Civitatis Vaticanae, cuius tamen civitatis cives in alloquio non lingua Latina, sed lingua Italica utuntur.

Multi academici autem hodie etiam veram linguam aetatis classicae recreare petunt. Hi fautores neolatini praecipue modum latinitatis vivae ad linguam Latinam discendam colunt, ubi discipuli linguam discunt ea utendo ad res quotidianas describendas. Quod ad propositum, fautores nova vocabula facile admittunt ad res hodiernas reddendas, multas institutiones ad linguam citandam statuunt, et multos Libros Latine scribunt.

Litteratura et pronuntiatus

Litterae maiusculae A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z

Litterae minusculae a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z

Aetate classica abecedarium Latinum viginti tres litteras habuit, quod excludit litteras J, U, et W. Medio Aevo additae sunt ad abecedarium et litterae J, U, W et litterae minusculae.

Pronuntiatus litterarum aliquanto inter locutores hodie variat. Exempli gratia, litterae V et W pronuntiantur ut [v] IPA apud locutores ecclesiaticos, sed idem ut u-consonans (IPA [uw] vel [w]) apud academicos. Littera J, cum adhibita est, pronuntiatur ut i-consonans (IPA [ij] aut [j]) aut ut 'J' aliarum linguarum (IPA [dʒ], [ʒ], aut [x]).

Lingua sex diphthongos ostendit: ae = [aɪ̯], ei = [eɪ̯], oe=[ɔɪ̯], au = [aʊ̯], eu = [ɛʊ̯], ui = [ʊɪ̯]. Ne diphthongi pronuntientur, diaeresis super secundam vocalem additur: aes (gen: aeris) versus aër (gen: aëris), heros (pl. heroës).

Lingua etiam vocales breves ab longis distinguit. Antiquitate et apud multos huius diei locutores, vocales longi apicibus super litteras monstrantur: breves enim scribuntur a, e, i, o, u, y, et longi á, é, í, ó, ú, ý. Sunt quoque hodie qui macronibus vocales longos indicant scribens: ā, ē, ī, ō, ū, ȳ.

Litteratura cursiva antiqua recreata ad exemplum Tabularum Vindolandiensium.

Praeceptum Latinum, quo syllabarum accentus in dictibus polysyllabicis determinetur, est hoc:

1. Accentus in penultima syllaba cadit cum dictum solum duas syllabas habet, aut cum vocalis penultimus est longus, aut cum duo consonantes vocalem penultimum sequuntur;
2. Accentus aliter in antepenultima syllaba cadit.

Vocalis longitudo, cum tantum in accentu determinando et in ablativo casu interdum distinguendo refert, sunt Latine scriptores qui praecipue vocales longos apicibus macronibusve monstrant cum in penultimá et ultimá syllabá cadunt (quod hác in clausulá monstrátur). Alii Latine scriptores, sicut Arcadius Avellanus, solos accentus ipsos apícibus denotavérunt cum extra penúltimam sýllabam caderent (quod hac in cláusula monstratur).

Grammatica

Grammaticae Artis Institutio ab Ioanne Susebrotum anno 1539 scripta.

Si plus cognoscere vis, vide etiam Grammatica Latina.

Sicut lingua Graeca, Latina est lingua flexiva. Flexio nominis dicitur declinatio, quamquam flexio verbi dicitur coniugatio. In sententiis, usitatus vocabulorum ordo est:

1. primum subiectum: nomen aut pronomen casu nominativo a nominibus adiectivis et nominibus casu genetivo descriptum,
2. deinde praedicatum: verbum coniugatum subiectum describens, ei praefixum nomen casu accusativo, nomen casu dativo, adverbia et descriptionem adverbialem.

Quia autem lingua flexiva est, dictionis functione inflectionibus determinata, dictionum ordo in sententiis multum variat. Mos Latinus est dictionem ad sententiae principium et ad finem sitam emphasim specialem capere.

Nomina substantiva

Hofmanni Lexicon Universale anno 1698 editum, quod multa nomina Latina nobis praebet.

Si plus cognoscere vis, vide etiam Declinatio.

Nomen substantivum est pars orationis quae rem, hominem, aut locum nominat, qui independenter existere intelleguntur:

• Nomen proprium est nomen quo singulus homo, vel locus appellatur.
• Nomen appellativum est nomen quo classis generalis rerum, hominum, vel locorum indicatur.
• Nomen collectivum est nomen sensu singulari quod tamen ad rerum multitudinem spectat.
• Nomen abstractum est nomen quod qualitatem, statum, vel actionem describit sensu abstracto sicut independenter existeret.

Paene omnia nomina Latina declinatur ut ea simul designent:

• Casus septem, qui nominativus, vocativus, accusativus, genitivus, dativus, ablativus, locativusque appellantur.
• Declinationes quinque, classificare possumus iuxta vocales adhibita in casu ablativo: a, o, i, e, u
• Genera tria (masculinum, femininam, et neutrum), et
• Numeros duos (pluralem et singularem).

Quod ad casus grammaticales spectatur:

• Casus locativus iam quoque aetate classica, ut hodie, solus adhibitus est ad designandum quo loco aliquid exstat, utrum in urbe vel in oppido, vel in aliis locis sicut in urbe Roma=Romae, in domo=domi, in rure=ruri, vel in foco=foci. Nomina primae secundaeque declinationis propria formas speciales sumunt locativas, quae singulari numero idem sunt ut casus genetivus. Ablativus autem secundae declinationis quoque adhibitus est sensu locativo, cum quarto anno et similibus dicimus. Nominorum tertiae declinationis locativus idem formatur ut dativus. Et aliarum declinationum et formarum pluralium locativus idem formatur ut ablativus. Tertio die, pridie, et hodie, exempli gratia sunt exempla locativi quintae declinationis.

Domine quo vadis?, pictura anno 1602 ab Hannibale Carracci picta, et in Pinacotheca Nationali Londinii monstrata, cuius nomen usum adverbii quo monstrat.

• Casus ablativus quidem aetate classica multos usos complectitur: instrumentales, locativos, necnon ablativos veros unde vel a quo latere ortus significantes. Casu instrumentali, quem aliae linguae Indoeuropaeae habent, lingua Latina aetate classica omnino iam caruit; munus eius et munus casus ablativi antiqui in casum ablativum classicum volvitur. Quamquam casus ablativus a quo latere ortus significare Latine solet, oportet nos notare adverbium quo a casu pronominis ablativo distinguendum esse, quia adverbium quo significat ad quem locum nec a quo loco (unde) nec in quo loco (ubi), neque quo tempore (quando).

• Casus dativus aut id aut eum indicat, quem verbis actio indirecter afficit, sicut eum cui aliquid datur, vel eum propter quem aliquid agitur, vel eum cui aliquid agendum est, vel eum cui aliquid licet, lubet, satis, bene, aut male sit. Dativus Latinus quoque sensu possessivo adhibitus est, ad possessionem fortiter dicendum, exempli gratia in sententia Nomen mihi est = Nomen meum est.

• Casus genetivus indicat nomen quoddam alterum nomen afficere, indicatque igitur rei possessionem vel dominium, rerum naturam ex quo res facta est, universum ex quo partes factae sint, vel cuiusdam rei qualitatem quae eius natura explicat, et unitatem mensurae. Latine quoque genetivus fungit muneribus specialibus ubi actionis obiectus dentur
  • cum nomina actionis, agenturae, sententiaeque habemus, sicut "caritas tui= caritas erga te", "precatio deorum=precatio ad deos", "impetus urbis=impetus in urbem", "invidia mei= mea invidia";
  • cum adiectiva quae obiectum petunt habemus, sicut "avidus laudis", "memor vestri", "oblitus sui", "amor sui", "nostrae consuetudinis imperitus", "plenus fidei";
  • cum verbis memorandi vel obliviscendi utimur, quae aut accusativum aut genetivum petunt;
  • cum verbis impersonalis utimur, sicut refert et interest, quae petunt homo affectatum genetivo casu reddere.

Causidicus reum accusans in iudicio.

• Casus accusativus Latine, ut in aliis linguis syntheticis, rem designat illam, quam verbi actio directim afficit. Quoque autem designat Latine actionis effectum, tempus dum aliquid accidit, rem aut locum ab actione petitum, subiectum in sententis indirectis, exclamationes. Omnes praepositiones Latinae aut ablativum aut accusativum petunt.

• Casus nominativus simpliciter id aut eum designat, qui verbi actionem agit.

• Casus vocativus designat quomodo aliquis vocatur. Vocativus Latinus semper idem est ut nominativus, praeterquam in declinatione secunda ubi nomina quae in -us desinunt vocativus formant -e addendo, et ubi nomina quae in -ius desinunt vocativus formant -i addendo.

Nomina adiectiva

Nomen adiectivum dicitur nomen quo rei vel rerum qualitas et numerus indicetur:

• Nomen adiunctivum quod qualitatem rei describit
• Nomen numerale quod quantitatem vel numerum rei dat.

Colores

niger ater furvus
canus
albus candidus
ruber
flavus
viridis
caeruleus
violaceus

Sicut qualitas et numerus haud independenter existere intellegitur, tamen adiectivi exitus necessario adaptatur ad substantivi descripti genus, numerum et casum. Latine autem plurima nomina numeralia sunt indeclinabilia.

Adiectivi sensus ab adverbio et nomine casu ablativo et genetivo adaptatur, ubi ablativum saepe formatur vel ex supinum, e.g. "mirabile dictu".

Adiectiva ex nominibus substantivis et verbis derivantur, suffixa ad themata addendo, sicut -ulus, -culus, -osus, -tus, -eus, -alis, -arius, -orius, -ilis, -anus, -ensis, -inus, -eius, -icus, -ax, -idus, -ivus, -tivus, -ulus, -uvus, -ilis, -bilis, -tilis, et cetera. Participium specialiter dicitur adiectiva ex verbis formata quae actionem quandam ad subiectum attribuunt, e.g. faciens, factus, facturus. Ob naturam suam vebalem, haec adiectiva saepe argumenta casu ablativo, accusativo, et dativo additiva petunt, secundum consuetudinem verbi.

Comparationes

Turres altae quae comparandae sunt. Turris Dubaiensis (rubro colore depicta) altissima est omnium. Turris Tapeiensis est tam alta quam Turris Sicagoensis (in medio). Turris Tapeiensis autem altior est quam Turris Londoniensis (ad laevam).

Adiectiva generaliter tres gradus comparationis admittunt:

• Positivus: e.g., genere masculino, bonus, malus, magnus, longus,...
• Comparativus: e.g., melior, peior, maior, longior, ...
• Superlativus: e.g., optimus, pessimus, maximus, longissimus, ...

Ut substantiva comparentur, mos est adhibere:

• casum ablativum rei comparatae
• adverbium "quam" + nomen rei comparatae (necessario cum casus rei comparatae nec nominativus net accusativus est)

Exempli gratia "Ille est maior fratribus suis" ="Ille est maior quam fratres sui".

Pronomina

Pronomen pars orationis est, quae rem, locum, aut hominem numquam per se nominat, sed nominis loco in sententiis adhibetur. Sicut nomina, pronomina pro numero, genere et casu declinatur.

Latine omnia pronomina ex adiectivis ori putatur. Multa adiectiva enim saepe vim pronominalem in orationibus praebent.

Verba

Suetonius narrat verba C. Iulii Caesaris: Pontico triumpho inter pompae fercula trium verborum praetulit titulum"veni : vidi : vici" non acta belli significantem sicut ceteris, sed celeriter confecti notam.

Si plus cognoscere vis, vide etiam Coniugatio.

Verbum est pars orationis quae actionem vel qualitatem rei praedicat. Quod verbum Latinum per eius coniugationem subiectum quoddam necessario implicat, verbum est unica orationis pars, quae perfectam orationem sola constituere potest.

Verba Latina coniugantur ut ea simul designent:

• Coniugationes quattuor, classificatas iuxta terminationes infinitivas -áre, -ére, -ere, et -íre,
• Modos quattuor (indicativum, infinitivum, imperativum, coniunctivum),
• Tempora tria (praesens, praeteritum, et futurum),
• Aspectus duos (imperfectum et perfectum),
• Personas tres (me, te et illum),
• Numeros duos (pluralem et singularem), et
• Voces duas (activam et passivam).

Ut verba Latina ampliter coniugentur, necesse est ad minimum studentes discere quattuor verbi partes: praesens primae personae, infinitivum praesens, infinitivum perfectum, et supinum:

• amo, amáre, amávisse, amátum
• moneo, monére, monuisse, monitum
• lego, legere, légisse, léctum
• capio, capere, cépisse, captum
• audio,audíre, audívisse, audítum

Verba autem irregularia, sicut sum, possum, eo, etc., requirunt nos plures partes discere.

Adverbia

Quam celeriter currit equus! Hac in sententia averbia describunt quomodo equuus currit: primum adverbium "quam" sequens adberbium "celeriter" describit, sensum eius augens.

Adverbium est pars orationis quae actionem describit, verborum vel adiectivorum. Adverbia respondunt ad quaestiones: quomodo? cur? quando? ubi? Exempli gratia, in oratione "Puer bene legit", adverbium "bene" actionem verbi "legit" describit. Adverbium etiam potest adverbium describere, e.g. in oratione "Id multo bene est", "multo" "bene" describit.

Latine adverbia creare possumus libenter nominis adiectivi exitum mutando. Exempli gratia exitus -us in exitus -e aut -im mutatur, cum adiectiva primae declensionis habemus; et exitus -is in exitus -e aut -iter mutatur, cum adiectiva tertiae declensionis habemus. Videntur igitur: malus→male, seperatus→seperatim, facilis→facile, felix→feliciter.

Praepositiones

Vide etiam: SIDSPACE

Praepositiones sunt partes orationis indeclinabiles nomini, vel praenomini praepositae, quae affinitatem quandam inter ea indicant. Lingua Latina quadraginta et tres plus praepositiones habuit.

Plurimae praepositiones ex adverbiis ortae sunt. Multa adverbia fungunt ut praepositiones, sicut "palam" et "clam". Et nonnullae praepositiones quoque vim adverbiales interdum habent, e.g. "Circum eo", "Ante eo", et "Propter eo". Interdum possumus idem dicere vi adverbiali ac vi praepositionali, e.g. "illo propter" (propter ut adverbium) = propter illum (propter ut praepositio).

Coniunctiones

Coniunctiones dicta pariter conligant.

Coniunctio est pars orationis quae alia elementa grammaticalia coniungit, dum relationes grammaticae inter ea praeservantur. Aliae coniunctiones ex adverbiis ortae sunt, aliae ex pronominibus relativis praepositione ligatis. Nonnulla quidem adverbia Latina simul ut coniunctiones funguntur, sicut "vel", "ubi", "ne", "nec", et "quam".

Constructiones speciales

Ecce Homo tabula a Quintino Mesio ca. annum 1520 picta, cuius nomen usum dicti ecce monstrat, inclytaque verba nobis revocat Pontii Pilati, cum Iesum cruciatum populo ostendit.

• Articulus: lingua Latina omnino articulis caret. Notandum autem est consuetudinem Latinam esse pronomine "hic" uti cum dicti declinationis casus definiuntur, pronomen "quisdam" saepe paene sensum articuli indefiniti capit, et pronomina "hic" et "ille" saepe sensum articuli definiti capiunt.
• Ecce est dictum grammaticum exclamativum quod "vide hoc!" fere significat; e.g. "ecce homo" = "vide hoc hominem"
• Res est nomen substantivum univerale linguae Latinae. Dictum "res" adiectivo cuidam ligatum omnia significat quae qualitatem adiectivo datam habeant. Hoc igitur est modus quo adiectiva in substantivum convertatur. Habemus igitur "res malae" = "omnia quae mala videntur"; "res informatica" = "omnia quae de informatica tractat"; "res publica" = "omnes res quae publice habentur" ="civitatis regimen, ius, et mercatus"; res novae = "nuntia" = (in civilitate) "rerum eversio"
• Participium: est orationis pars, quae vim verbalem ostendit, dum adiectivis fungitur. Latine sunt quattuor participia:

Praeteritum, vim passivam habens: amatus, visus dictus, factus, sensus

Praesens, vim activam habens: amans, videns, dicens, faciens, sentiens

Gerundivum, vim passivam habens, amandus, videndus, dicendus, sentiendus

Futurum, vim activam habens: amaturus, visurus, dicturus, facturus, sensurus

• Supinum, est nomen substantivum neutrum quartae declinationis ex participio praeterito formatum; habemus igitur supina: amatum, visum, factum, sensum. Addendo verbum "ire" ad supinum, Latine redditur propositum actionis quoddam. Ergo, "eam amatum it" = "it ad eam amandum" = "it ut eam amet" ~ "eam amabit". Supinum casu ablativo redditum praecipue in adiectiva modificando fungit: e.g. mirabile dictu.
• Gerundium, est nomen substantivum secundae declensionis ex participio gerundivo et infinitivo formatum.

Gerundii significatio fere omnes significationes complectitur infinitivi, participii praesentis, et participii praeteriti. Casús nominativi loco verbi infinitivum adhibetur, loco aliorum casuum gerundivi neutri generis. Gerundii usus praecipue est in oratione obliqua, clausulis infinitivis et verborum adiectivorumque descriptionibus per genetivum. E.g. "Dicit se esse bonum", "Vivere est amare", et " Vivit amandi causa".

Sicut gerundivum sensum normativum praebit, itaque gerundium. Habemus igitur: "homo id facit ad eam amandam" (gerundivum) = "homo id facit ad eam amandum" (gerundium) = "homo id facit eam amandi causa" (gerundium) ="homo id facit eo consilio ut eam amet" (clausula finalis)

Artemis cum damma, sculptura Romana quae eam Graecam anno 325 a.C.n. a Leochare factam simulat, monstratque venatricem Artemidem bestiam dammam secutam (hoc est Artemis dammam iam sequitur et capit).

• Verba deponentia: ea dicuntur quae formá activá carent et cuius forma passiva sensum activum habent. Exempli gratia, inter verba deponentia numerantur:

Primae coniugationis: mirari, minari, venari, recordari

Secundae: vereri, reri, fateri

Tertiae: sequi, loqui, uti, fungi, oblivisci, pati, frui, nasci, apsici, gradi, liqui

Quartae: partiri, metiri, adsentiri, oriri, moriri

Verba deponentia saepe participia sensu activo habent: e.g.

"Homo bestiam sequens" = "homo qui nunc bestiam sequitur".

"Homo bestiam secutus" = "homo qui iam bestiam sequitur"

"Homini bestia sequenda" = "bestia quam hominem oportet sequi"

"Homo bestiam secuturus" ="homo mox bestiam sequar"

NB. Futurum semper sensum activum habet. Quare, dicendum igitur est "Homo bestiam secuturus est" nec numquam pravum "Homo bestiam secutum it"

• Verba semi-deponentia: ea dicuntur anomala quae partem imperfectam formae activae et partem perfectam formae pasivae habent. Exempli gratia:

Secundae: audeo, audere, ausus esse; gadeo, gadere, gavisus esse; soleo, solere, solitus esse

Tertiae: fido, fidere, fisus esse; fio, fieri, factus esse

• Ablativus absolutus: est inclyta constructio Latina, ex casu ablativo instrumentali derivata, ubi participium et eius argumenta casu ablativo reddita pro clausulis subordinatis substituta sunt. Exempli gratia: "Urbe capta Aeneas fugit" ="cum urbs capta est, Aeneas fugit"="quia urbs capta est, Aeneas fugit"="postquam urbs capta est, Aeneas fugit." Ambiguitatem significationis quandam introducit quam contextus sententiae solus potest resolvere.

Auctores inclyti

Si plus cognoscere vis, vide etiam Libri Latini.

Petrus Abaelardus et Heloisa

Leonhardus Eulerus multum de mathematica saeculo XVIII scripsit.

• Titus Maccius Plautus
• Marcus Porcius Cato
• Gaius Valerius Catullus
• Quintus Horatius Flaccus
• Gaius Iulius Caesar
• Marcus Tullius Cicero
• Titus Lucretius Carus
• Publius Ovidius Naso
• Publius Vergilius Maro
• Gaius Plinius Secundus
• Sextus Iulius Frontinus
• Cornelius Tacitus
• Gaius Suetonius Tranquillus
• Eusebius Sophronius Hieronymus
• Isidorus Hispalensis
• Baeda Venerabilis
• Petrus Abaelardus
• Thomas Aquinas
• Franciscus Baco
• Thomas Hobbes Malmesburiensis
• Ioannes Miltonus
• Benedictus de Spinoza
• Isaacus Newtonus
• Leonhardus Eulerus

Lingua Latina et linguae aliae

Frons Naturalis historia veterrima encyclopaedia ab Gaio Plinio Secundo primo saeculo scripta.

Lingua Latina est fundamentum

• Calendarii Romani
• Calendarii Gregoriani
• et multorum aliorum calendariorum
• Linguarum specialium:
  • Lingua Latina botanica
  • Lingua Latina zoologica
  • Lingua Latina apothecariorum
• Linguarum Romanicarum omnium
• et linguarum arte factarum:
  • Interlingua
  • Latino sine Flexione
  • Esperanto
  • Ido

Vide etiam

Calendarium Antiquum anni 1000 p.C.n.

• Institutiones Latinae.
• Latinitas viva
• Professores rerum Classicarum

Lexica et glossaria

• Vicipaedia:Lexica Latina interretialia
• Categoria:Glossaria
• Index abbreviationum latine
• Index nominum Latine redditorum

Bibliographia

• Baldi, Philip. 2002. The Foundations of Latin. Novi Eboraci et Berolini: Mouton de Gruyter. ISBN 3-11-017208-9, ISBN 3-11-016294-6.
• Desessard, Clementis. N.a. Lingua Latina sine molestia. Assimil.
• Mandruzzato, Aentii. 1989. Il Piacere del latino. Per ricordarlo, impararlo, insegnarlo. Mediolani: Mondadori.
• Mandruzzato, Aentii. 1991. I segreti del latino. Mediolani: Mondadori.
• Palmer, L. R. 1954. The Latin Language. Londinii: Faber & Faber.