Lingua Falerica

Linguae media in Italia

Falerica sive Falisca lingua est antiquorum Faliscorum, nobis praeservata 36 paucis inscriptionibus, quae saeculo tertio aut secundo a.Ch.n. abecedario ex Etrusco venienti, a sinistra ad dexteram, nonnullas influentias Latinas monstrantes scriptae sunt.

Characteres eius phonetici haec sunt:

1. Retentio f mediae, quod b Latinum factum est;
2. Repraesentatio gh Protoindoeuropaei f Falisco (foied, Latine hodie);
3. Deletio s finalis (cra Latine cras);
4. Exemplum in lingua falerica "foied vino pipafo, cra carefo", Latine; "hodie vinum bibam, cras carebo"

Characteres alii sunt:

1. Retentio velarum (Fal. cuando = Latine quando - nisi modo Umbrici pan(n~u));
2. Assimiliatio aliquarum consonantum finalium ad sonum initialem verbi proximi: "pretod de zenatuo sententiad" est "praetor de senatus sententia"

Exemplum in Lingua Falerica

Falerice	Latine
Menerua sacru la cotena la pretod de zenatuo sententiad vootum dedet quando datu rected cuncaptum, hirmo tertineo pretore.	Minerva sacro a catena a praetor de senatus sententia votum dedit quando dato recte conceptum, firmus tertianus praetores.
Didius, Vetius doum viri quinque statuas fornicesque haciundum coer idemque probaverunt. Unos latinos Pescosal quod af lucu Plaria dedet libes Ferono donom mereto.	Didius, Vetius duo viri, quinque statuas fornicesque faciendum cur idemque probaverunt. Unus latinus Pescosal quod ab luco Plaria dedit libes Feronio donum merito.
Iovei Menerua lunonei falesce quei in Sardinia sunt donom dederunt magistreis Latrius, Saluena, Voltai coiraverunt. Gonlegium quod est aciptum aetatei agedai opi parum ad vitam quo lunda festosque dies quei soveis astuties opidque volgani gondecorant saipi sume comvivia loidosque ququei fuc dederunt inperatoribus summeis utei sesed lubentis bene iovent optantis.	Iovi Minerva lunoni falisce qui in Sardinia sunt donum dederunt magistris Latrius, Saluena, Voltei curaverunt. Collegium quod est aceptum aetati agendae opi parum ad vitam quo lumbe festusque dies qui suis astutis oppidque vulcani condecorant saepi sume convivia ludusque quiqui hoc dederunt imperatoribus summis uti sede libentis bene iuvent optandis.
Eco quotene Votenosio Titias duenom duenas salueto Voltene. Capena Rufia Caleptia ves saluete sociai Ofetios Caios Velos amanos.	Ego quotannis Votenosio Titus bonum bona saluto Voltene. Capena Rufia Caleptia vis salute sociae Ofetius Gaius Velus amamus.
Ceres far Eutom vinom porrecat eios Mama et Zextos me difiqod. Pravios urnam sociai pordet carai eqo urnela titela fitai dupes arcentelom hunti. Cilom pe parai pordovit.	Ceres far Evius vinum porrigat eius Mama et Sextus me dixerunt. Pravius urnam sociae portet carae equo urnula tutela fidae dubiis argentorum fundi. Cillum per parvae portavit.
Voltio vecineo maxomo fe cupat carconia, fe cupat Meania. Cicio cicoi cupat infra vel zuconeo fec. Cupat Oufilio Clipeaio letei hileo me hacet pre cono cui tenet let.	Volteio vicinus maximus huius cupiat carcinia, huius cupiat Maenia. Cici cici cupiat infra vel sucinum hic. Cupiat Ofilius Clipeaio leti filius me faciet prae conus qui tenet letum.
Uxo Vipi Leuelia hilea Louci Teti uxo Cavi, helicinate uxo Vipi veszi cela Cavi cela cesi fi Marci Acarcelini mate Marci Acarcelini uxo Velce fe letei hileo Cavi. Tertinei post icnu partis Volti.	Uxor Vibi Lollia filia Luciae Teti uxor Gai felicitate uxor Vibi vesti cela Gai cela cessi his Marci Acarcelini mater Marci Acarcelini uxor Vellica huius leti filius Gai. Tertianus post anno partis Voltei.

Collatio verbalis

Lingua Protoitalice	Lingua Latina	Lingua Falerica
argentom	argentum	arcentom
ager	ager	aged
pibo	bibo	pifo
karefo	carebo	carefo
kras	cras	cra
kom	cum	com
konlegiom	collegium	gonlegium
kupiad	cupiat	cupat
kaikos	caecus	cico
duenom	bonum	duenom
det	de	de
ego	ego	ego
fakio	facio	haceo
feilios	filius	hileo
firmos	firmus	hirmo
frater	frater	frated
xaitos	haedus	fetos
xodied	hodie	fodied
xeike	hic	fec
lundam	lumbe	lundam
louderos	liberis	loufiros
vecinos	vicinus	vecineo
porekad	porrigat	porrecat
ope	ob	opi
letei	leti	letei
kwe	que	que
kwoi	qui	quei
kwid	quid	quid
kwis	quis	quis
kwod	quod	quod
kwendo	quando	cuando
prai	prae	pre
praitor	praetor	pretod
seted	sede	sesed
sententiad	sententia	sententiad
senatos	senatus	zenatuo
sint	sunt	sunt
wija	via	via
winos	vinum	vino
gwiwos	vivus	vivo

Bibliographia

• Victor Pisani: Le lingue dell'Italia antica oltre il Latino (1964), Italiane
• R.S. Conway, Italic Dialects, p. 312, Anglice

Nexus externi

• Lingua Falisca apud Mnamon