Lingua Latina archaica

Lingua Latina archaica
Taxinomia:	lingua Indoeuropaea e familia Italica
Status:	status archaicus linguae Latinae
Sigla:	1 la, 2 lat, 3 lat
Usus
Aevum:	saec. 5 a.C.n. – 2 a.C.n.
Situs:	Roma et Res Publica Romana
Litterae:
Scriptura:	Abecedarium Latinum
Familiae linguisticae coloribus Vicipaedicis pictae

Lingua Latina archaica, sive Latinitas prisca, fuit genus linguae Latinae qua loquebantur Romani antiqui temporibus ante bellum sociale (circa annum 83 a.C.n.)^[1] vel annum 75 a.C.n.,^[2] ante quidem aevum Latinitatis classicae. Secundum plurimas theorias hodiernas, lingua Latina prisca ex lingua Protoitalica oritur; aliae autem dicunt linguam Latino-Faliscam esse ramum ab Oscoumbrica separatum, sed cum multis linguis Italicis aliis cognatum, atque adeo cum linguis Celticis.

Primum linguae Latinae exemplum notum in fibula Praenestina legitur, quam explicatio nova, anno 2011 divulgata, dicit genuinam "praeter ullum dubium prudens"^[3]^[4] esse, tempore orientalizanti natam, primo dimidio saeculi septimi a.C.n.^[5]

Proprietates[recensere | fontem recensere]

In grammatica ad tempus variat quo magis similis linguae classicae per historiae itum fit. Sicut classicum, sermo archaicus septem casus grammaticos habuit: nominativum, vocativum, accusativum, genetivum, dativum, ablativum, atque locativum. Haec lingua nota est ob multos diphthongos quos posterius commutatos sunt.

Nomina[recensere | fontem recensere]

Declinatio prima[recensere | fontem recensere]

Declinatio cuius verborum fines saepissime 'a' erant (tamquam declinatio prima latinae classicae). Plerumque, haec verba feminina erant.

	puella, –aī f.
	Singularis	Pluralis
Nominativus	puella	puellaī
Vocativus	puella	puellaī
Accusativus	puellam	puellā
Genetivus	puellās/-es/-aī	puellōm/ -āsom
Dativus	puellai	puellaīs/-eīs/ -abos
Ablativus	puellād	puellaīs/-eīs/ -abos
Locativus	puellai	puellaīs(u)/-eīs

Declinatio secunda[recensere | fontem recensere]

Tamquam declinatio secunda latinae classicae, nomina huius declinationis neutra et masculina sunt. -os latinae classicae -us pertinet dum neutrum -om latinae classicae -um pertinet.

	'campos, –oī classice 'campus m.		'saxom, –oī classice 'saxum n.
	Singularis	Pluralis	Singularis	Pluralis
Nominativus	campos	campoī	saxom	saxa
Vocativus	campe	campoī	saxe	saxoī
Accusativus	campom	campōs	saxom	saxa
Genetivus	campoī	campōm/ -ōsom	saxoī	saxōm/ -ōsom
Dativus	campōi	campoīs	saxōi	saxoīs
Ablativus	campōd	campoīs	saxōd	saxoīs/ -oes
Locativus	campoi	campos(u)	saxoi	saxos(u)/ -oes

Latine archaice, duo fines genetivorum pluralium sunt: prius -ōm, sicut -ων (-ōn) linguae Graecae Antiquae, et (serotina) forma -ōsom. Dum archaice, litterae 'r' et 's' saepe mutabiles erant, -ōsom factus est classicum finem -ōrum.

Declinatio tertia[recensere | fontem recensere]

Haec declinatio, sicut par classicus, poterat habuisse nomina et masculina et feminina et neutra.

	'Regs –es classice 'rex m.
	Singularis	Pluralis
Nominativus	regs	regēs
Vocativus	regs	regēs
Accusativus	regem	regēs
Genetivus	regis	regōm
Dativus	regeī	regebos
Ablativus	regeid	regebos
Locativus	regi	regebos(u)

Nominativus (regs) loco rex monstrat lapsionem celeberem Latinae archaicae, nam pro littera 'x' (quae rarissime solum scribebat ut sonaret /ks/ vel /gs/), 'ks', 'cs', aut 'xs' scribebantur.

Pronomina personalia[recensere | fontem recensere]

	Ego	Tu	Suī
Nominativus	ego	tu	-
Accusativus	mēd	tēd	sēd
Genetivus	mis	tis	sei
Dativus	mihei, mehei	tibei	sibei
Ablativus	mēd	tēd	sēd
	Pluralis
Nominativus	nōs	vōs	-
Accusativus	nōs	vōs	sēd
Genetivus	nostrōm, -ōrum, -i	vostrōm, -ōrum, -i	sei
Dativus	nōbeis, nis	vōbeis	sibei
Ablativus	nōbeis, nis	vōbeis	sēd

Pronomen relativum[recensere | fontem recensere]

queī, quaī, quod classice, qui, quae, quod
	Masculinum	Femininum	Neutrum
Nominativus	queī	quaī	quod
Accusativus	quem	quam	quod
Genetivus	quoius, quoios	quoia	quoium, quoiom
Dativus	quoī, queī, quoieī, queī
Ablativus	quī, quōd	quād	quōd
	Pluralis
Nominativus	ques, queis	quaī	qua
Accusativus	quōs	quās	quōs
Genetivus	quōm, quōrom	quōm, quārom	quōm, quōrom
Dativus	queis, quīs
Ablativus	queis, quīs

Verba[recensere | fontem recensere]

Praesens et Perfectum[recensere | fontem recensere]

	Praesens indicativus: Sum				Praesens indicativus: Facio
	Archaice		Classice		Archaice		Classice
	Singularis	Pluralis	Singularis	Pluralis	Singularis	Pluralis	Singularis	Pluralis
I.	som, esom	somos, sumos	sum	sumus	fac(e/ī)o	fac(e)imos	facio	facīmus
II.	es	esteīs	es	estis	fac(e/ī)s	fac(e/ī)teis	facis	facitis
III.	est	sont	est	sunt	fac(e/ī)d/-(e/i)t	fac(e/ī)ont	facit	faciunt

	Indicativum Perfectum: Sum				Indicativum Perfectum: Facio
	Archaice		Classice		Archaice		Classice
	Singularis	Pluralis	Singularis	Pluralis	Singularis	Pluralis	Singularis	Pluralis
I.	fuei	fuemos	fui	fuimus	(fe)fecei	(fe)fecemos	feci	fecīmus
II.	fuistei	fuisteīs	fuisti	fuistis	(fe)fecistei	(fe)fecisteis	fecisti	fecistis
III.	fued/fuit	fueront/-erom	fuit	fuerunt	(fe)feced/-et	(fe)feceront/-erom	fecit	fecerunt

Exempla verborum[recensere | fontem recensere]

De lingua fere contemporaria ad Latinitatem classicam lexes perditas vel commutatas inveniemus. Multa horum ut synonymia poetica etiam supervixerunt. Hae lexes in dictionariis ordinariis plerumque scripta sunt tum linguam ad nostrum similat.

aestumare 1, "aestimare" 1
aevitas, "aetas"
alid, "aliud"
ast - contra (en. on the other hand)
cascitas - antiquitas (de creaturis cogitantibus)
- cascus, -a, -um - antiquus
com, "cum"
duellum, "bellum"
duis, "bis"
duonitas, "bonitas"
- duonus, -a, -um, "bonus"
facul adv. - facile
neclegere 3a, "neglegere" 3a
ni/nei part. neg. - non
petesse (v. intens. ad petere)
porgere 3a, "porrigere" 3a
poricere 3b, "porricere" 3b
potesse[m] - posse
procare 1 - petere 3a (ne res habere velle, sed ipsa facultas petitionis; en. e.g. you demand too much)
procellare 1 - super aliquid cadere
prod praep., "pro"
quor, "cur"
quotcalendis adv. - in quoque mutatu mensis
sicine - (ut "nonne" sed sine rogatu, e.g. nonne Cicero librum scribit)
temetum - genus potus fortis (en. intoxicant)
volpes, "vulpes"
voltur, "vultur" (i.e. vulturius)
voltus, "vultus"
vortere (prt. vorsus), "vertere" (prt. versus)
vortex, "vertex"
voster, "vester"

In cultura vulgari[recensere | fontem recensere]

In ludibrio, in Stargate, serie scientiae ficticiae, invenimus linguam ficticiam post archaicam formatam nomine antiqua, vel Anglice ancient, appellatam. Species progressiva simili nomine antiqui, vel Ancients, hoc sermonem loquitur.

Index inscriptionum linguae Latinae archaicae[recensere | fontem recensere]

Bibliographia[recensere | fontem recensere]

Maras, Daniele Federico. 2017. "Scientists declare the Fibula Prenestina and its inscription to be genuine 'beyond any reasonable doubt." Etruscan News 14 (hiems). Olim hic divulgatus. PDF. Archivum.

Nexus interni

Litterae antiquae

Notae[recensere | fontem recensere]

↑ Frederic D. Allen, Remnants of Early Latin: Selected and Explained for the Use of Students, ISBN 1-889758-71-X.
↑ "Archaic Latin," The American Heritage Dictionary of the English Language: Fourth Edition.
↑ Anglice "beyond any reasonable doubt"
↑ Maras 2012.
↑ Maras 2017.

Historia Linguae Latinae
tempore certo usque ad saeculum 2/1 a.C.n.	saeculum 2/1 a.C.n. usque ad saeculum 1 p.C.n.	saeculum 1 usque ad saeculum 8	saeculum 9 usque ad saeculum 14	saeculum 14 usque ad saeculum 17	saeculum 17 usque ad hodie
Lingua Latina archaica	Lingua Latina classica sive aurea	Lingua Latina postclassica sive argentea	Lingua Latina mediaevalis	Lingua Latina humanistica	Lingua Neolatina
	Sermo vulgaris		Linguae Romanicae (Dacoromanica, Francogallica, Hispanica, Italiana, Lusitanica, etc.)

[Allen-1] Frederic D. Allen, Remnants of Early Latin: Selected and Explained for the Use of Students, ISBN 1-889758-71-X.

[2] "Archaic Latin," The American Heritage Dictionary of the English Language: Fourth Edition.

[3] Anglice "beyond any reasonable doubt"

[4] Maras 2012.

[5] Maras 2017.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]