Quantum redactiones paginae "Chilia" differant
No edit summary |
m Nonnulla emendata, ut puto |
||
Linea 2: | Linea 2: | ||
{{pro pagina discretiva vide|Cilia (discretiva)}} |
{{pro pagina discretiva vide|Cilia (discretiva)}} |
||
{{Capsa civitatis Vicidata}} |
{{Capsa civitatis Vicidata}} |
||
'''Chilia'''<ref>{{Egger SL|81}}: Chilia, ae, ''f.'' — Nomen ab autochthonibus, quos «Indos» appellant, est deductum, sed de vera interpretatione non consentiunt philologi. Chilienses, ium; Chiliensis, e.</ref> seu '''Chile'''<ref>Cf. {{CathHierDiocese|sacl|Archidioecesis Sancti Iacobi in Chile}}</ref><ref>"... regni Chiles ...": vide "[http://www.uni-mannheim.de/mateo/camenaref/hofmann/hof2/s0637a.html Insula Johannis Ferdinandi]" in {{Hofmannus}}</ref><ref>''Rudimenta geographica & heraldica – Anfangsgründe der Erdbeschreibung und Heraldik, in lateinischer und deutscher Sprache, zum Gebrauche der Schulen. Neue, vermehrte, und mit Kupfern verbesserte Auflage.'' Augsburg, 1794, p. 272</ref> (ita et [[Hispanice]]), plenius '''res publica Chile'''<ref>"Respublica Chile" {{Google Books|iXZYAAAAcAAJ|p. 172}}</ref> est civitas in [[America Meridionalis|America Meridionali]]. Finitimae sunt [[Argentina]], [[Bolivia]], [[Peruvia]]. |
'''Chilia'''<ref>{{Egger SL|81}}: Chilia, ae, ''f.'' — Nomen ab autochthonibus, quos «Indos» appellant, est deductum, sed de vera interpretatione non consentiunt philologi. Chilienses, ium; Chiliensis, e.</ref> seu '''Chile'''<ref>Cf. {{CathHierDiocese|sacl|Archidioecesis Sancti Iacobi in Chile}}</ref><ref>"... regni Chiles ...": vide "[http://www.uni-mannheim.de/mateo/camenaref/hofmann/hof2/s0637a.html Insula Johannis Ferdinandi]" in {{Hofmannus}}</ref><ref>''Rudimenta geographica & heraldica – Anfangsgründe der Erdbeschreibung und Heraldik, in lateinischer und deutscher Sprache, zum Gebrauche der Schulen. Neue, vermehrte, und mit Kupfern verbesserte Auflage.'' Augsburg, 1794, p. 272</ref> (ita et [[Hispanice]]), plenius '''res publica Chile'''<ref>"Respublica Chile" {{Google Books|iXZYAAAAcAAJ|p. 172}}</ref> est civitas in [[America Meridionalis|America Meridionali]]. Finitimae ei sunt [[Argentina]], [[Bolivia]], [[Peruvia]]. Chiliam centies quinquagies centena milia hominum incolunt. Caput est urbs [[Sanctiacobi]]. Socius est [[CSN]], [[APEC]], [[OEA]], et [[ONU]]. |
||
== Geographia == |
== Geographia == |
||
Chilia est angustum [[terra]]e spatium inter [[Andes]] montes et [[Oceanus Pacificus|Oceanum Pacificum]]. Plus quam |
Chilia est angustum [[terra]]e spatium inter [[Andes]] montes et [[Oceanus Pacificus|Oceanum Pacificum]]. Plus quam quinque milia [[km]] longum est a [[septentrio]]nibus ad [[meridies|meridiem]], quapropter complura et varia [[clima]]ta habet quae [[deserta]], [[silva]]s aliaque telluris genera comprehendunt. |
||
Chiliae etiam multae [[insula]]e sunt, imprimis in australibus regionibus Aicetzenina Magellanicaque, et [[Insula Paschalis]] in [[Oceanus Pacificus|Oceano Pacifico]]. |
|||
Chilia |
Chilia sibi imperium territorii in [[Antarctica]] postulat, quod inter [[meridianus|meridianos]] 53 et 90 longitudinis occidentis situm est, ut in tabula infra indicatur. |
||
=== Urbes === |
=== Urbes === |
||
Linea 27: | Linea 27: | ||
== Historia == |
== Historia == |
||
''Vide etiam: [[Historia Chilensis]]'' |
''Vide etiam: [[Historia Chilensis]]'' |
||
* |
* Ante [[America]]m anno [[1492]] repertam ab [[indigena|indigenis]] variis incolebatur, inter quos notissimi sunt [[Imperium Incarum|Incae]] et [[Mapuche]]s. |
||
* Anno [[1520]] |
* Anno [[1520]] [[Ferdinandus Magellanus]] primus inter Europaeos [[Terra Ignis]] visit illique nomen imposuit. |
||
* Anno [[1540]] |
* Anno [[1540]] [[Didacus de Almagro]] ex [[Peruvia]] in Chiliam venit et [[colonizatio|colonias deducere]] coepit. Anno [[1541]] civitatem [[Sanctiacobi]] condidit. |
||
* [[18 Septembris]] |
* [[18 Septembris]] anni [[1810]] dicitur independentia initium cepisse, anno autem [[1818]] Bellum Independentiae finitum est die [[5 Aprilis]]. |
||
* Annis [[1879]] et [[1882]] |
* Annis [[1879]] et [[1882]] proelia facta sunt adversus res publicas Peruviae et [[Bolivia]]e. |
||
* Anno [[1891]] |
* Anno [[1891]] bellum domesticum fuit, in quo praeses [[Ioseph Emmanuel Balmaceda]] semet ipsum occidit. |
||
* Die [[11 Septembris]] [[1973]] |
* Die [[11 Septembris]] [[1973]] praeses [[Salvator Allende]] se ipsum occidit cum dux (et deinde praeses) [[Augustus Pinochet]] rem publicam cepisset. |
||
== Administratio == |
== Administratio == |
||
[[Fasciculus:Mapa administrativo de Chile.png|thumb|200px|Regiones Chilenses]] |
[[Fasciculus:Mapa administrativo de Chile.png|thumb|200px|Regiones Chilenses]] |
||
[[Fasciculus:Pueblo de San Pedro de Atacama 2013-09-21 11-52-31.jpg|thumb|200px|Atacamae]] |
[[Fasciculus:Pueblo de San Pedro de Atacama 2013-09-21 11-52-31.jpg|thumb|200px|Atacamae]] |
||
Ex anno 1978 Chilia in [[regio|regiones]] divisa erat<ref>Ministerium Rerum Domesticarum Chilensis (10 Octobris 1978). [http://bcn.cl/1mh72 «Decreto ley 2339 de 1978»] (HTML).</ref>, quae ipsae subdivisae erant in [[provincia|provincias]] et provinciae rursum in [[commune|communia]]<ref>Ministerium Rerum Domesticarum Chilensis (26 Octobris 1979). [http://bcn.cl/1q22f «Decreto ley 2867 de 1979»] (HTML).</ref><ref>Ministerium Rerum Domesticarum Chilensis (26 Octobris 1979). [http://bcn.cl/1ptv7 «Decreto ley 2868 de 1979»] (HTML).</ref>. Anno 2015 Chilia in 15 regiones<ref name=":0">Ministerium Rerum Domesticarum Chilensis. (5 Aprilis 2007). [http://bcn.cl/1m3ta «Ley 20174 de 2007»] (HTML).</ref><ref name=":1">Ministerium Rerum Domesticarum Chilensis. (11 Aprilis 2007). [http://bcn.cl/1mbj5 «Ley 20175 de 2007»] (HTML).</ref>, 54 provincias et 346 communia divisa est<ref>Institutum Nationale Rerum Statisticarum Chilense (18 Martii 2008). [http://www.ine.cl/canales/chile_estadistico/territorio/division_politico_administrativa/pdf/DPA_COMPLETA.pdf «División político-administrativa y censal, 2007»] (PDF): p. 12. <small>ISBN 978-956-7952-68-7</small>.</ref>. |
|||
Regiones |
Regiones notis numeralibus Romanis designantur praeter [[Regio Metropolitana Iacobopolis|Regionem Metropolitanam Iacobopolis]], quae pro numero XIII litteris RM designatur. Initio 13 regiones erant atque numeri ex ordine a septentrionibus ad austrum assignati sunt praeterquam Regioni Metropolitanae, quae ultima erat. Anno 2007 autem regiones XIV et XV creatae sunt<ref name=":0" /><ref name=":1" />. |
||
Haec sunt regiones a |
Haec sunt regiones a septentrionibus ad austrum enumeratae: |
||
* XV. [[Regio Aricensis Parinacotensisque]] (caput [[Arica]]) |
* XV. [[Regio Aricensis Parinacotensisque]] (caput [[Arica]]) |
||
* I. [[Regio Tarapacensis]] (caput [[Iquique]]) |
* I. [[Regio Tarapacensis]] (caput [[Iquique]]) |
||
Linea 62: | Linea 62: | ||
[[Cultura]] Chilensis originem remotam habet in culturis indigenarum et Hispanicorum coloniae temporis. |
[[Cultura]] Chilensis originem remotam habet in culturis indigenarum et Hispanicorum coloniae temporis. |
||
=== Indigenae === |
=== Indigenae === |
||
* [[Imperium Incarum|Incae]], notissimi inter indigenis Americanis, qui |
* [[Imperium Incarum|Incae]], notissimi inter indigenis Americanis, qui partem territorii in regione septentrionali Chiliae hodiernae obtinebant. |
||
[[Fasciculus:Lautaro (de Pedro Subercaseaux).jpg|thumb|200px|Lautaro, dux Mapucheum]] |
[[Fasciculus:Lautaro (de Pedro Subercaseaux).jpg|thumb|200px|Lautaro, dux Mapucheum]] |
||
* [[Mapuche Indi|Mapuches]] (id est Gentes Terrae), natio agricolarum et figulorum et militum fortium, appellati "Aucae" (id est Hostes) ab Incis Peruviae et Araucani ab Hispanis. Habitabant a |
* [[Mapuche Indi|Mapuches]] (id est Gentes Terrae), natio agricolarum et figulorum et militum fortium, appellati "Aucae" (id est Hostes) ab Incis Peruviae et Araucani ab Hispanis. Habitabant a fluvio Tzuapa usque ad dimidiam partem septentrionalem Magnae Insulae Tzilvis (Chiloé). Lingua Mapuchium est "Mapudungún". |
||
* [[Rapanui]], incolae Polynesiae Insulae Paschalis (Isla de Pascua), qui ''[[moai]]'' monumenta fecerunt. |
* [[Rapanui]], incolae Polynesiae Insulae Paschalis (Isla de Pascua), qui ''[[moai]]'' monumenta fecerunt. |
||
=== Litterae === |
=== Litterae === |
||
Linea 76: | Linea 76: | ||
== Oeconomia == |
== Oeconomia == |
||
Chilia |
Chilia magnam varietatem crudarum materiarum generat. Inter maximas est mundi procuratrices [[aes|aeris]] et [[salmo]]nis. Etiam poma et vinum in alias civitates exportat, quae sunt fontes principales pecuniarum civitatis. |
||
Maturitas oeconomica Chiliae est inter optimas [[America Latina|Americae Latinae]]<ref>[http://www.economist.com/theworldin/international/displayStory.cfm?story_id=3372495&d=2005 The Economist]</ref>. |
Maturitas oeconomica Chiliae est inter optimas [[America Latina|Americae Latinae]]<ref>[http://www.economist.com/theworldin/international/displayStory.cfm?story_id=3372495&d=2005 The Economist]</ref>. Cuius signum est, quod pars gentis quae [[interrete|interreti]] et [[telephonum gestabile|cellularibus telephonis]] utitur inter maximas illius regionis est<ref>[http://www.weforum.org/site/homepublic.nsf/Content/Global+Competitiveness+Programme%5CGlobal+Information+Technology+Report]</ref>. |
||
== Chilenses Noti == |
== Chilenses Noti == |
Emendatio ex 12:08, 13 Augusti 2018
Vide etiam paginam discretivam: Cilia (discretiva)
Territoria finitima: Argentina, Bolivia, Peruvia
Locus: 33°0′0″S 71°0′0″W
Caput: Urbs Sancti Iacobi
Gestio
Princeps: Gabriel Boric
Praefectus: Gabriel Boric
Consilium: National Congress of Chile
Situs interretialis
Populus
Commemoratio
Sigla
Dominium interretiale: .cl
Praefixum telephonicum: +56
Siglum autoraedarum: RCH
Tabula aut despectus
Chilia[1] seu Chile[2][3][4] (ita et Hispanice), plenius res publica Chile[5] est civitas in America Meridionali. Finitimae ei sunt Argentina, Bolivia, Peruvia. Chiliam centies quinquagies centena milia hominum incolunt. Caput est urbs Sanctiacobi. Socius est CSN, APEC, OEA, et ONU.
Geographia
Chilia est angustum terrae spatium inter Andes montes et Oceanum Pacificum. Plus quam quinque milia km longum est a septentrionibus ad meridiem, quapropter complura et varia climata habet quae deserta, silvas aliaque telluris genera comprehendunt.
Chiliae etiam multae insulae sunt, imprimis in australibus regionibus Aicetzenina Magellanicaque, et Insula Paschalis in Oceano Pacifico.
Chilia sibi imperium territorii in Antarctica postulat, quod inter meridianos 53 et 90 longitudinis occidentis situm est, ut in tabula infra indicatur.
Urbes
- Chiguayante
- Las Condes
- Coronel
- Fytacura (hispanice: Vitacura)
- Gran Concepción
- Providentia
- Santa Juana
- Vinea Maris
- Yumbel
Flumina
Historia
Vide etiam: Historia Chilensis
- Ante Americam anno 1492 repertam ab indigenis variis incolebatur, inter quos notissimi sunt Incae et Mapuches.
- Anno 1520 Ferdinandus Magellanus primus inter Europaeos Terra Ignis visit illique nomen imposuit.
- Anno 1540 Didacus de Almagro ex Peruvia in Chiliam venit et colonias deducere coepit. Anno 1541 civitatem Sanctiacobi condidit.
- 18 Septembris anni 1810 dicitur independentia initium cepisse, anno autem 1818 Bellum Independentiae finitum est die 5 Aprilis.
- Annis 1879 et 1882 proelia facta sunt adversus res publicas Peruviae et Boliviae.
- Anno 1891 bellum domesticum fuit, in quo praeses Ioseph Emmanuel Balmaceda semet ipsum occidit.
- Die 11 Septembris 1973 praeses Salvator Allende se ipsum occidit cum dux (et deinde praeses) Augustus Pinochet rem publicam cepisset.
Administratio
Ex anno 1978 Chilia in regiones divisa erat[6], quae ipsae subdivisae erant in provincias et provinciae rursum in communia[7][8]. Anno 2015 Chilia in 15 regiones[9][10], 54 provincias et 346 communia divisa est[11].
Regiones notis numeralibus Romanis designantur praeter Regionem Metropolitanam Iacobopolis, quae pro numero XIII litteris RM designatur. Initio 13 regiones erant atque numeri ex ordine a septentrionibus ad austrum assignati sunt praeterquam Regioni Metropolitanae, quae ultima erat. Anno 2007 autem regiones XIV et XV creatae sunt[9][10].
Haec sunt regiones a septentrionibus ad austrum enumeratae:
- XV. Regio Aricensis Parinacotensisque (caput Arica)
- I. Regio Tarapacensis (caput Iquique)
- II. Regio Hatunfaiagastensis (caput Antofagastem)
- III. Regio Atacamensis (caput Copaiapum)
- IV. Regio Cucimpensis (caput Serenum)
- V. Regio Portus Vallis Paradisi (caput Portus Vallis Paradisi)
- Regio Metropolitana Iacobopolis (caput Sanctiacobi)
- VI. Regio Libertatoris Ducis Bernardi O'Higginii (caput Rancagua)
- VII. Regio Mauleufensis (caput Talcae)
- VIII. Regio Fiofiensis (caput Conceptio)
- IX. Regio Raucana seu Araucaniae (caput Temucum)
- XIV. Regio Fluminum (caput Valdivia)
- X. Regio Lacustris seu Lacuum (caput Portus Monttii)
- XI. Regio Aisenensis Ducis Caroli Ibañezii Camposii (caput Coyhaiquem)
- XII. Regio Magellanica Antarctica Chilensisque (caput Promontorium Arenosum)
Cultura
Cultura Chilensis originem remotam habet in culturis indigenarum et Hispanicorum coloniae temporis.
Indigenae
- Incae, notissimi inter indigenis Americanis, qui partem territorii in regione septentrionali Chiliae hodiernae obtinebant.
- Mapuches (id est Gentes Terrae), natio agricolarum et figulorum et militum fortium, appellati "Aucae" (id est Hostes) ab Incis Peruviae et Araucani ab Hispanis. Habitabant a fluvio Tzuapa usque ad dimidiam partem septentrionalem Magnae Insulae Tzilvis (Chiloé). Lingua Mapuchium est "Mapudungún".
- Rapanui, incolae Polynesiae Insulae Paschalis (Isla de Pascua), qui moai monumenta fecerunt.
Litterae
Notissimi in litteris Chilensibus sunt:
- La Araucana, opus notissimum ab Hispanico Alphonso de Ercilla Saeculo XVI scriptum, quo de indigenis et de proelio Hispanicorum ad eos vicendos tractat.
- Gabriella Mistral, poëtria, anno 1945 Praemio Nobeliano Litteraturae laureata.
- Paulus Neruda, poëta, anno 1971 Praemio Nobeliano Litteraturae laureatus.
Ludi
Ludi dilectissimi in Chilia pediludium et popularis ludus Hispanici nominis rodeo (Latine fortasse "circumequitatus").[12] Teniludium autem bonos cultores Chilenses habet, ut Marcellus Ríos, qui optimus fuit mundi anno 1998 et Ferdinandus González.
Oeconomia
Chilia magnam varietatem crudarum materiarum generat. Inter maximas est mundi procuratrices aeris et salmonis. Etiam poma et vinum in alias civitates exportat, quae sunt fontes principales pecuniarum civitatis.
Maturitas oeconomica Chiliae est inter optimas Americae Latinae[13]. Cuius signum est, quod pars gentis quae interreti et cellularibus telephonis utitur inter maximas illius regionis est[14].
Chilenses Noti
Sequitur nomina Chilensium notorum.
Heroes et Sancti
- Arthurus Prat, nauta
- Sanctus Albertus Hurtado
- Sancta Theresia de Los Andes
Cultores
- Grabriella Mistral, scriptrix et poëtria.
- Paulus Neruda, poëta.
- Marcellus Ríos, teniludor.
- Ferdinandus González, teniludor.
Praesides et Duces
Vide etiam: Index Praesidum Chilenses.
- Sebastianus Piñera Echenique (2018—)
- Michaela Bachelet Jeria (2014— 2018)
- Sebastianus Piñera Echenique (2010—2014)
- Michaela Bachelet Jeria (2006–2010)
- Augustus Pinochet (1973–1990)
- Salvator Allende (1970–1973)
- Iosephus Emmanuel Balmaceda (1886– 1891)
- Bernardus O'Higgins
Notae
- ↑ Carolus Egger, Sermo Latinus Hodiernus: Acta Diurna (1986), p. 81: Chilia, ae, f. — Nomen ab autochthonibus, quos «Indos» appellant, est deductum, sed de vera interpretatione non consentiunt philologi. Chilienses, ium; Chiliensis, e.
- ↑ Cf. "Archidioecesis Sancti Iacobi in Chile" e The Hierarchy of the Catholic Church (situs a Davide M. Cheney elaboratus) (Anglice)
- ↑ "... regni Chiles ...": vide "Insula Johannis Ferdinandi" in Iohannes Iacobus Hofmannus, Lexicon universale (1698) ~
- ↑ Rudimenta geographica & heraldica – Anfangsgründe der Erdbeschreibung und Heraldik, in lateinischer und deutscher Sprache, zum Gebrauche der Schulen. Neue, vermehrte, und mit Kupfern verbesserte Auflage. Augsburg, 1794, p. 272
- ↑ "Respublica Chile" (p. 172 apud Google Books)
- ↑ Ministerium Rerum Domesticarum Chilensis (10 Octobris 1978). «Decreto ley 2339 de 1978» (HTML).
- ↑ Ministerium Rerum Domesticarum Chilensis (26 Octobris 1979). «Decreto ley 2867 de 1979» (HTML).
- ↑ Ministerium Rerum Domesticarum Chilensis (26 Octobris 1979). «Decreto ley 2868 de 1979» (HTML).
- ↑ 9.0 9.1 Ministerium Rerum Domesticarum Chilensis. (5 Aprilis 2007). «Ley 20174 de 2007» (HTML).
- ↑ 10.0 10.1 Ministerium Rerum Domesticarum Chilensis. (11 Aprilis 2007). «Ley 20175 de 2007» (HTML).
- ↑ Institutum Nationale Rerum Statisticarum Chilense (18 Martii 2008). «División político-administrativa y censal, 2007» (PDF): p. 12. ISBN 978-956-7952-68-7.
- ↑ Fons nominis Latini desideratur (addito fonte, hanc formulam remove)
- ↑ The Economist
- ↑ [1]
Nexus interni
Regiones |
America Septentrionalis · Media America · Insulae Caribicae · America Australis |
---|---|
Civitates |
Aequatoria · Antiqua et Barbuda · Argentina · Bahamenses insulae · Barbata · Beliza · Bolivia · Brasilia · Canada · Chilia · Civitates Foederatae Americae · Columbia · Costarica · Cuba · Dominica · Dominicana res publica · Granata · Guatimalia · Guiana · Haitia · Honduria · Iamaica · Mexicum · Nicaragua · Panama · Paraquaria · Peruvia · Salvatoria · Sancta Lucia · Sanctus Christophorus et Nevis · Sanctus Vincentius et Granatinae · Surinamia · Trinitas et Tabacum · Uraquaria · Venetiola |
Territoria |
Anguilla · Aruba · Boni Aëris insula · Caimanenses insulae · Curacensis insula · Falklandia · Groenlandia · Guadalupa · Guiana Francica · Martinica · Montserrat · Portus Dives · Saba · Sanctus Bartholomaeus · Sanctus Martinus · Statia · Turcenses et Caicenses insulae · Virginis Insulae Americanae · Virginis Insulae Britannicae |
Henricus Silva Cimma 1990 • Carolus Figueroa Serrano 1994 • Iosephus Michael Insulza 1994 • Ioannes Gabriel Valdés 1999 • Soledad Alvear Valenzuela 2000 • Ignatius Walker Prieto 2004 • Alexander Foxley 2006 • Marianus Fernández 2009 • Alfredus Moreno 2010 • Heraldus Muñoz 2014 • Robertus Ampuero 2018 • Theodorus Ribera 2019 Capsae cognatae: Praesides Chiliae | |