Tonarium
Auxilium interviciale Suadetur ut haec commentatio augeatur eandem rem in sequentibus linguis inspiciendo: |
Tonarium[1] seu (libellus) tonarius,[2] seu tonale,[2] in Christianitate Occidentali est partem dictus libellum libris cantuum (graduale atque antiphonarium) qui varias cantuum Gregorianorum res secundum tonum ecclesiasticum (cuius species octavae sub verbum modum descriptae sunt) earum cantilenarum intra octoplicem tonorum formulas per incepta textualia perscribit. In antiphonaribus tonaria antiphonas horarum canonicarum(en) saepe comprehendunt, in gradualibus (libris cantuum Missae) tractant cuncta genera cantus antiphonalis cum et sine psalmis. Antiphonae libris gradualis (introitus et communiones) et antiphonari introducunt psalmum indicatum libro et sunt iterati in psalmodia.
Usus et forma tonarius
[recensere | fontem recensere]Primum tonarium notum est fragmentum in psalterio monasterii Sancti Richarii saeculi VIII inventum. Hoc tonarium erat pars psalterii et habet octo divisiones nominatas secundum nomina byzantina octo tonorum: «Autentus protus», «Plai protus», «Deuterus» etc. Sine intonationibus et formulis psalmodiae tonarium nondum erat iunctum ad psalmodiam psalmorum et canticorum, sed habet indicem selectorum cantuum Missae, non solum antiphonae ad introitum (AN seu A), sed etiam responsoria gradualia (RG seu R), versus alleluiatici (AlL), offertoria (OF) et communiones (Adco seu Adc).[4] Utilitas pristinorum tonariorum erat deductionem toni cantū plano generaliter a posteriori.[5] In breviariis et sacramentariis ut sacramentarium graduale Sancti Dionysii sunt solum symbola tonales apud marginem paginae secundum nomenclaturam byzantinam ut «A Prot», quid abbreavit «autentus protus» (alternatim erant usi toni numerati ut .I. per tonum primum secundum systemam Hucbaldis ut in antiphonario ecclesiae Sancti Salvatoris).
Tonarium potest introductionem in antiphonarium ut antiponarium Hartkeris Coenobio Sangallense cum indice antiphonarum completo in ordinem terminationum in psalmodia nominati «differentiae» seu «figurae».[6] Appendix tonarius libro graduale tractat solum genera cantuum antiphonalium Missae ut introitum et communionem. Exemplum est tonarium libro graduale monasterii Einsiedeln quo solum pars communionum conservatus est. Communius est libellus tonarius tropario-prosario ut tropario-prosarium Ademari ubi libellus tonarius (quaequinque pars libellum appelatur) incipit cum parte supra antiphonarium (antiphonae et responsoria prolixa) (f.251) et deinde cum parte supra librum gradualem (f.255), hinc cuncta genera cantuum Missae indicati sunt. Quoque tonarium sub formam tactatum notatus est, inde potest esse partem collectionis tractatuum de musica ut tonarium Hogeri Werdensis cum diagrammis notationis Dasianae, tonarium Bernonis Prumiensis cum neumis sangallensis manuscripto monasterii Laureshamensis ubi differentiae sub nomina graeca secundum Hucbaldem ordinatae sunt, vel tonarium cum neumis italicis collectione Archicoenobii Montis Casini. Tonarium unicum est librum gradualis tonarius monasterii Sancti Benigni scriptum sub abbatem Willelmum Volpianis ubi cuncta genera cantuum Missae sunt separata in libellos. Quisque libellus est subdivisus octo partibus secundum ordinem octo tonorum. Deinde Willelmus continuavit ut abbatem conditorem in Normannia ubi sua notatio est diffusa.
Symbola 8 tonorum
[recensere | fontem recensere]Hucbald descripsit sub nomina graeca phthongorum tetrachordum finalium:
Quatuor a primis tribus, id est, lichanos hypaton [λιχανὸς ὑπάτων D], hypate meson [ὑπάτη μέσων E], parypate meson [παρυπάτῃ μέσων F], lichanos meson [λιχανὸς μέσων G], quatuor modis vel tropis, quos nunc tonos dicunt, hoc est, protus [ὁ πρῶτος], deuterus [ὁ δεύτερος], tritus [ὁ τρίτος], tetrardus [ὁ τέταρτος], perficiendis aptantur: ita ut singulae earum quatuor chordarum geminos sibi tropos regant subiectos, principalem [τὸν κύριον], qui autentus [αὐθέντης], et lateralem, qui plagius [ὁ πλάγιος] appellatur: lichanos hypaton [λιχανὸς ὑπάτων D] scilicet autentum protum et plagium eiusdem, id est, [tonorum] primum et secundum: hypate meson [ὑπάτη μέσων E] autentum deuterum et plagium eius, id est, [tonorum] tertium et quartum: Parypate meson [παρυπάτῃ μέσων F] autentum tritum et plagium eius, id est, [tonorum] quintum et sextum: lichanos meson [λιχανὸς μέσων G] autentum tetrardum et plagium eius, id est, [tonorum] septimum et octavum: ita ut ad aliquam ipsarum quatuor quantavis ultra citraque variabiliter circumacta, necessario omnis, quaecumque fuerit, redigatur cantilena. Unde et eaedem finales appellatae, quod finem in ipsis cuncta, quae canuntur, accipiant. Eas cum notulis paullo praesentibus positis annotamus. In graviorem cmpcf. Item acutiorem fcpm. ————Hucbald, De harmonica institutione[7]
tetrachordum | graeco | transliteratum | Hucbald | = | Guido Aretinus | Tonus |
---|---|---|---|---|---|---|
protus | λιχανὸς ὑπάτων | «lichanos hypaton» | F[8] | = | D sol re | I & II |
deuterus | ὑπάτη μέσων | «hypate meson» | σ | = | E la mi | III & IV |
tritus | παρυπάτη μέσων | «parypate meson» | ρ | = | F fa ut | V & VI |
tetrardus | λιχανὸς μέσων | «lichanos meson» | Μ | = | G sol re ut | VII & VIII |
Tractatus Hucbaldis per se est tonarium ut manuscriptum leodinense.[9] Verbum phthongus est locum memoriae notarum et solum quattuor sufficient construendum octo modos qui sunt species octavae cum speciebus pentachordarum et tetrachordarum. Itaque tonus primus (autentus protus) et secundus (plagius protus) habet finalem «lychanos hypaton» (D sol re) cum modibus qui sunt «dorium» et «hypodorium»: D—a—d et A—D—a. Autenti toni habent octavam super finalem, plagii pentachordum in alto et deorsum tetrachordum. Itaque sunt autentus et plagius deuterus (tonus tertius et quartus) cum finale «hypate meson» (E la mi) cum modibus «phrygium» et «hypophrygium»: E—b mi—e et B mi—E—b mi. Atque autentus et plagius tritus (tonus quintus et sextus) cum finale «parypate meson» (F fa ut) habent modos «lydium» et «hypolydium»: F—c—f et C—F—c. Ad finem autentus tetrardus et eius plagius (tonus septimus et octavus) cum finale «lychanos meson» (G sol ut) habent modos «mixolydium» et «hypermixolydium» (nomen notum apud Boethium quam modum octavum, postea in medio aevo etiam «hypomixolydium»): G—d—g et D—G—d (ut modus dorius, sed divisus ab quarta specie pentachordi super finalem G).
Periodus Hucbaldis etiam explicavit duo systemata symbolorum tonalium et ordinem tonorum, id est autentus protus, plagius protus, autentus deuterus etc. secundum octoechos graecum vel sua enumeratio quam tonos I-VIII nuntiata primum apud Hucbaldem.
Variae formae tonariorum
[recensere | fontem recensere]Tonaria sunt distincta secundum formam et longitudinem:
- Potest essere tractatum cum descriptionibus octo tonorum, eorum troporum et modorum ut tractatum Hucbaldis[10] vel compendium alia musica.[11]
- Forma brevis deducendum tonos via incipit cantuum vel symbolum tonale apud marginem sacramentari.
- Forma communior cum intonationibus (echemata) et psalmodiis notatis.[12] Incipita cantuum sunt ordinata secundum terminationes psalmodiae quas sunt «differentias» sive «figuras». Hoc tonarium continet cunctas vel selectas antiphonas libris gradualis (antiphonas ad introitum et antiphonas ad communionem) et libris antiphonarii.
- Forma multum rara substituit principium incipitorum ab cantu completo cum neumis et faciat librum completum ut librum gradualem. Apud Willelmum Volpianis liber gradualis est divisus a variabus libellibus ut libellum antiphonarum (introitus et communiones), libellum responsoriarum gradualium, libellum versorum alleluiaticorum, libellum tractuum sive prosarium. Proprietas tonarii est quod cuncta pars sive libellus est divisus ab octo partibus secundum ordinem octo tonorum.[13] Exemplum est tonarium libris gradualis cum fragmento antiphonarii Willelmi Volpianis per abbatiam Sancti Benigni (F-MOf cod. H159).
Tonaria et traditio cantuum
[recensere | fontem recensere]Echemata et nomina eorum
[recensere | fontem recensere]Cantor Aurelianus Reomensis rogavit cantorem graecum quid est significationem syllabarum usi apud intonationes (echemata). Dialogus est nuntiatus capitulo nono eius tractatus Musica disciplina quae habet formam tonarii incipiens ut hinc:
Capitulum VIIII QUAE IPSIS INSCRIBANT[UR] TONIS Ceterum nomina quae ipsis inscribuntur tonis, ut est in primo tono: NONANNOEANE. et in secundo: NOEANE et cetera queque moveri solet animus quia in se contineant significationis. Etenim quendam interrogavi Grecum: «In Latina quid interpretarentur lingua?» Respondit se nihil interpretari sed esse apud eos letantis adverbia. Quantoque maior est vocis concentus eo plures inscribuntur sillabe, ut in autentu proto, qui principium est, sex inseruntur sillabe, videlicet he: [NONANNOEANE.] In autentu deutero, in autentu trito, quoniam minoris sunt meriti, quinque tantummodo eis inscribuntur sillabae, ut est: NOIOEANE. In plagis autem eorum consimilis est litteratura, scilicet NOEANE, sive secundum quosdam NOEAGIS. Memoratus denique adiuncxit Grecus huiusmodi, inquiens: «Nostra in lingua videntur habere consimilitudinem qualem arantes sive angarias minantes exprimere solent, excepto quod haec letantis tantummodo sit vox nihilque aliud exprimentis; estque tonorum in se continens modulationem.» De quorum vigore ob sermonis iterationem arbitror lectitantibus me fastidium intulisse. Unde ad authentum protum stilum vertamus. ———Aurelianus Reomensis, De musica disciplina[14]
Manuscriptum editionis est diagraphum factum ab cantore abbatiae Sancti Amandi. Sera manus verosimilis alii cantoris addebat neumas palæofranconas super syllabas intonationis tonorum primum et secundum qui permittet reconstructionem duo echematorum secundum usum localem abbatiae:
Pinacotheca
[recensere | fontem recensere]-
Tonarium saeculi X vel XI cum interpretatione tonorum
-
Tonarium saeculi XI abbati Sancti Martialis cum interpretatione tonorum
Nexus interni
Notae
[recensere | fontem recensere]- ↑ Albert Blaise, Lexicon latinitatis medii aevi (Turnhout: 1975).
- ↑ 2.0 2.1 Dictionary of Medieval Latin from British Sources apud ΛΟΓΕΙΟΝ, s.v. "tonarius".
- ↑ Notum sub eum nomen apud Huglo (1971, 26-28), scriptum ab scriptorio Sancti Richardi vel Corbeiae.
- ↑ Fortasse fragmentum habebat in formam completam aliam partem dedicatum ad librum antiphonarium, sed hoc tonarium non videtur tantum aptum ad usum psalterii.
- ↑ A posteriori sunt verba allata ab Peter Jeffery (2001). Deductio tonorum apud tonarium est distinctionem ab uso byzantini cantores. Signaturae sonorum (ἦχοι) usae erant ab scriptori troparologii sine notatio musicale conservati ab sexto saecolo (fragmenta papyri). Signatura alii soni faciat aliam melodiam.
- ↑ Ad initium (pagina 1) doxologium breve est scriptum in letteris maiusculis «GLORIA PATRI ET FILIO / ET SPIRITUI SCO[*] SICUT / ERAT IN PRINCIPIO ET / NUNC ET SEMPER [ET IN] E U A E U O U A E» cum neumis sangallensis supra, deinde «SECULORUM AMEN» cum neumis. Paginae tonarius sunt separatae in duo libros antiphonarii (codices 390 et 391 ad initium) sine ordine, sed in magna perturbatione. Restitutio tonarius est addendum ad cod, sang. 390 ab manu recentiore (pp. V1-V4) atque quae paginae sunt perditae seu laesae.
- ↑ Editio Gerbertis (1784, i:119).
- ↑ Digamma sub formam "F".
- ↑ CZ-Pu Cod. 273, f.27'.
- ↑ CZ-Pu cod. 273, ff.19-28'.
- ↑ F-Pn fund. lat. 8663 & 7211.
- ↑ CZ-Pu cod. 273, ff.4-11: «Primus igitur lydius [!], qui grece inscribitur autentus prothus, id est magister vel princeps primus». Hic tractatus est scriptus cum atramento rubro et neumis lotharingiis. Proprietas scriptoris quod verba graeca ut «dyatesseron» et «dyapente» sunt scripta «·iiii[or]·cordarum» vel «·v·cordarum» ut verbum «corda» substituit «phthongus» seu «nota».
- ↑ Ordo ut erat explicatus ab Hucbaldo.
- ↑ Fons: F-VAL cod. 148, f.71'. Editio Laurentii Gushee (1975, pp.83-84).
Fontes manusciptorum
[recensere | fontem recensere]
Verba quae insequuntur vicificanda sunt ut rationibus qualitatis et Latinitatis propositis obtemperent. Quaesumus ut paginam emendes. |
Tonaria et Sacramentaria gradualia (VIII-IX saeculis)
[recensere | fontem recensere]- "Lutetia, Bibliotheca Nationalis Francica, fundus lat., Cod. 13159, f. 167". Fragmentum tonarii Sancti Richarii in libro dicto "Psalterio Caroli Magni". Abbatia Sancti Richarii vel Corbeiae. DCCC.
- "Lutetia, Bibliotheca Nationalis Francica, fundus lat., Cod. 17436, f. 29". Sacramentarium cum libro graduale, sequentiario et antiphonario. Monasterium Sancti Corneli Compendi. DCCCLX–DCCCLXXX.
- Rodrade (DCCCLIII). "Lutetia, Bibliotheca Nationalis Francica, fundus lat., Cod. 12050, ff. 3–16". Sacramentarium graduale ordinatum Episcopi Ambiani destinatum ad Corbeiam. Abbatia Corbeia.
- "Laudunum, Bibliotheca municipi, Cod. 118, ff. A.1'-A.12'". Sacramentarium graduale cum lectionario. Abbatia realis Sancti Dionysii. DCCCXC-CM.
- Aurelianus Reomensis (DCCCLXXX–DCCCLXXXV). "Valenciennes, Bibliotheca municipi, Cod. 148, ff. 71'-86'". Tres tonaria «Quae ipsis inscribantur tonis» cum ceteribus intonationibus et neumis palaeofranconis adiunctis postea infra tractatum nominatum «Musica disciplina» (cap. IX-XIX). Monasterium Sancti Amandi, Saint-Amand-les-Eaux.
Cantores Lotharingiae
[recensere | fontem recensere]- "Mettis, Mediatheca, Cod. 351, ff. 66–76". Tonarium Mettensis. DCCCLXXVIII.
- "Praga, Bibliotheca Nationalis Rei publicae Bohemicai (Bohemice Narodní knihovna), Cod. 273 olim Universitní knihovna cod. XIX.C.26, ff. 1–11". Tonarium scriptum attramento rubro («Primus igitur lydius...» [ff. 4-11]) in tractato incipiens «Ratio breviter super musicum cum tonario» (Tonarium leodiense) cum neumis lotharingis vel notis graecis (simile ad compendium «alia musica») in collectione tractatuum de musica. Leodium Belgiae. MC.
Cantores Alamanniae
[recensere | fontem recensere]- "Monasterium Einsiedeln, Bibliotheca institutum, Cod. 121, pp. 417-427". Psalmodia communionum libris gradualis et sequentiarum Notkeris. Monasterium Einsiedeln. CMLX–CMLXX.
- Hartker (CMXC-M). "Coenobium Sangallense, Bibliotheca institutum, Cod. Sang. 390, pp. 1-5". Antiphonarium Hartkeris. Coenobium Sangallense.
- Hartker (CMXC-M). "Coenobium Sangallense, Bibliotheca institutum, Cod. Sang. 391, pp. 1–8, 261–264". Antiphonarium Hartkeris, pars secunda. Coenobium Sangallense.
- Arator Diaconus (M). "Dresda, Bibliotheca civitatis Saxoniae, Cod. A 199, f. 37". Fragmentum tonarius cum notatione sangallense ad finem De actibus apostolorum Aratoris Diaconi cum glossa in alta antiqua theodisca. Augusta Vindelicorum?.
- Hoger Werdensis (M). "Bamberga, Bibliotheca civitatis, Msc.Var.1, ff. 42'-46'". Fragmentum «Commemoratio brevis de tonis et psalmis modulandis» cum notatione Dasiana collectione tractatuum de musica. Werden?.
- "Bamberga, Bibliotheca civitatis, Msc.Lit.5, ff. 5–27". Tonarium Augiensis. Augia insula. MI.
- "Bamberga, Bibliotheca civitatis, Msc.Lit.5, ff. 187–196". Tonarium tropario et sequentiario Augiense Notkeris Balbuli et Theodulfi Aurelianensis. Augia Dives. MI.
- Hartvic (copiatrum) (MVI–MXXVIII). "Monacum, Bibliotheca civitatis Bavariae, Cod. Clm 14272, ff. 62'-64'". Tonarium cum signis Dasiae. Abbatia Sancti Emmerami Ratisbonae.
- Hartvic (copiatrum) (MVI–MXXVIII). "Monacum, Bibliotheca civitatis Bavariae, Cod. Clm 14272, ff. 173'-174". Fragmentum tractatus «Commemoratio brevis de tonis et psalmis modulandis» cum signis Dasiae. Abbatia Sancti Emmerami Ratisbonae.
- Hartvic (copiatrum) (MVI–MXXVIII). "Monacum, Bibliotheca civitatis Bavariae, Cod. Clm 14272, ff. 175–181". Tonarium compendio «alia musica» cum intonationibus notatibus, psalmodiis et rubricis addendis formam tonarium. Abbatia Sancti Emmerami Ratisbonae.
- Berno Augiensis (XI saeculo). "Coenobium Sangallense, Bibliotheca institutum, Cod. Sang. 898, pp. 2–25". Tractatus nominatus «De consona tonorum diversitate» cum tonario infra «Bernonis Epistolae cum sermonibus et hymnis», collectione regis Henricu III. Coenobium Sangallense.
- Berno Augiensis (ML). "Roma, Bibliotheca Apostolica Vaticana, Cod. pal. lat. 1344, ff. 19–33'". «Musica seu Prologus in Tonarium» cum nominibus graecibus finalium secundum Hucbaldem Sancti Amandi et addenda (intonationes cum notatione sangallense). Monasterium Laureshamense.
- "Guelpherbytum, Bibliotheca Augusta, Cod. Guelph. 1050 Helmstadiensis (cat. 1152), ff. 16'-27'". Index intonationum et incipitorum antiphonarum sub differentias cum notatione sangallense, tonarium completum simile tonario mettense et ipso Hartkeris. XIII saeculo.
Cantores Aquitaniae
[recensere | fontem recensere]Tonaria monastica
[recensere | fontem recensere]- "Lutetia, Bibliotheca Nationalis Francica, fundus lat., Cod. 1240, ff. 62'-64'". Troparium ecclesiae Sancti Salvatoris Mundi scriptum ab scriptorio abbatiae Sancti Martiali. Augustoritum. CMXXXIII–CMXXXVI.
- "Lutetia, Bibliotheca Nationalis Francica, fundus lat., Cod. 1084, ff. 155–164'". Libellus tonarius cum tropario-prosario et sequentiario. Monasterium Sancti Gerardis Aureliaco. sero X saeculo.
- "Lutetia, Bibliotheca Nationalis Francica, fundus lat., Cod. 1085, ff. 3'-110'". Antiphonarium breviarium ecclesiae Sancti Salvatoris Mundi, cum addendibus symbolibus tonorum Rogeris et Ademaris Cabannensiorum apud scriptorium abbatiae Sancti Martiali. Augustoritum. finis X saeculi.
- "Lutetia, Bibliotheca Nationalis Francica, fundus lat., Cod. 1121, ff. 202–206'". Libellus tonarius antiphonarum antiphonarii, introitorum et communionum libris gradualis cum tropario-sequentiaro abbatiae Sancti Martiali, manuscriptum scriptum ab Ademaro Cabanensis et alibus. Augustoritum. MXXV.
- "Lutetia, Bibliotheca Nationalis Francica, fundus lat., Cod. 909, ff. 251–257'". Libellus tonariorum supra antiphonas seu responsoria et de libro graduale cum tropario-sequentiario abbatiae Sancti Martiali. Augustoritum. MXXXII.
Tonaria ecclesiarum cathedralium
[recensere | fontem recensere]- "Lutetia, Bibliotheca Nationalis Francica, fundus lat., Cod. 1118, ff. 104–113'". Libellus tonarius introitorum communionumque libris gradualis et responsoriorum antiphonariumque antiphonarii cum tropario-prosario et sequentiario redactus ab Rogero et Ademaro Cabannensibus apud scriptorium levocensem Sancti Martiali. Augusta Auscorum. CMLXXXVII–CMXCVI.
- "Lutetia, Bibliotheca Nationalis Francica, fundus lat., Cod. 776, ff. 147–154'". Fragmentum tonarii ad finem libris gradualis. Monasterium et ecclesia Sancti Michaelis Galliaco apud Albiam. MLXXIX.
- "Londinium, Bibliotheca Brittanica, Cod. Harl. 4951, ff. 295'–301'". Tonarium in libro graduale adveniens ecclesiam cathedralem Sancti Stefani vulgo Saint Etienne. Tolosa. MLXXX-MC.
- "Lutetia, Bibliotheca Nationalis Francica, fundus lat., Cod. 780, ff. 123'-130". Tonarium in libro graduale ecclesiae cathedralis Sanctorum Justi et Pastori. Narbo. MLXXX-MC.
Cantores Lutetiae et confoederationis monasticae cluniacensis
[recensere | fontem recensere]- "Lutetia, Bibliotheca Nationalis Francica, fundus lat., Cod. 12584, ff. 216". Tonarium XII saeculi in libro graduali et antiphonario. Abbatia Sancti Mauri Fossarum vulgo Saint-Maur-des-Fossés, Vallis Matronae. XI saeculo.
- "Lutetia, Bibliotheca Nationalis Francica, fundus lat., Cod. 13252, ff. 71–76'". Tonarium troparii,. Abbatia Sancti Germani Propinquorum vulgo Saint-Germain-des-Prés, Lutetiae. XI saeculo.
- "Lutetia, Bibliotheca Nationalis Francica, fundus lat., Cod. 8663, ff. 50'-51". Tonarium infra compendio «Alia musica» collectione tractatuum de musica. Abbatia Sancti Benedicti ad Ligerim. X saeculo.
- "Lutetia, Bibliotheca Nationalis Francica, fundus lat., Cod. 7211, ff. 54–71". Tonarium compendii «Alia musica» collectione tractatuum de musica. Abbatia Sancti Petri Luxovio. XII saeculo.
- "Lutetia, Bibliotheca Nationalis Francica, fundus lat., Cod. 17296, f. 11'". Antiphonarium cum differentiis rubrificatis. Abbatia realis Sancti Dionysii. MCXL–MCL.
- "Lutetia, Bibliotheca Nationalis Francica, Cod. nal 443, ff. 29–33". Fragmentum tonarii manuscripto. Abbatia Sancti Benedicti ad Ligerim. MCC.
- "Bamberga, Bibliotheca civitatis, Msc.Lit.115, ff. 68'-74". Tonarium tractatus «Practica artis musice» Amerii dicta Codice Motetuum Bambergae. Lutetiae. MCCLXXV–MCCLXXXV.
Cantores ordinis Cistercensis
[recensere | fontem recensere]- Berno Augiensis (MLXXV). "Lipsia, Bibliotheca Universitatis, Cod. 1493, ff. 53–60". Tonarium cum neumis sangallensis a Berno Augiensis collectione tractatuum, abbatia Sancti Petri Merseburga, liber deinde translatus ad monasterium cisterciensem Altzella. Saxoniae.
- "Lutetia, Bibliotheca Nationalis Francica, Cod. nal 1410, ff. 159'-166'". Antiphonarium abbatiae Sanctae Mariae. Abbatia Morimundi, Dioecesis Mediolani. XII saeculo.
- "Vindobona, Bibliotheca Nationalis Austriaca, Cod. 1799**, ff. 216-222' (Digit. No. 454-467)". Tonarium antiphonarii cisterciensis. Abbatia de Runa, Styriae. MCCXXV–MCCXLIX.
Cantores ordinis Dominicanae
[recensere | fontem recensere]- "Lutetia, Bibliotheca Nationalis Francica, fundus lat., Cod. 16663, ff. 54'-57". Tonarium cum notatione alphabetica infra tractatum de musica a Hieronymo Moraviae. Lutetiae. MCCLXXX-MCCC.
- "Bibliotheca civitatis Victoriae, RARESF 096.1, Cod. R66A, ff. 1'-4". Tonarium cum neumis quadratis antiphonario Pinciaci. Monasterium Sancti Ludovici Pinciaco. MCCCXXXV–MCCCXLV.
Cantores Italiae
[recensere | fontem recensere]- "Lutetia, Bibliotheca Nationalis Francica, Fundus lat., Cod. 7202, f. 52'". Tonarium cum signis Dasiae, tractatus nominatus «Inchiriadon» infra collectionem tractatuum. Collegio fratrorum Domenicanam Colberti, Venetiae. XI saeculo.
- "Roma, Bibliotheca Casanatensis, Cod. 54, f. 102'-103". Tonarium effictum codicis Nonantolae. monasterii Augiensis. XI saeculo.
- Odo Aretinus (MLXXX-MC), "Archicoenobium Montis Casini, Bibliotheca archicoenobii, Cod. 318, pp. 126–127", «Formulas super ad nos» in collectione tractatuum de musica (Archicoenobium Sancti Benedicti Montis Casini).
- "Archicoenobium Montis Casini, Bibliotheca archicoenobii, Cod. 318, pp. 122–123", «De octo tonora per ordinem» in collectione tractatuum de musica (Archicoenobium Sancti Benedicti Montis Casini), MLXXX-MC.
- "Archicoenobium Montis Casini, Bibliotheca archicoenobii, Cod. 318, pp. 127–157", Tonarium cum neumis Beneventanis in collectione tractatuum de musica (Archicoenobium Sancti Benedicti Montis Casini), MLXXX-MC.
Cantores Anglosaxoniae
[recensere | fontem recensere]- "Cantabrigia, Collegio «Corpus Christi», Bibliotheca «Parker», Cod. 260, ff. 51'-53'". Fragmentum tractatus «Commemoratio brevis de tonis et psalmis modulandis» in collectione. Ecclesia Christi, Cantuariae. CMXC-M.
- Vulfstan Cantor (MXX-MXL). "Cantabrigia, Collegio «Corpus Christi», Bibliotheca «Parker», Cod. 473, ff. 70–73'". Tonarium troparii Wintoniae. Wintonia.
Cantores normanni
[recensere | fontem recensere]- Willelmus Volpianis (M). "Monspessulanus, Bibliotheca inter universitates olim Facultas Medicinae, Cod. H159". Tonarium notatum in completo supra librum gradualem et fragmentum antiphonarii. Abbatia Sancti Benigni Diviensis.
- "Matritum, Bibliotheca Nationalis Hispaniae, Cod. 288, ff. 4–12". Tonarium troparii et sequentiarii normanno-siculi. Ecclesia cathedralis normanna in insula Sicilia fortasse Panormo. MC.
- "Lutetia, Bibliotheca Nationalis Francica, fundus latin, Cod. 10508, ff. 150'-156'". Tonarium troparii et prosarii orientem Italiae. Abbatia Sancti Ebrulphi Uticensis, Olinae, Normanniae. XII saeculo.
Editiones
[recensere | fontem recensere]- Gerbert, Martin, ed. (1784). "Ubaldi seu Hucbaldi Monachi Elnonensis opuscula de musica". Scriptores Ecclesiastici de Musica Sacra Potissimum. 1 (Hildesheim 1963 reprint ed.). St Blaise. pp. 103–125.
- Gushee, Lawrence, ed. (1975). Aureliani Reomensis Musica disciplina. Corpus scriptorum de musica. 21. Rome: American Institute of Musicology. pp. 53–135.
Bibliographia
[recensere | fontem recensere]- Huglo, Michel (1971). Les Tonaires: Inventaire, Analyse, Comparaison. Publications de la Société française de musicologie. 2. Paris: Société française de musicologie.
- Jeffery, Peter (2001). "The Earliest Oktōēchoi: The Role of Jerusalem and Palestine in the Beginnings of Modal Ordering". The Study of Medieval Chant: Paths and Bridges, East and West; In Honor of Kenneth Levy. Woodbridge, Suffolk: Boydell Press. pp. 147–209. ISBN 978-0-85115-800-6.
Nexus externi
[recensere | fontem recensere]Vicimedia Communia plura habent quae ad tonaria spectant. |
- Demollière, Marie-Reine (22 septembre 2013). "Les échêmata NOEANE et NOEAGIS dans les tonaires carolingiens". Metz: Blogue de la Scola Mettensis