Scriptura Iaponica

-2 Latinitas huius rei dubia est. Corrige si potes. Vide {{latinitas}}.

Scriptura Iaponica consistit in logogrammatibus ex Sinis importatis (kanji dictis, Iaponice 漢字, 'litterae Sinicae'), et scriptis syllabariis, illo complexiori (hiragana dicto, Iaponice 平仮名 'abecedarium planum'), illoque simpliciori (katakana dicto, Iaponice 片仮名 'abecedarium unilaterale'). Etiam in usu est abecedarium Latinum (Rōmaji dictum, Iaponice ローマ字 'litterae Romanae').

Modus scribendi

Ut multi populi orientes, Iaponici sententiam in tabulae dextro scribere et legere incipiunt. Sententia tunc verticaliter perducitur. Igitur nimirum libri et documenta Iaponica "prave" ligantur. Problema saepius in mangis offendit. Publicatores quondam imagines in speculo vertuntur, quod sane quibusdam lectoribus infensum videtur. Usitate verba non separantur a spatiis et dividuntur in fine tabulae, integritate verbi non obstante. Modus scribendi autem occidentalis et in textibus Iaponicis inveni potest, saepissime in scriptore abecedarium Romanum utendo.

Vide etiam paragraphum Furigana subtus.

Tabulae litterarum hiragana katakanaque

Tabula quinquaginta sonorum

Tabula syllabarum basicarum in inscriptionibus saepissime inventarum (dicta gojūon, Iaponice 五十音 quinquaginta soni').

Litterae Hiragana usum habent in extensione verborum (話 'eloquium', 話す 'loqui' vel 'loquor', 話した 'locutum esse' vel 'loquebar') aut in scribendo verborum pro quibus non est littera kanji. Litterae hiragana etiam sunt primum scriptum quod discipuli Iaponici discunt et quibus libelli pro liberis scribuntur. Litterae hiragana ut formae simplices litterarum kanji crebrarum creatae sunt. Litteris katakana imprimis verba et nomina extranea scribuntur (nomen Gaius Iulius Caesar scribitur ガイウス・ユリウス・カエサル) et verba Iaponica dialecti (e.g. サイコ saiko 'egregius' in lingua iuventum). Litterae katakana ut litterae pro libris feminarum creatae sunt.

Quomodo litterae hiragana scribantur

C.	Transscriptio sec. Hepburn						Hiragana						Katakana
–	a	i	u	e	o		あ	い	う	え	お		ア	イ	ウ	エ	オ
K	ka	ki	ku	ke	ko		か	き	く	け	こ		カ	キ	ク	ケ	コ
S	sa	shi	su	se	so		さ	し	す	せ	そ		サ	シ	ス	セ	ソ
T	ta	chi	tsu	te	to		た	ち	つ	て	と		タ	チ	ツ	テ	ト
N	na	ni	nu	ne	no		な	に	ぬ	ね	の		ナ	ニ	ヌ	ネ	ノ
H	ha***	hi	fu*	he	ho		は***	ひ	ふ*	へ	ほ		ハ	ヒ	フ*	ヘ	ホ
M	ma	mi	mu	me	mo		ま	み	む	め	も		マ	ミ	ム	メ	モ
Y	ya		yu		yo		や		ゆ		よ		ヤ		ユ		ヨ
R	ra	ri	ru	re	ro		ら	り	る	れ	ろ		ラ	リ	ル	レ	ロ
W	wa	(w)i**		(w)e**	(w)o		わ	(ゐ)**		(ゑ)**	を		ワ	(ヰ)**		(ヱ)**	ヲ
Ń			n						ん						ン

(*) Ad eum sonum exprimendum claude labia et exspira aerem.

(**) Eae litterae non adsunt in usu cotidiano moderno. Evanescunt post annum 1945.

(***) Ea littera etiam dici potest "wa" cum indicator sententiae subiecti.

Litterae induratae et immollitae

Quaedam litterae duabus lineolis (゛, dictis ten ten, dakuten, vel nigori) indurari aut circulo (゜, dicto handakuten vel maru) immolliri possunt ad sonos alteros creandos.

C.	Transscriptio sec. Hepburn)						Hiragana						Katakana
G	ga	gi	gu	ge	go		が	ぎ	ぐ	げ	ご		ガ	ギ	グ	ゲ	ゴ
Z	za	ji	zu	ze	zo		ざ	じ	ず	ぜ	ぞ		ザ	ジ	ズ	ゼ	ゾ
D	da	ji	zu	de	do		だ	ぢ	づ	で	ど		ダ	ヂ	ヅ	デ	ド
B	ba	bi	bu	be	bo		ば	び	ぶ	べ	ぼ		バ	ビ	ブ	ベ	ボ
P	pa	pi	pu	pe	po		ぱ	ぴ	ぷ	ぺ	ぽ		パ	ピ	プ	ペ	ポ

Litterae fractae

C.	Transscriptio sec. Hepburn)				Hiragana				Katakana
-	ya	yu	yo		ゃ	ゅ	ょ		ャ	ュ	ョ
K(i)	kya	kyu	kyo		きゃ	きゅ	きょ		キャ	キュ	キョ
S(i)	sha	shu	sho		しゃ	しゅ	しょ		シャ	シュ	ショ
T(i)	cha	chu	cho		ちゃ	ちゅ	ちょ		チャ	チュ	チョ
N(i)	nya	nyu	nyo		にゃ	にゅ	にょ		ニャ	ニュ	ニョ
H(i)	hya	hyu	hyo		ひゃ	ひゅ	ひょ		ヒャ	ヒュ	ヒョ
M(i)	mya	myu	myo		みゃ	みゅ	みょ		ミャ	ミュ	ミョ
R(i)	rya	ryu	ryo		りゃ	りゅ	りょ		リャ	リュ	リョ
G(i)	gya	gyu	gyo		ぎゃ	ぎゅ	ぎょ		ギャ	ギュ	ギョ
Z(i)	ja	ju	jo		じゃ	じゅ	じょ		ジャ	ジュ	ジョ
B(i)	bya	byu	byo		びゃ	びゅ	びょ		ビャ	ビュ	ビョ
P(i)	pya	pyu	pyo		ぴゃ	ぴゅ	ぴょ		ピャ	ピュ	ピョ

Litterae katakana extensae

Litteris Katakana soni in lingua Iaponica non exsistentes, sed in verbis linguae alienae inventi creare possunt.

C.	Transscriptio sec. Hepburn						Katakana
–	a	i	u	e	o		ァ	ィ	ゥ	ェ	ォ
I				ye						イェ
U		wi		we	wo			ウィ		ウェ	ウォ
V(u)	va	vi	vu	ve	vo		ヴァ	ヴィ	ヴ	ヴェ	ヴォ
S(u)		si						スィ
Z(u)		zi						ズィ
S(i)				she						シェ
Z(i)				je						ジェ
T(i)				che						チェ
T(e)/T(o)		ti	tu					ティ	トゥ
D(e)/D(o)		di	du					ディ	ドゥ
T(u)	tsa	tsi		tse	tso		ツァ	ツィ		ツェ	ツォ
H(u)	fa	fi		fe	fo		ファ	フィ		フェ	フォ
S(y)			syu						スュ
Z(y)			zyu						ズュ
T(y)			tyu						テュ
D(y)			dyu						デュ
F(y)			fyu		fyo				フュ		フョ

Index litterarum kanji selectarum

Litterae kanji plerumque fundamentum verbi faciunt. Tam numerosa sunt ut in pagina unica tabula omnium creari non potest. Iaponici anno 1850 litteris kanji cotidiane utuntur.

Cuique litterae kanji sunt duo modi legendi, dicti onyomi (音読み 'modus legendi soni') aut on et kunyomi (訓読み 'modus legendi instructionis') aut kun. Modus on est sonus litterae ex lingua Sinica in antiquo importatus (igitur saepe non sonus litterae in Sinica hodierna). Modus kun est sonus litterae Iaponicus. Modus on plerumque in combinationibus litterae, modus kun e contrario littera sola usum habet.

Hic sunt quaedam exempla.

Littera Translitteratio On / Kun Significatio Littera Translitteratio On / Kun Significatio 美 bi / bi pulchritudo 愛 ai / ai amor 父 fu / chichi pater 母 bo / haha mater 娘 jō / musume puella, filia 日 nichi / hi dies 木 boku / ki arbor 力 ryoku / chikara vis 陽 yō / hi sol 神 shin / kami Deus

Furigana

Furigana (Iaponice 振り仮名 'litterae aspectus') sunt litterae hiragana paulae quae praeter litteras kanji positae earum expressionem explicant. Hoc factum est litteris kanji insolitis ut lector sciat quomodo eas exprimat.

英 え い 国 こ く

aut modo scribendi occidentali

えい こく 英 国

Sic lector potest cognoscere verbum Iaponicum pro Anglia ut eikoku exprimendum esse.

Litterae hentaigana

Littera hentaigana ro (forma solita est ろ), forma litterae kanji 路.

Hentaigana (Iaponice 変体仮名 'litterae perversitatis', verbi 変態 hentai 'perversus' simile sonat) sunt veteres litterarum formae, quas parvi Iaponici legere possunt.