Quantum redactiones paginae "Declinatio Prima" differant

Latinitas inspicienda
E Vicipaedia
Browse history interactively
← Differentia superiorDifferentia proxima →
Content deleted Content added
VisualWikitext
mNo edit summary
Linea 35: Linea 35:
* Genitivus singularis nominis "familia" est "familias" cum nomina membrorum familiae sequitur:
* Genitivus singularis nominis "familia" est "familias" cum nomina membrorum familiae sequitur:
** Pater (mater, filius, filia, frater, soror) '''familias'''
** Pater (mater, filius, filia, frater, soror) '''familias'''
* Dativus et ablativus pluralis nominum quae masculinam formam in declinatione seconda habent in "-ābus" desinit, non in "-is" cum generis distinctio necessaria videtur:
* Dativus et ablativus pluralis nominum quae masculinam formam in declinatione secunda habent in "-ābus" desinit, non in "-is" cum generis distinctio necessaria videtur:
** Deis et '''deabus''' ("Deis" nomen masculinum dum "deabus" nomen femininum est)
** Deis et '''deabus''' ("Deis" nomen masculinum dum "deabus" nomen femininum est)
* Nomina "drachma" et "amphora" et omnia nomina quae in "-cola" aut "-gena" terminant, genitivum pluralem "-um" habent:
* Nomina "drachma" et "amphora" et omnia nomina quae in "-cola" aut "-gena" terminant, genitivum pluralem "-um" habent:
Linea 48: Linea 48:
* cum de nomine populi cuiusdam agiturː
* cum de nomine populi cuiusdam agiturː
** Scythae vagi
** Scythae vagi
* nomen fluvii masuclinum est, quia dei fluvii mares barbati sunt
* nomen fluvii masculinum est, quia dei fluvii mares barbati sunt
** Mosella amatus
** Mosella amatus
* nomen Graecum cum nominativo in -es vel -asː
* nomen Graecum cum nominativo in -es vel -asː
Linea 56: Linea 56:
* '''Nominativus singularis'''ː ă finalis brevis est, quod Latinae linguae proprium est. Nam Graece a longa est et formae [[Linguae Oscoumbricae|Oscoumbricae]] per a longam explanantur. Variae explicationes huius rei propositae sunt<ref>[[Alfredus Ernout]], ''Morphologie historique du latin'', 1974 pp.18-19.</ref>. Ita Latine nominativus et vocativus casus non distinguuntur et nominativus ab ablativo aure discerni potest.
* '''Nominativus singularis'''ː ă finalis brevis est, quod Latinae linguae proprium est. Nam Graece a longa est et formae [[Linguae Oscoumbricae|Oscoumbricae]] per a longam explanantur. Variae explicationes huius rei propositae sunt<ref>[[Alfredus Ernout]], ''Morphologie historique du latin'', 1974 pp.18-19.</ref>. Ita Latine nominativus et vocativus casus non distinguuntur et nominativus ab ablativo aure discerni potest.
* '''Accusativus singularis'''ː -m est nota accusativi iusta, ă brevis secundum regulam phoneticam omnem vocalem finalem ante consonantem aliam quam s corripi docentem.
* '''Accusativus singularis'''ː -m est nota accusativi iusta, ă brevis secundum regulam phoneticam omnem vocalem finalem ante consonantem aliam quam s corripi docentem.
* '''Genetivus singularis'''ː nota vetus genitivi erat s, ut Graece et [[Lingua Osca|Osce]], quae in veteribus poetis ([[Livius Andronicus]], [[Ennius]], [[Naevius]]) adhuc occurrit, aetate Ciceroniana quoque in locutione pater/mater familias servata. Declinatio classica notam ī e secunda declinatione sumpsit (fortasse primum in adiectivis primae classis et deinde in nominibus) unde āī > ăī >ai > ae atque postea e. Genetivus āī apud Ennium, [[Plautus|Plautum]], [[Lucretius|Lucretium]] et in inscriptionbus veteribus invenitur unde [[Vergilius|Verqilius]] quoque venerandae antiquitatis amore eum sumpsitː
* '''Genetivus singularis'''ː nota vetus genitivi erat s, ut Graece et [[Lingua Osca|Osce]], quae in veteribus poetis ([[Livius Andronicus]], [[Ennius]], [[Naevius]]) adhuc occurrit, aetate Ciceroniana quoque in locutione pater/mater familias servata. Declinatio classica notam ī e secunda declinatione sumpsit (fortasse primum in adiectivis primae classis et deinde in nominibus) unde āī > ăī >ai > ae atque postea e. Genetivus āī apud Ennium, [[Plautus|Plautum]], [[Lucretius|Lucretium]] et in inscriptionibus veteribus invenitur unde [[Vergilius|Verqilius]] quoque venerandae antiquitatis amore eum sumpsitː
:''dives equom, dives pict'''ai''' vestis et auri''<ref>''[[Aeneis]]'' IX.26.</ref>
:''dives equom, dives pict'''ai''' vestis et auri''<ref>''[[Aeneis]]'' IX.26.</ref>
* '''Dativus singularis'''ː in linguis Italicis ut Graece nota huius casus erat -āi. Umbrice āi > e, Graece āi > a (ᾀ), Latine āi > ai<ref>Fortunai poblicai {{CIL|9|1543}}. Osce ''deivai'' = Latine divae. </ref> > ae. Idem dici de casu locativo potest in nominibus qui hunc casum ab ablativo separatum servaverunt (e.g. Romae). Nihilominus in inscriptionibus dativae formae in -ā desinentes Graecis simimiores leguntur quae dialectales esse videntur<ref>{{CIL|1|60}}ː ''Fortuna'', {{CIL|10|3807}} ''Loucina Tuscolana'', {{CIL|1|41}}ː ''Diana'', {{CIL|1|379}}ː ''Matre Matuta'', {{CIL|1|460}}ː ''Menerva''</ref>
* '''Dativus singularis'''ː in linguis Italicis ut Graece nota huius casus erat -āi. Umbrice āi > e, Graece āi > a (ᾀ), Latine āi > ai<ref>Fortunai poblicai {{CIL|9|1543}}. Osce ''deivai'' = Latine divae. </ref> > ae. Idem dici de casu locativo potest in nominibus qui hunc casum ab ablativo separatum servaverunt (e.g. Romae). Nihilominus in inscriptionibus dativae formae in -ā desinentes Graecis simimiores leguntur quae dialectales esse videntur<ref>{{CIL|1|60}}ː ''Fortuna'', {{CIL|10|3807}} ''Loucina Tuscolana'', {{CIL|1|41}}ː ''Diana'', {{CIL|1|379}}ː ''Matre Matuta'', {{CIL|1|460}}ː ''Menerva''</ref>
* '''Ablativus singularis'''ː vetus forma huius casus in linguis Italicis in -ād desinebat (Osce ''toutad'') atque Latine in [[Senatus consultum de Bacchanalibus|Senetus consulto de Bacchanalibus]] adhuc legitur (ead, sententiad, suprad, exstrad)<ref>Vide etiam {{CIL|1|48}} et {{CIL|1|49}}ː ''praidad'' = praedā.</ref>. D finalis post vocalem longam mox evanuit.
* '''Ablativus singularis'''ː vetus forma huius casus in linguis Italicis in -ād desinebat (Osce ''toutad'') atque Latine in [[Senatus consultum de Bacchanalibus|Senetus consulto de Bacchanalibus]] adhuc legitur (ead, sententiad, suprad, exstrad)<ref>Vide etiam {{CIL|1|48}} et {{CIL|1|49}}ː ''praidad'' = praedā.</ref>. D finalis post vocalem longam mox evanuit.


== Notae ==
== Notae ==

Emendatio ex 11:03, 2 Maii 2021

Declinatio prima seu A-declinatio declinatio nominum est, quae cum A littera finiuntur in nominativo et ablativo casu singulari. Similior primae declinationi Graecae erat quae et ipsa nomina plerumque feminina et in -a desinentia comprehendebat.

De usu classico

Declinatio



Declinatio prima
Singularis Pluralis
Nominativus villa villae
Vocativus villa villae
Accusativus villam villās
Genitivus villae villārum
Dativus villae villīs
Ablativus villā villīs
Locativus (Romae) (Athenis)

Exceptiones

  • Genitivus singularis nominis "familia" est "familias" cum nomina membrorum familiae sequitur:
    • Pater (mater, filius, filia, frater, soror) familias
  • Dativus et ablativus pluralis nominum quae masculinam formam in declinatione secunda habent in "-ābus" desinit, non in "-is" cum generis distinctio necessaria videtur:
    • Deis et deabus ("Deis" nomen masculinum dum "deabus" nomen femininum est)
  • Nomina "drachma" et "amphora" et omnia nomina quae in "-cola" aut "-gena" terminant, genitivum pluralem "-um" habent:
    • Drachmum
  • Quaedam nomina pluralia tantum sunt:
    • Athenae, Athenarum; nuptiae, nuptiarum; divitiae, divitiarum; Insidiae, insidiarum.

De genere

Genus nominum plerumque femininum est, masculinum vero nonnumquam his de causisː

  • cum sic genus naturale indicatː
    • poeta clarus, nauta ferox
  • cum de nomine populi cuiusdam agiturː
    • Scythae vagi
  • nomen fluvii masculinum est, quia dei fluvii mares barbati sunt
    • Mosella amatus
  • nomen Graecum cum nominativo in -es vel -asː
    • Aeneas pulcher; Aeneae gladius; O Aenea!

Morphologia historica

  • Nominativus singularisː ă finalis brevis est, quod Latinae linguae proprium est. Nam Graece a longa est et formae Oscoumbricae per a longam explanantur. Variae explicationes huius rei propositae sunt[1]. Ita Latine nominativus et vocativus casus non distinguuntur et nominativus ab ablativo aure discerni potest.
  • Accusativus singularisː -m est nota accusativi iusta, ă brevis secundum regulam phoneticam omnem vocalem finalem ante consonantem aliam quam s corripi docentem.
  • Genetivus singularisː nota vetus genitivi erat s, ut Graece et Osce, quae in veteribus poetis (Livius Andronicus, Ennius, Naevius) adhuc occurrit, aetate Ciceroniana quoque in locutione pater/mater familias servata. Declinatio classica notam ī e secunda declinatione sumpsit (fortasse primum in adiectivis primae classis et deinde in nominibus) unde āī > ăī >ai > ae atque postea e. Genetivus āī apud Ennium, Plautum, Lucretium et in inscriptionibus veteribus invenitur unde Verqilius quoque venerandae antiquitatis amore eum sumpsitː
dives equom, dives pictai vestis et auri[2]
  • Dativus singularisː in linguis Italicis ut Graece nota huius casus erat -āi. Umbrice āi > e, Graece āi > a (ᾀ), Latine āi > ai[3] > ae. Idem dici de casu locativo potest in nominibus qui hunc casum ab ablativo separatum servaverunt (e.g. Romae). Nihilominus in inscriptionibus dativae formae in -ā desinentes Graecis simimiores leguntur quae dialectales esse videntur[4]
  • Ablativus singularisː vetus forma huius casus in linguis Italicis in -ād desinebat (Osce toutad) atque Latine in Senetus consulto de Bacchanalibus adhuc legitur (ead, sententiad, suprad, exstrad)[5]. D finalis post vocalem longam mox evanuit.

Notae

  1. ↑ Alfredus Ernout, Morphologie historique du latin, 1974 pp.18-19.
  2. ↑ Aeneis IX.26.
  3. ↑ Fortunai poblicai CIL 9, 1543. Osce deivai = Latine divae.
  4. ↑ CIL 1, 60ː Fortuna, CIL 10, 3807 Loucina Tuscolana, CIL 1, 41ː Diana, CIL 1, 379ː Matre Matuta, CIL 1, 460ː Menerva
  5. ↑ Vide etiam CIL 1, 48 et CIL 1, 49ː praidad = praedā.

Nexus interni

Nexus externus

Lege de Lateinische Grammatik: Formen Substantiv A-Deklination in Vicilibris.
Partes orationis
(Nomen) substantivum | (Nomen) adiectivum | Nomen numerale | Pronomen | Articulus | Verbum (temporale) | Adverbium | Participium | Coniunctio | Praepositio | Interiectio | (Particula)
Receptum de "https://la.wikipedia.org/w/index.php?title=Declinatio_Prima&oldid=3618238"