Domina (scacci)
Prooemium
[recensere | fontem recensere]| Nomen | Littera[1] | Pictura |
|---|---|---|
| Rex | R |  
|
| Domina | D |  
|
| Turris | T |  
|
| Sagittifer | S |  
|
| Eques | E |  
|
| Pedes | P |  
|
Domina est calculus in scaccorum ludo. Appellatur etiam fercia seu ferzia (de etymologia vide infra), regina, virgo, dama - v.e. Damicus ludus -, amazon.
In notatione algebraica, sedes Dominae Albae est d1, sedes Dominae Nigrae d8. In notatione vetusta sedes Dominae Albae est D1, Dominae Nigrae D1. Est facile hoc in memoria habere: Domina semper incipit in sede eiusdem coloris. Regula est: Regina regnat colorem.[2]
In exercitu utriusque est una regina.
Motus Dominae
[recensere | fontem recensere]
| |||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| ||
|
|
|
|
|
|
|
|
| ||
|
|
|
|
|
|
|
|
| ||
|
|
|
|
|
|
|
|
| ||
|
|
|
|
|
|
|
|
| ||
|
|
|
|
|
|
|
|
| ||
|
|
|
|
|
|
|
|
| ||
|
| |||||||||
Domina est calculus maximus, nam habet licentiam ad omnes campi partes quaqua versus pro libitu discurrendi, cum et Sagittiferi et Turris motus ei sint[3].
|
| |||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| ||
|
|
|
|
|
|
|
|
| ||
|
|
|
|
|
|
|
|
| ||
|
|
|
|
|
|
|
|
| ||
|
|
|
|
|
|
|
|
| ||
|
|
|
|
|
|
|
|
| ||
|
|
|
|
|
|
|
|
| ||
|
| |||||||||
In figura sinistra Domina Alba in ullam sedem puncto albo designatam movetur.
Historia
[recensere | fontem recensere]Nomina antiquissima quibus hic miles in linguis Europaeis appellabatur e nomine Arabico فرز firz seu فرزان firzān derivata erant. Hoc nomine, ipso e Persico فرزين farzin, i.e. consiliarius, orto, miles in ludo Shatranj notabatur, qui hodiernā reginā multo infirmior erat et unum modo quadrum in obliquum moveri poterat. Hinc Latine ferzia aut fercia, Anglice fers, Francogallice fierge, Hispanice articulo definito Arabico al- praefixo alferza nominabatur, quem Russi etiam nunc ферзь ferz appellant. Ex eodem forsitan fonte, nominibus Francogallicis fierge (i.e. ferzia) et vierge (i.e. virgo) confusis, nomen Latinum virgo ortum est. Quod factum occasionem dabat ferziae in dominam, damam, reginam commutandae, cuius motus saeculo 14 vel 15 facti sunt ut habentur adhuc.[4][5]
Fontes
[recensere | fontem recensere]- ↑ Ista verba ex carmine Vidae "Scacchia, ludus" sumpta sunt, quia non solum purae Latinitatis sunt, sed etiam primarum litterarum iterationes non sunt. Praeterea Vida scaccis recentibus (scacchi alla rabbiosa) ludebat.
- ↑ Vox Latina: Commentarii periodici favore et subsidio Studiorum Universitatis Saravicae comparati, 43/2007/167, p. 81
- ↑ FIDE enchiridion scaccorum Regula 3.4.
- ↑ J.D. Latham, 'Arabic into Medieval Latin (3): Letters D-F, M.L.D.', Journal of Semitic Studies, 34 (1989), pp.467-468
- ↑ Tassilo von Heydebrand und der Lasa, Zur Geschichte und Literatur des Schachspiels, Forschungen (1897) pp.58-60