Quantum redactiones paginae "Causalitas" differant
m + (10K) |
+cicero |
||
| Linea 2: | Linea 2: | ||
'''Causalitas'''<ref name="Axters1937">Axters, S. (1937). ''Scholastiek lexicon Latijn-Nederlandsch.'' Antwerpen: Geloofsverdediging.</ref> est ratio vel relatio inter eventa, quorum unum alterum efficit. Illud ad '''causam''', hoc ad '''effectum''' refertur. [[Notio (philosophia)|Notio]] causalitatis iam pridem a [[philosophia|philosophis]] pertractatur. Nam [[Aristoteles]] in ''[[Metaphysica (Corpus Aristotelicum)|Metaphysica]]'' [[causae Aristoteliae|quattuor causas]] distinguit, quae causalitatem finiunt: materialis, formalis, efficiens, [[teleologia|finalis]]. Quarum celeberrima in disputationibus scientificis causa efficiens est. Saepius quiden pro effectu '''consecutio''' dicitur, nam, ut iam vidit Aristoteles, causarum genera varia sunt. Itaque iustum esse videtur pro eventis [[abstractio|abstractius]] de '''relatis''' loqui.<ref>Cf. Schaffer 2016.</ref> Apud [[Graeci antiqui|Graecos]] causa (αἴτιον) a prima origine ad reatum relata est. |
'''Causalitas'''<ref name="Axters1937">Axters, S. (1937). ''Scholastiek lexicon Latijn-Nederlandsch.'' Antwerpen: Geloofsverdediging.</ref> est ratio vel relatio inter eventa, quorum unum alterum efficit. Illud ad '''causam''', hoc ad '''effectum''' refertur. [[Notio (philosophia)|Notio]] causalitatis iam pridem a [[philosophia|philosophis]] pertractatur. Nam [[Aristoteles]] in ''[[Metaphysica (Corpus Aristotelicum)|Metaphysica]]'' [[causae Aristoteliae|quattuor causas]] distinguit, quae causalitatem finiunt: materialis, formalis, efficiens, [[teleologia|finalis]]. Quarum celeberrima in disputationibus scientificis causa efficiens est. Saepius quiden pro effectu '''consecutio''' dicitur, nam, ut iam vidit Aristoteles, causarum genera varia sunt. Itaque iustum esse videtur pro eventis [[abstractio|abstractius]] de '''relatis''' loqui.<ref>Cf. Schaffer 2016.</ref> Apud [[Graeci antiqui|Graecos]] causa (αἴτιον) a prima origine ad reatum relata est. |
||
[[Cicero]] sic causam definit: |
|||
<blockquote>Causa autem ea est, quae id efficit, cuius est causa, ut vulnus mortis, cruditas morbi, ignis ardoris. Itaque non sic causa intellegi debet, ut, quod cuique antecedat, id ei causa sit, sed quod cuique efficienter antecedat, nec, quod in campum descenderim, id fuisse causae, cur [[pila luderem, nec [[Hecuba]]m causam interitus fuisse [[Troia]]nis, quod [[Paris (heros)|Alexandrum]] genuerit, nec [[Tyndareus|Tyndareum]] [[Agamemnon]]i, quod [[Clytaemnestra]]m. Hoc enim modo viator quoque bene vestitus causa grassatori fuisse dicetur, cur ab eo spoliaretur.<ref>Marcus Tullius Cicero, ''[[De fato (Cicero)|De fato]]'' [https://latin.packhum.org/loc/474/54/7/2197-2215 34].</ref></blockquote> |
|||
== Notae == |
== Notae == |
||
Emendatio ex 18:24, 5 Novembris 2019
Causalitas[1] est ratio vel relatio inter eventa, quorum unum alterum efficit. Illud ad causam, hoc ad effectum refertur. Notio causalitatis iam pridem a philosophis pertractatur. Nam Aristoteles in Metaphysica quattuor causas distinguit, quae causalitatem finiunt: materialis, formalis, efficiens, finalis. Quarum celeberrima in disputationibus scientificis causa efficiens est. Saepius quiden pro effectu consecutio dicitur, nam, ut iam vidit Aristoteles, causarum genera varia sunt. Itaque iustum esse videtur pro eventis abstractius de relatis loqui.[2] Apud Graecos causa (αἴτιον) a prima origine ad reatum relata est.
Cicero sic causam definit:
Causa autem ea est, quae id efficit, cuius est causa, ut vulnus mortis, cruditas morbi, ignis ardoris. Itaque non sic causa intellegi debet, ut, quod cuique antecedat, id ei causa sit, sed quod cuique efficienter antecedat, nec, quod in campum descenderim, id fuisse causae, cur [[pila luderem, nec Hecubam causam interitus fuisse Troianis, quod Alexandrum genuerit, nec Tyndareum Agamemnoni, quod Clytaemnestram. Hoc enim modo viator quoque bene vestitus causa grassatori fuisse dicetur, cur ab eo spoliaretur.[3]
Notae
Bibliographia
- Davidson, Donald (2001) Essays on Actions and Events. Clarendon Press.
- Harré, Rom (1970) The principles of scientific thinking. Macmillan.
- Itkonen, Esa (1983) Causality in Linguistic Theory. A critical investigation into the philosophical and methodological foundations of non-autonomous linguistics. Croom Helm; Indiana University Press.
- Schaffer, Jonathan (2016) The Metaphysics of Causation, Stanford Encyclopedia of Philosophy
Nexus interni