Lingua Euvenavica

E Vicipaedia
(Redirectum de Euvenavice)
Lingua Euvenavica
Eo-naviego
Taxinomia:
Locutores: 45 000 circiter
Sigla: 1 , 2 , 3
Status publicus
Officialis
Privata
Litterae:
Scriptura: Latina
Procuratio: Secretaría Llingüística del Navia-Eo
Familiae linguisticae coloribus Vicipaedicis pictae
Familiae linguisticae coloribus Vicipaedicis pictae

Familiae linguisticae coloribus Vicipaedicis pictae

Linguae Euvenavice extensio.

Lingua Euvenavica[1] sive lingua Gallaico-Asturiana sive lingua Gallaica Asturiarum (sive simpliciter Fala linguā originali) est lingua transitionis inter Asturianam et Gallaicam.

Huius linguae dominium linguisticum per Asturias patet, inter zonas comprehensas inter flumen Euve[2] (Hispanice, Asturice et Euvenavice; Eo) et Naviam (Hispanice, Asturice et Euvenavice; Navia), quamquam dialectoi similes in areis quae ultra flumen Naviam sunt inveniri possunt. Territorium super quo lingua diffunditur sic Terrae Euvis et Naviae (Hispanice; Tierras del Eo-Navia, Asturice; Fastera del Navia-Eo, et Euvenavice; Terra Eo-Navia) nuncupatur et e quo haec lingua nomen "Euvenavica" accipit, quamquam territorium non cum Commarca Euve et Navia (Hispanice, Asturice et Euvenavice; Eo-Navia) coincidit. Haec lingua praesertim diffunditur per communia Bovale[3] (Hispanice; Boal, Asturice et Euvenavice; Bual), Castrum Pauli[4] (Hispanice, Asturice et Euvenavice; Castropol), Coannam (Hispanice; Coaña, Asturice et Euvenavice; Cuaña), Egilanum[5] (Hispanice; Illano, Asturice et Euvenavice; Eilao), Francum (Hispanice, Asturice et Euvenavice; El Franco), Grandas Ipsius Liminis (Hispanice, Asturice et Euvenavice; Grandas de Salime), Ibiam[6] (Hispanice, Asturice et Euvenavice; Ibias), Petiosum[7] (Hispanice; Pesoz, Asturice et Euvenavice; Pezós), Sanctum Martinum Oscorum (Hispanice; San Martín de Oscos, Asturice et Euvenavice; Samartín d'Ozcos), Sanctam Eulaliam Oscorum (Hispanice; Santa Eulalia de Oscos, Asturice et Euvenavice; Santalla d'Ozcos), Sanctum Thyrsum Apris[8] (Hispanice; San Tirso de Abres, Asturice; Santiso d'Abres et Euvenavice; San Tiso d'Abres), Tapiam Casaregensem (Hispanice; Tapia de Casariego, Asturice et Euvenavice; Tapia), Attalamundum[9] (Hispanice, Asturice et Euvenavice; Taramundi), Vaecam Euvis[10] (Hispanice; Vegadeo, Asturice et Euvenavice; A Veiga), Villam Novam Oscorum (Hispanice; Villanueva de Oscos, Asturice et Euvenavice; Vilanova d'Ozcos) et per partem Naviae (Hispanice, Asturice et Euvenavice; Navia), Villae Allioni[11] (Hispanice et Asturice; Villayón et Euvenavice; Villaión) et Adlimitis[12] (Hispanice; Allande, Asturice et Euvenavice; Ayande).

Anno 2007, Academia Linguae Asturianae linguae Euvenavicae definitionem accepit ut definiatur talis linguae Gallaicolusitanae variatio.

Lingua crebro Gallaicalusitana definita est, cum ponderis affectionibus e linguis Asturicolegionensibus, imprimis a studiosis talibus Raimundo Menéndez Pidal, Eugenio Coşeriu et Damaso Alonso. In praesenti, fit evidens politico-linguisticus conflictus determinandae identitatis linguae inter evidens elementum Asturianum facere volentes et Gallaico substrato valorem dare volentes.

Tabula comparativa cum aliis ambitus linguis[recensere | fontem recensere]

Nunc exponitur tabula comparativa lingua Euvenavicae ad examinandam et eius evolutionem ex origini in lingua Latina et in lingua Gallaicolusitana et ad observandum praesens examen diachronicum linguae intra reliquas circuli Gallaicolusitani linguas et cum dialecto Asturianis Occidentali et lingua Hispanica.

Latine Lingua Gallaica Euvenavice Gallaico lusitanice Lusice Asturice Occidentaliter Hispanica
Orientalem Occidentalem
canes cans [ˈkaŋs] cas [ˈkas] cais [ˈkajs] cães/cããs cães ['kãj̃ɕ] canes [kanes] canes [kanes] (perros)
equuus cabalo [ka'balo] cabalo [ka'balo] cabalo/caballo [ka'balo]/[ka'baλo] * cavalo cavalo [ka'vaɫu] caballu [ka'baλu] caballo [ka'baλo]
latrones ladróns [laˈðɾoŋs] ladrós [laˈðɾos] ladróis/lladróis [laˈðɾojs]/[λaˈðɾojs] * ladrões ladrões [ɫaˈðrõj̃ɕ] l.ladrones [ʈʂa'ðrones] ladrones [la'ðrones]
germanum imán [iRˈmaŋ] irmao [iRˈmao] ermao [eRˈmao] irmão irmão [iR'mãw] hermanu [eRˈmanu] hermano [eRˈmano]
lux luz [ˈlus] luz [ˈluθ] luz/lluz [ˈluθ]/['λuθ] * luz/lus luz [ɫujʃ] l.luz [ʈʂuθ] luz [luθ]
longum lonxe [ˈ'lonʃe] lonxe [ˈ'lonʃe] lònxe/llònxe [ˈ'lɔnʃe]/ [ˈλɔn'ʃe] * longe longe ['ɫõƷi] ] l.loñe ['ʈʂoɲe] luengo [lu'engo] (largo)
quinque cinco [ˈsiŋko] cinco [ˈθiŋko] cinco [ˈθiŋko] cinco cinco ['sinku] cincu [θiŋku] cincu [θiŋko]
oculum ollo [ˈoʎo]/[ˈɔʝo] ollo [ˈoʎo]/[ˈɔʝo] òyo [ˈɔʝo] ollo olho [ˈoʎu] güeyu/güechu [w'eʝu]/[w'etʃu] ojo [ˈoxo]
horam hora [ˈɔɾa] hora [ˈɔɾa]/[ˈoɾa] hora [ˈoɾa] hora hora ['ɔɾa] hora [ˈoɾa] hora [ˈoɾa]
hominem home [ˈome] home [ˈɔme] hòme ['ɔme] home homem [o'mẽ] huome/home [w'ome]/['ome] hombre ['ombRe]
tuus cantavisti ti cantaste(s) [kantaste(s)] tu/ti cantaches [tu kantatʃes] tu cantache [tu kan'tatʃe] tu cantaste tu cantaste [tu kã'tasti] tu cantasti [kan'tasti] tu cantaste [tu kan'taste]
animales animás [ani'mas] animás [ani'mas] animales [ani'males] animaes animais [ani'majs] animales [ani'males] animales [ani'males]
infanta niña ['niɲa] niña ['niɲa] nía [ni'a] ninna menina [me'nina] neña['neɲa] niña ['niɲa]

(*) Lateralibus sonus «ʎ» Porcia flumine Navia flumen. Lateralibus sonus «l» Euve ad Porcia flumine.

Diachronica linguae Euvenavicae evolutio[recensere | fontem recensere]

Nunc ostenditur linguae evolutio secundum fulcrum documentale in Monasterio Oscorum conservatum:

Hispanice Latine Gallaicolusitanice Euvenavice Medio Aevo Euvenavice in praesenti
alto altu(m) outo outo alto
mucho multu(m) muito muito muito
árbol árbor(em) árvol árvore árbol
llave clave (m) chave chave chave
duda dubitâtiô(m) dubida/dulda ¿dobeda?/dolda débeda/duda
espina spina (m) espinna espĩa espía
allanar aplanare achãar achãar achanar
lleno plenum (m) chẽo chẽo/chĩo chèn/chío
azada asciata(m) aixada eixada eixada
cereza cerasium cereija cereixa cereixa
dedo dígitu(m) dedo dido dido
derecho directu (m) direyto dereyto dereito/dereto
hijo filius (um) fillo fillo fiyo
guardar guardare guardar gardar guardar
hombre hōmo/hōminem hòmem hòme hòme
libre libru(m) livro libro/llibro libro/llibro
luna lūna(m) lúa lúa/llúa lúa/llúa
lana lana(m) lã/llã lá/llá
mano mānu(m) mão maao mao
manzana mattiāna (m) maçã maçaa mazà
mía mea (m) minna/mía mĩa (mina) mía
mucho multu(m) muito/ muyn muito muito
negro niger /nigrum nieiro/neiro neiro negro
nieve níve(m) neve neve neve
noche nox/nócte(m) noite noite nòite
obligar obligare obrigar obridar obrigar
pecho péctus(m) peito peito peito
quien quī / quem quem quen quèn
cenar cena (m) cẽa cĩa cía
pared parĭes/ parĕtem parede parede parede
cuatro quattuor quatro quatro cuatro
una ūna(m) ũa/ hũa ũa úa
salir salire sair sair salir
tuyo tuus /tuum teu tou tou
viejo vĕtulus (m) vello vello veyo
verdad veritas/ veritatem verdade verdade verdá
Hispanice Latine Gallaicolusitanice Euvenavice Medio Aevo[13] Euvenavice in praesenti

Exempla textuum[recensere | fontem recensere]

Muito falades das quattro lumes c'algũas noites diz ver o padrinno de Louis na erdade. È chamadeiro crerdes esso. Non son razões d’omes cabaes e seia como seia, ren mais e hũ mentir ou hũ feito impossível, fruito d'ũa mente caente, ¿Mellor non vedes que o hom'está atolleito?

Muitu faláis de las cuatru l.lumes que dalgunas nueites diz ver el padrín de L.luis na heredá. Ye chamadeiru que creyáis neisu. Nun son razones d’homes cabales, y seya como seya, namás ía una mentira ou un feitu imposible, frutu d'una mente cal.lente. ¿Meyor nun veis que’l home ta entol.lecíu?

  • Euvenavice:

Muito falaides das cuatro llumes/lumes* que dalgúas nòites diz ver el padrín de Llouguis/Louguis* na herdá. È chamadeiro creredes neso. Nun sòn razòis d’hòmes cabales, y sía/sèña* como sía/sèña*, nada máis e úa xacarandía ou un feito imposible, fruito dúa mente calènte. ¿Miyor nun vedes que’l hòme ta tollapo/atolao*?

Moito falades das catro lumes que algunhas noites di ver o padriño de Lois na heredade. É rechamante crerdes niso. Non son razóns de homes cabais, e sexa como sexa, nada máis é unha mentira ou un feito imposibel/imposible, froito dunha mente quente. ¿Mellor non vedes que o home está atolado?

(*) Usque ad Porciam flumen.

Linguae evolutio[recensere | fontem recensere]

...Testo uobis et concedo per suis terminis certis per termino de Menustux e inde de super ad petram de Gio a Cornu de Menyones, et ad penna de Teyxeyra, et al Pico pequeno, et allas mestas de Bouspoulim) et como uay pello regueyro a Sobrepe aa pena das ouellas, et inde in directum ad petra Vocatoria et ad aquam de Ferueça et cómodo uertitur aquam al final de Pena Leyra, na Gauia per ubi potueritis inueniere.... Ad patrem (sic) vero regis quingentos solidos boos exsoluat.[14]

Cunusçuda cousa seia a quantos esta carta viren commo eu María Uicentez de Cedamona vendo a uos abbade don Guillermo de Santa María de Villa Noua d’Oscos e ao conueto desse mismo lugar quanta heredade eu aio e deuo auer en Çedamona por preço qua a mí e a uos ben prougo, conuen a saber: hun boy boon e çen solidos, preço me outorgo por ben pagada e sse mays val doo por Deus e por mina alma e de meus parentes. E de este día en deante seia tirada de nosso poder e seia metuda en no uosso e no do moestero e se alzen da mina parte ou da aldea contra esta uençon contra esta doaçon veer, aia a maldiçon de Deus e a mina e con Iudas eno inferno iasca por senpre e aa uoz del rey peyte çen morabentinos e dobre ao moestero a heredade e a carta uala por senpre. Feyta a carta en Gyo...[14]

Conuzuda cousa seia a quantos son presentes et aos que an de venir, como, nos abbade don Gómez con o convento de Vila Nova de Oscos damos a vos Iohan Martínez et a vossa muler Marina Pédrez et a vos Martín Páez et a vossa muler Aldonza Martínez, et a vossa generaciones que pus vos veneren a tercia da mea daquela nossa herdade de Guear per sous terminos novos et antigos, assy como con postos et departidos na outras cartas per tal pleito et per tal condición que a moredes et seiades fieles vassalos do monasteiro de Santa María de Villanova de Oscos et diades cada ano dela ao monasteiro vos Iohan Martínez con vossa parte un maravedil et u(n)a regueifa et una talega de cevada pela quarta da taega do burgo. E vos Martín Paez con vosa parte un moravedíl et u(n)a regueifa et u(n)a taega de cevada pela quarta da taega de burgo, et se vos ende quiserdes yr leyxade a quarta de quanto overdes ao monasteiro et ide vos a paz et seede fieles familiares do monasteiro, et a vossa morte venirdes aa sepultura de monasteiro, con vossas mandaciones, et assy da vossa parte come do monasteiro esta carta roboramos et cofimamos que seia ben valiosa|Castellano Oliveros, Luis. "Algunas reflexiones sobre el infinitivo conjugado en los documentos del Monasterio de Villanueva de Oscos", Britonia II, 1995-1996, pág. 124, Alvárez Castrillón, Xose A. <>Colección diplomática del monasterio de Santa María de Villanueva de Oscos (1139-1300), Ridea, 2011, p. 194

In dei nomine Amen. Cunnuzuda cousa seia aquantos esta carta viren et oyren. Como nos don Miguel pela gracia de dios Abbade do Monesteyro de Sancta Maria de Vila Noua d’Oscos et ho Conuento dese mismo logar. Damos anos Rodrigo Affonso tam sola mente poren uossos dias emprestamo: amea daquela nossa herdade de vila Donga. Que he ena Vila d’Aures aque tenno de uos Lope Trauesso. Et damos uola todos sous terminos et con todos sous vilares assy comoa nos auemos. Per tal preyto uos damos esta herdade sobredita quela non possades vender nen supinnorar nen enallenar per neguna maneyra et adia de vosso passamento que ffique esta herdade ia dita liure et quita al Monesteyro ia dito con quanto bon paramento enela ouuer. Et Eu Rodrigo Affonso ia dito obridome per mi et per todas mias bonas et su pena Mil mrs. de Moeda Real; que nunca esta herdade ia dita meu fillo et filla nen quen vener en mias bonas; que nuncaa embarguen al Monesteyro ia dito. Et se meu fillo ou mia filla aesta carta quiseren passar aian amia maldizion et nunca seian herdados en mia herdade, et peyten al Monesteyro mil moravidiis da moeda real et acarta seia sempre atodo tempo valiosa. Et eu Rodrigo Affonso ia dito; recibo de vos don abade et do Conuento ia dito este prestamo que me vos dades et outorgo ben et lealmente de comprir quanto esta carta diz. Et que esto seia mays ffirme et no possa venir en dolda. Mandamos ambas las partes ffacer esta carta partida per ABC feyta carta en Vila noua d’Oscos XII dias por andar del mes de Junyo en era de mil et CCC et XIII annos. Regnante el rey don Affonso en Leon en Castela en todos los outros sous Rengos ayglegia de Oviedo porgante. Rodrigo Rodriguiz meyrino mayor del Rey eno Regno de Leon et en Asturias, osque presentes foron Suer Lopez prior testis, Pay Martiniz Suprior testis. Miguel Celareyro testis, Iohan Pelaiz vestiario testis, Pero Fernandiz cantor; testis Petro Iohanes sucantor testis, Andreu Perez clerigo desancta offemena testis, sou parente pero pelaiz clerigo testis, Lope Díaz testis, Meen Perez testis, Pay Eanes testis, Pero Chazin testis Gonzalo caio testis ffernan Díaz fillo de Diego vello testis et outros muytos que viron et oyron et eu Freire Domingo Monniz Notario puplico de Vila Nova d’Oscos scriui esta carta per mandado danbaslas partos et puys enela meusinal|Fernández Guerra y Orbe, Aureliano, Discurso en la Real Academia Española en el aniversario de su fundación, Madrid, Imprenta Nacional, 1865, pág. 84

Devante de vos Johan Rodriguez, juyz del Rey, Eu frey Johan Peláez vestiario de Vila Nova d’Oscos polo abbade e polo convento desse mismo logar, dígonos querellando e pézonos por justicia que fagades ao concello da Pobra de Revoredo, que como nos eno noso monte de Candanosa teníamos noso frade o qual monte iaz eno noso couto de Santa Columba, ho qual couto avemos ven gardado con todos sous dereytos, que veneron los omes da pobla de Revoredo acernaron os nosos montes, nomenadamente… Ende nos dizemos que los danos que feceron enos montes devanditos os quaes nos pertenecen de dereyto e deven ser nosos por razón de Santa Columba que nolos fagades entregar os quaes danos estimamonos C maravedís dos pretos. Salvo de toller e de nader se mester for| Alvárez Castrillón, José A., Los Oscos en los siglos X-XII pág. 144.

E por esta doaçión e por esta esmolna que vos Pedro Méndez façedes ao monsterio sobredito e abade e convento que son e que an de de vir, e por cuanto ben e emparamento façedes ao mosterio e prometedes de façer, nos abbade e convento logo de presente reçebemosvos llogo por noso familiar e damosvos e outorgamos parte en todo o ben que se feçer no mosterio de Santa María de Villa Nova en toda a orden de Cistel ata o día da fin do mundo...|Alvárez Castrillón, José A., Los Oscos en los siglos X-XII pág. 144.

Sepan quantos esta carta viren commo Teresa Meen, frada profesa no Monesterio de Santa María de Villa Nova d'Oscos, do en doazon al dito monesterio, por las almas de meu padre de mina madre e mía, e de aquelos a quen eu son teuda, todos benes asy mobres commo rayzes que eu aio en Lanteyro, en Bullaso, en Lavallos e en Mon, e en todos los terminos e jurdiçon da Probra de Castropol, e otorgo e mando que seian do monesterio todos, por quanto os mandaron y meu padre e mina madre con meu otorgamento. E vos, o dito don Abbad e convento, non me avedes a tirar estos erdamentos nen parte de delos, nen los otros que y el monesterio que levava meu padre e mia madre por los trinta maravedís según teno huna carta per que nos aforastes e dovos liçençia que vos pósades trocar e ministrar por lo dito foro os novos delos. E non avedes a dar nen aforar, nen vender, nen supinnorar, nen allear, nen malparar estos ditos herdamentos e benes. E Eu Teresa Meen frada profesa do dito monesterio asy o otorgo e prometo de ter e gardar todo esto que se aquí reconta.|Alvárez Castrillón, José A., Los Oscos en los silgos X-XII pág. 187.


...per tal preyto e condyçon vos aforo estas ditas herdades que as lavredes ben, e paredes ben, e que diades nos el dito don Abade e monesterio por foro cada anno huna taega de bon centeno medido per la medida dita de Santalla, livre de polvo e de palla; e que seyades amigos boos e leales do monesterio ennas cousas que vos poderdes, e qe estas ditas herdades que vos non posades vender nen subpynorar nen escabyar a outra parte por ninguna manera, e a la morte ou saydo del postermeyro de vos a los desste foro sayr que nos fiquen ao dito monesterio as ditas erdades lyvres e quitas e desenbargadas de vos e de vosa voz con todos sous chantados e aboamentos que elas estevere, vosa novydade alçada dando al monesterio aquelo que lle deverdes deste dito foro as quales herdades iaçcen su signo de Santalla d'Oscos...|Alvárez Castrillón, José A., Los Oscos en los silgos X-XII pág. 215

Sepan quantos esta carta viren commo nos don Lope abbad del moesterio de Santa María de Uilla Nova d’oscos, e prior e conuento do dito moesterio aforamos a uos Lopez Pérez e a uosa muller Ynés Fernández, e a os fillos e netos que ouierdes unos de outros, conuén a saber que uos aforamos o noso casal de Bustapena asy commo lebóu e usou Miguel Andrés que ende moróu, casa e orrio e teytos e paos e erdamentos [bravos e] mansos que lle pertenescen e con la erdad que foy de [...] Domínguez e de Aluaro que lauraua Aluaro de Perdigueros. [Esto] todo asy commo senpre andóu esto commo dito [he vos] aforamos que déades e pagedes de foro en cada hun anno todos los foros e deretos ao convento e [ao moesterio] asy commo pagaua o dito Miguel Andrés e desta erdad que auedes de dar el quarto a Dominga Fernández por seus días muller que foe de Aluaro de Perdigueros...|Alvárez Castrillón, José A., Los Oscos en los silgos X-XII pág. 233

  • Secundum dimidium saeculi XVI Deita palla al boi Gonzalvo

Deita palla á ó boy
Freija Ferrández fiandera honrada
puja cada fío, va pucherada
| Cartas de Eugenio de Salazar vecino y natural de Madrid escrita a sus particulares amigos suyos, Bibliófilos españoles, Madrid, Imprenta y estinotipia de Rivadeneyra, 1866, pág. 88

Nexus externi[recensere | fontem recensere]

Notae[recensere | fontem recensere]

  1. Fons nominis Latini desideratur (addito fonte, hanc formulam remove)
  2. Celtiberia
  3. Vicipaedia Hispanica
  4. Toponymia Asturiana
  5. Toponymia Asturiana
  6. Toponymia Asturiana
  7. Toponymia Asturiana
  8. Toponymia Asturiana
  9. Toponymia Asturiana
  10. Toponymia Asturiana
  11. Toponymia Asturiana
  12. Toponymia Asturiana
  13. Véase Alvárez Castrillón, Xose A. Colección diplomática del monasterio de Santa María de Villanueva de Oscos (1139-1300), Ridea, 2011; respecto de la nasalización de las vócales cerradas ĩ y ũ ver también Frías Conde, O relativo do continuum entre galego e asturiano en Asturias, Ianua, Revista Philologica Romanica, ISSN-e 1616-413X, Nº. 5, 2004-2005, págs. 93-106
  14. 14.0 14.1 Coleción diplomática del Monasterio de Villanueva de Oscos - Boletín del Instituto de Estudios Asturianos