Historia Athenarum

Athenarum origo nobilis fuit et paene divina. Fama refert Neptunum simul et Minervam Cecropis urbi nomen suum dare voluisse, et ceteros Deos, litis arbitros, hanc sententiam tulisse : "Numen, quod Cecropidis pretiosus donum obtulerit, idem eorum urbi nomen suum dabit." Tum Neptunus tridente solum percutit, ex quo prosilit ardens equus, signum bellicae virtutis. Minerva terram lancea aperit, et ad caelum exit olea frondens et baccis onerata, signum pacis. Di Minervae palmam dederunt, et Dea (graece Athena dicta), urbi nomen dedit Athenis. Sic Athenae fuerunt sedes ac templum Minervae, et postea domicilium artium litterarumque, quibus Dea praesidebat.

Codrus et Draco

Primum regem eumdemque conditorem Athenae habuerant Cecropem. Cecropis successorum clarissimus fuit Codrus, egregia morte nobilis. Rex ille, in bello adversus Dorienses, hostium ictibus sese pro salute patriae obtunt. Athenienses, virtute ducis liberati bello, nullum regem post Codrum acceperunt. Tum civitatis administrandae cura magistratibus annuis, Archontibus, permissa est. E quibus unus, vitae integritate insignis, Draco, tulit multas leges. Quae quidem immodice acerbae erant ; nam omnia delicta, vel leviora, capitali supplicio plecti jubebant. Itaque leges Draconis, ut aiebant, scriptae videbantur fuisse sanguine potius quam atramento, et abrogatae fuerunt.

Solon

Draconis legibus abrogatis, Athenienses Epimenidem philosophum et Creta acciverunt. Ille susceperat civitatem corrigendam Deorum timore et cultu. At legum-lator clarissimus Atheniensium fuit Solon, vir prudentia et justitia excellens. Solon, unus e septem Graeciae sapientibus, dicere solitus erat : "Optimum esse civitatis statum, in qua cives magistratibus pareant, magistratus autem legibus." Et illud : "Alii sibi divitias habeant, nos virtutem." Senatus et populi, divitum et pauperum iura summa aequitate descripsit. Sic concordiam inter cives retinuit. Aeropagi, summi tribunalis, dignitatem auxit, et Aeropagitis tutelam morum commisit. Adolescentium non modo corpora exerceri, sed etiam ingenia studiis liberalibus excoli voluit, et ipse, egregius poeta, carmina ad mores informandos composuit.

Harmodius et Aristogiton

Athenienses, levissima ingenia, Solonis institutis non diu fideles manserunt. Pisistratus dux, Megarensium victor, tyrannide occupata, per tres et triginta annos regnavit. Hipparchus et Hippias, Pisistrati filii et haeredes, ob crudelitatem civibus invisi fuerunt.
Tum Harmodius et Aristogiton, patriam liberare, caedendo tyrannos, statuunt. Hipparchus, inter ferias Panathenaïcas, Harmodii mucrone confossus cecidit. At ipse Harmodius ab Hippiae satellitibus statim interfectus est. Aristogiton comprehensus, et socios indicare jussus, omnes Hippiae amicos impavidus nominavit, quos tyrannus, amens ira, sine mora ad supplicium misit. Deinde Aristogitoni : "Sontes ne alii supersunt ?" inquit. "Nullus", respondit iuvenis, "praeter te qui optimos amicorum trucidavisti." Mox ab Atheniensibus expulsus Hippias ad Persarum regem Darium confugit, arma contra patriam gesturus.

Athenae post Persicum bellum

Post Persicum bellum Athenienses opibus et potentia praevaluerunt. Hostili praeda locupletati, gloria victoriarum fruebantur. Omnes fere Graeciae maritimae populi societatem et amicitiam cum iis junxerant ; et nomen Atheniensium apud exteras gentes erat inclytum. Acropolis, in praecelsa rupe exstructa, et sub Minervae tutela posita, Athenas ab hostium impetu defendebat ; arx illa, Deorum templis decorata, inter quae Parthenon eminebat, urbi non minus erat ornamento, quam munimento. Piraei portus a Themistocle olim moenibus circumdatus et triplex constitutus, redundabat navibus, et in urbem affluebant divitiae cum mercibus Orientis Occidentisque. Sed bonum pretiosius divitiis Athenienses habebant, scilicet libertatem. Athenis igitur, libertatis causa, omnis potestas erat penes populum. At populus semper eget aliquo moderatore. Tunc autem temporis vir exstitit, cui parem ulla civitas neminem unquam habuit, Pericles. Is fuit et populi moderator, et reipublicae quasi tutor ac procurator.

Artes litteraeque in saeculo Periclis

Eadem aetas tulit cum Pericle pulcherrima Graeciae ingenia. Inter eius aequales effloruerunt, in tragoedia, Sophocles et Euripides, AEschyli poetae digni successores, - in comoedia, festivissimus ille salibus ac facetiis Aristophanes, - in historia, Thucydides, Herodoto non impar, grandis et austerus belli Peloponnesii scriptor. Artes non minus vigebant quam litterae. Periclis amicus erat Phidias sculptor, optimus ad Deos efficiendos artifex. Is in Parthenone signum Minervae adstantis in templo fecerat ex ebore pulcherrimum ; Iovis quoque Olympii simulacrum in Elide fecerat : quorum operum maiestas aequabat numinum maiestatem. Ad eodem artifice exstructa sunt Propylaea, quae ducebant ad Acropolim. Praeclaris illis monumentis Athenae ornatae longe ante alias urbes praelucebant.

Triginta rectores

Post Peloponnesium bellum Athenasque devictas, Lacedaemonii principatum Graeciae obtinuerant. Triginta rectores praepositi civitati a Lacedaemoniis brevi gravissimam tyrannidem exercuerunt. Primum tria millia satellitum ad custodiam suam statuunt, et septingentos milites spartanos a Lysandro accipiunt. Deinde, metuentes Alcibiadis reditum et ultionem, certos homines in Asiam mittunt, ad eum comprehendendum aut interficiendum. Sicarii Alcibiadem occidere aperte non ausi sunt ; at nocte, casam, in qua dormiebat, incenderunt : ipse e flammis evasit, sed telis eminus missis interfectus est. Hoc metu liberati tyranni miseras Athenas caedibus et rapinis exhauriunt. Unum e suis collegis, Theramenen, cui displicebat eorum crudelitas, occidunt, ad terrorem omnibus iniiciendum. Ex urbe fit ingens civium fuga, repleturque Graecia Atheniensibus exsulibus. Plerique se Argos et Thebas contulerunt. Ibi tutum exsilium invenerunt non sine spe recuperandae patriae.

Thrasybulus liberat Athenas a tyrannia tringinta rectorum

Erat inter exsules Thrasybulus, Lyci filius, Atheniensis, vir strenuus et nobilis. Is pro patria et pro salute civium aliquid tentare voluit, vel periculo vitae. Cum triginta comitibus Phylen occupat, castellum Atticae munitissimum ; inde in Piraeum transit cum parvo exercitu, et urbi minatur. Tyranni Thrasybulum bis adorti, turpiter repulsi sunt ; et Critias Hippolochusque, eorum saevissimi, in proelio ceciderunt. Tyrannide oppressa, Thrasybulus victor libertatem et concordiam inter cives restituit. Ad pacem confirmandam edixit lege "ne quis anteactarum rerum accusaretur" ; quam legem Athenienses oblivionis appellaverunt. Pro tantis meritis Thrasybulo corona a populo data est, facta a duabus virgulis oleaginis. Hic honor, quem civium amor, non vis expresserat, nullam concitavit invidiam, magnaeque fuit ei gloriae.