Fontem paginae Pneumonia inspicere

[[Fasciculus:Lobaerpneumonie.jpg|thumb|upright=1.4|Imago pneumoniae lobaris in lobo superiore sinistro. [[Sagitta (signum)|Sagittae]] in imagine, in qua [[pulmo]] a latere spectatur, confinium lobi superioris et inferioris notant.]]

'''Pneumonia'''<ref name="Kraus">Kraus, L.A. (1844). ''Kritisch-etymologisches medicinisches Lexikon,'' ed.tertia (Gottingis: Verlag der Deuerlich- und Dieterichschen Buchhandlung).</ref> (a [[Graece|Graeco]] πνευμονία, primum πλευμονία) est [[contagio]] [[pulmo]]nis chronica aut acuta. Plerumque [[bacterium|bacteriis]], [[virus biologicum|viris]] et [[fungus|fungis]] creatur; rarius causa proficiscitur ab [[venenum|veneno]] inspirato aut a [[systema immunitatis|systemate immunitatis]]. Est etiam [[inflammatio]] pulmonis, quae hac in re [[pneumonitis radiatione effecta|pneumonitis]] vocatur, [[radiatio]]ne effecta. Pleuropneumonia vocatur [[inflammatio]] quae non modo pulmonem sed etiam [[pleura]]m afficit. Hodie die [[12 Novembris]] "Dies mundi pneumoniae" quotannis habetur.<ref>[https://web.archive.org/web/20090410171209/http://www.worldpneumoniaday.org/ Dies mundi pneunomia].</ref>
[[Fasciculus:Crackles pneumoniaO.ogg|thumb|upright=0.8|Aegroto spiritum ducente talis vel similis [[sonus]] per [[stethoscopium]] audiri potest.]]
[[Fasciculus:Lower respiratory infections world map - DALY - WHO2004.svg|thumb|upright=0.8|Infectione tractus respiratorii inferioris anno 2004 mortui (secundum aetatem standardizati) pro 100,000 hominum.<ref>{{cite web|url=http://www.who.int/healthinfo/global_burden_disease/estimates_country/en/index.html |title=WHO Disease and injury country estimates |year=[[2004]] |publisher = [[Consociatio Mundialis Sanitatis]] (WHO) |accessdate=11 Novembris 2009}}</ref>
{{legend|#b3b3b3|data nulla}}
{{legend|#ffff65|<100}}
{{legend|#fff200|100-700}}
{{legend|#ffdc00|700-1400}}
{{legend|#ffc600|1400-2100}}
{{legend|#ffb000|2100-2800}}
{{legend|#ff9a00|2800-3500}}
{{legend|#ff8400|3500-4200}}
{{legend|#ff6e00|4200-4900}}
{{legend|#ff5800|4900-5600}}
{{legend|#ff4200|5600-6300}}
{{legend|#ff2c00|6300-7000}}
{{legend|#cb0000|>7000}}
]]

==Classificatio pneumoniarum==
Quod interdum difficile est quosdam [[microorganismus|microorganismos]] invenire, pneumoniae saepe non secundum microorganismos, qui eas efficiunt, discernuntur; sed categoriis attribuuntur, quae designent, quomodo [[morbus]] plane dignoscendus atque curandus sit. 

===Pneumoniae primariae et secundariae===
Pneumoniae dividi possunt in primarias aut secundarias. Pneumonia vocatur primaria si hominem sanum ingruit, qui nullo modo aliis [[morbus|morbis]] labefectus est; vocatur autem secundaria, si homo iam valetudine adfectus in hunc morbum incidit.

Auctores pneumoniarum primariarum sunt in primis ''[[Streptococcus pneumoniae|Streptococci pneumoniae]],'' qui etiam ''pneumococci'' nominantur, ''[[Haemophilus influenzae|Haemophili influenzae]],'' [[mycoplasma|mycoplasmata]], [[chlamydia]]e, ''[[Legionella pneumophila]]e,'' vel [[adenoviridae]], [[influenzavirus|influenzaviri]], et [[parainfluenzavirus|parainfluenzaviri]]. Pneumoniarum secundariarum autem auctores frequentes sunt [[herpesviridae]] ([[Cytomegalovirus|CMV]], [[Herpes simplex viri|HSV]]), fungi, inter eos [[pneumocystis jirovecii]], [[protozoa]], in iis [[toxoplasma]]ta et [[bacteria anaerobica]].

===Classificatio secundum locum originis===
Pneumoniae etiam discernuntur, quo tempore atque quo loco ortae sint: 
* Est [[pneumonia subdialis]], quae in homines extra [[valetudinarium|valetudinariis]] morantes ingruit.
:Quae saepissime creatae sunt a ''[[Streptococcus pneumoniae|Streptococco pneumoniae]],'' [[Haemophilus influenzae|Haemophilo influenzae,]]'' ''[[Chlamydia pneumoniae]],'' et ''[[Legionella pneumophila]].'' 
:Pneumonia huius modi solet levior esse quam pneumoniae reliquae; sed fit gravis, cum inflammatio adhuc in finibus pulmonis contenta se in totum [[corpus (physica)|corpus]] effundit. Effici potest [[sepsis]], minui potest sanguis in corpore circulans, et tamen evenire potest, ut [[organum (biologia)|organa]] hominis munera sua desinant. Quam ob rem pneumoniā gravi aegroti non raro hoc morbo periunt.
* Est [[pneumonia nosocomialis]], quae homines intra valetudinariis morantes afficit. Quam efficiunt saepissime ''[[Pseudomonas aeruginosa]],'' ''[[Enterobacter]],'' ''[[Escherichia coli]],'' ''[[Proteus]],'' ''[[Serratia]],'' vel ''[[Klebsiella pneumoniae]].''
* Est tandem pneumonia, quae in homines, quorum systema immunitatis (exmpli gratia [[SCDI]] aut [[medicamentum|medicamentorum]] causa deficit, incidit. Hic interdum [[mycobacteria]] inveni possunt.
[[Fasciculus:PCP CAP CXR.jpg|thumb|upright=0.8|Pneumonia atypica a ''[[Pneumocystis jirovecii|Pneumocyste jirovecii]]'' creata.]]

===Epidemiologia===
Pneumonia, quae ambulantem adficit, est morbus contagiosus frequentissimus per [[Tellus|orbem terrarum]] enumerando percensatus. Quam ob rem magni momenti est in [[oeconomia]] et [[medicina]].
Circa 90 centesimae pneumoniarum huius generis bacteriorum causa nascuntur. Bacterium frequentissimum est ''[[Streptococcus pneumoniae]]'' (25-45%), sequitur ''[[Haemophilus influenzae]]'' (10-20%); inter [[adulescentia|adulescentulos]] ''[[Mycoplasma pneumoniae]]'' quoque magni momenti est (10-12%). In 10-25% pneumoniarum etiam viri, plerumque uno tempore cum bacteriis, reperiri possunt, primi sunt inter eos [[influenzavirus|influenzaviri]]<ref>{{cite journal |authors=Pletz MW, Rohde GG, Welte T, Ott S |title=Advances in the prevention, management, and treatment of community-acquired pneumonia |journal=F1000Res |year=2016 |doi=10.12688/f1000research.7657.1 |url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4786904/ }}</ref>.

Solum in [[Civitates Foederatae Americae|Civitatibus Foederatis Americae]] 2—3&thinsp;000&thinsp;000 hominum pro anno cum pneumonia huius generis reperiuntur, quorum 500&thinsp;000 in valedudinarios mittendi sunt. In [[Germania]], circa 800&thinsp;000 hominum per annum reperiuntur, quorum 30 centesimae in valetudinarios perveniunt. Omnino numerus hominum pneumoniae causa valetudinariis receptorum maior est quam numerus hominum [[apoplexia cerebri|apoplexiae cerebri]] aut [[infarctus cordis|infarcti myocardii]] causa receptorum. In Germania pro anno circa 20&thinsp;000 hominum hoc morbo pereunt.

===Pneumoniae typicae et atypicae===
[[Fasciculus:Usual interstitial pneumonia (1).JPG|thumb|upright=0.8|Hic videri potest fibrosis in [[alveolus|septis interalveolaribus]], quae est [[signum]] pneumoniae interstitialis. ([[Textum (biologia)|Textum]] pulmonis [[haematoxylum|Haematoxylo]] [[Eosinum|Eosinoque]] coloratum.)]]
Est denique alio modo pneumonias discernendi: ''pneumonia typica'', quae a bacteriis quibusdam creatur, separatur a ''pneumonia atypica'', quae a viris vel fungis vel bacteriis numquam nisi intra [[cellula|cellulis]] vivis creatur. 

Praeterea dicitur duae inter se differe in imaginibus [[radiatio Roentgensis|radiatione Roentgensi]] factis, sed concedendum est notas in imaginibus non certissime indicare, ut pneumonia sit typica aut atypica.
* ''Pneumonia lobaris typica'' solet incipere subito, in finibus manere unius lobi vel paucorum lobourum, secum ducere [[febris|febrim]], [[febris undularis|febrim undularem]], [[tussis|tussim]], [[pus|pituitam purulentam]], et vires aegrotum deficiunt. 
:Soni pneumoniae huius generis proprii in pulmonem auscultando audiri possunt. [[Sanguis|Sanguine]] examinato, indicia inflammationis ausa sunt: [[erythrocytus|erythrocyti]] celerius sedant, numerus [[leucocytus|leucocytorum]] plurimum crescit et [[proteina phasi acutae propria]] multiplicata sunt. Non raro umor se in [[pleura|cavum pleuricum]] effundit. 
:Pneumonia lobaris efficitur in primis a ''Streptococco pneumoniae'', sed etiam a ''Staphylococcis,'' ''Klebsiella pneumonia,'' ''[[Pseudomonas aeruginosa|Pseudomonade aeruginosa]],'' vel ''Proteo.'' 
:In hominibus aetate provectis febris et indicia inflammationis in sanguine non numquam desunt, cum verum pneumoniam lobarem patiantur.

* ''Pneumonia atypica'' sive ''interstitialis'' solet tardius incipere, febrim leniorem secum ducere, sed frequenter dolores capitis membraorumque affere. Apud pneumonias huius generis auctores, qui sunt in primis viri, sed et rarius chlamydiae, [[rickettsia|rickettsiae]], mycoplasmata (''[[mycoplasma pneumoniae]]''), legionellae, Pneumocystis jirovecii et [[Coxiella burnetii]], a [[macrophagocytus|macrophagocytis alveolaribus]] vorati per macrophagocytos ipsos in interstitium pulmonis perveniunt. Igitur inflammatio non in alveolis, sed in interstitio sita est. 
:Quia aegrotis nullum pus inest, nihil exscreant, dum tussiunt.

*''Bronchopneumonia'' in neutrum generum numeratur, sed est pneumonia secundaria, quae se [[bronchitis|bronchite descendente]] evolvit. In propinquo [[bronchus|bronchorum]] in nidos dispergit.
[[Antibioticum|Antibioticis]], [[chemotherapeuticum|chemotherapeuticis]] [[immunosuppressivum|immunosuppressivisque]] inventis et hominibus longius viventibus pneumoniae a viris et a bacteriis in cellulis viventibus creatae magis magisque incidunt, quamquam nihilo minus plerumque pneumoniarum a bacteriis creantur.
[[Fasciculus:CT scan of the chest, demonstrating right-sided pneumonia.jpg|thumb|upright=0.8|Pneumonia [[pulmo]]nis rectae in [[computatralis tomographia|computatrali tomographia]] thoracis apparet.]]

==Praecipue affecti==
In magno [[periculum|periculo]] sunt homines aliquibus rebus infirmati. Inter eas sunt:
* Morbi pulmonis  (exempli gratia [[COPD]], [[mucoviscidosis]], [[bronchiectasis]])
* systema immunitatis deficiens (exempli gratia [[SCDI]], [[chemotherapia]]e, [[cancer|cancri]], [[diabetes mellitus|diabetis melliti]] vel [[alcoholismus|alcoholismi]] causa)
* [[allergia]]e
* aetas ([[infantulus|infantes]] aut [[senectus|senes]])

Etiam in periculo sunt qui [[acidum gastricum]] adspirent, qui sunt lecto affixi, per [[intubatio|tubum]] aut per [[tracheostoma]] ventilati, [[radiatio]]ne exponati vel [[tabacum]] fumantes, qui [[infarctus cordis|infarctum cordis]] aut [[embolia pulmonis|emboliam pulmonis]] acceperunt, quorum bronchus alter (exempi gratia [[cancer (morbus)|cancro]]) obstructus est.

== Notae pneumoniae ==
''Pneumonia typica'' subito incipere solet, erumpitque cum tussi et [[dyspnoea]]. Pneumoniae affecti spiritum non modo aegre sed etiam crebrius ducunt. Quibusdam necesse est [[musculus|musculis]] adiuvantibus uti, ut spiritum trahant. Habent etiam febrim magnam, pituitam purulentam, [[dolor]]es [[pectus|pectoris]], umorem in cavo pleurico. Frigus percurrit eorum [[corpus]], cor palpitat celerius.

''Pneumonia atypica'' autem lente incipere solet, etiam secum fert tussim et dispnoeam lenem. Tussientes sputum paucum clarumque exscreant et solum febriculam patiuntur. [[Caput]] corpusque eorum dolere solent.

== Complicationes pneumoniae ==
{{div col|2}}
* {{Creanda|en|Acute respiratory distress syndrome|Defectio pulmonis progrediens acuta|ARDS}}
* [[Abscessus pulmonis]]
* [[Empyema pleurae]]
* [[Effusio pleuralis]]
* [[Haemoptysis]]
* [[Sepsis]]
* {{Creanda|en|Systemis inflammatory response syndrome|Syndromum totius corporis inflammatione respondentis|SIRS}}
* [[2019-nCoV]]
{{div col end}}

== Bibliographia ==
* {{cite book| veditors = Cunha BA |title=Pneumonia essentials|year=[[2010]]|publisher=Physicians' Press|location=Sudbury Massachusettae|isbn=978-0-7637-7220-8|edition=3rd|url=https://books.google.com/books?id=VVgmFAbnrUgC}}.
* {{cite book| first = John F. | last = Murray |title=Murray and Nadel's textbook of respiratory medicine |year=[[2010]]|publisher=Saunders/Elsevier|location=Philadelphia, PA|isbn=978-1-4160-4710-0|edition=5th}}.

== Nexus externi ==
{{Vicicitatio|Pneumonia|pneumoniam}}
{{Victionarium|Pneumonia|pneumoniam}}
* [https://web.archive.org/web/20121006072057/http://www.dmoz.org/Health/Conditions_and_Diseases/Respiratory_Disorders/Pneumonia Pneumonia in Open Directory,] apud www.dmoz.org {{ling|Anglice}}
* [https://web.archive.org/web/20090506073539/http://www.capnetz.de/html/pneumonie?clps2417_n1373240714=1 De pneumonia,] apud www.capnetz.de {{ling|Theodisce}}
* [https://web.archive.org/web/20150126050105/http://www.lungeninformationsdienst.de/themenmenue/krankheiten/infektionen/lungenentzuendung/index.html De pneumonia,] apud www.lungeninformationsdienst.de {{ling|Theodisce}}

== Notae ==
<references/>

[[Categoria:Morbi]]
[[Categoria:Pneumoniae|!]]
[[Categoria:Pulmo]]
{{1000 paginae}}
{{Myrias|Biologia}}