Mors Senecae (Dominguez)

Nulla Vicipaediae Latinae pagina huc annectitur. Quaesumus in alias commentationes addas nexus ad hanc paginam relatos. Quo facto hanc formulam delere licet. → Interpretationes vernaculae

Haec commentatio vicificanda est ut rationibus qualitatis propositis obtemperet. Quapropter rogamus ut corrigas, praecipue introductionem, formam, nexusque extra et intra Vicipaediam.

Immanuel Dominguez Sanchez, "Mors Senecae", 1871, pictura in textili

Mors Senecae est tabula ab Immanuele Dominguez Sanchez anno 1871 picta, hodie in Museo Pratensi servata. Dominguez floruit saeculo XIX exeunte. Tunc hanc tabulam composuit, qua fretus adeptus est lauream magni ponderis in certamine Hispanico artis depingendi. Ille solebat aggredi themata de rebus gestis, sed haec est sola tabula in qua tractatur argumentum classicum.

De fabula eiusque interpretatione (Carles Garcia)

Scaena agitur in balneo. Est spatium circulare, multis ac pulchris ornamentis praeditum, etiam columnis. Agitur nempe domi Senecae, nam Seneca erat vir ditissimus. Lux gradatim deficit simul atque Seneca ultimum spiritum vitae edit. Cubiculum iam obscuratur, est enim imago caliginosa, nam omnes maxima afficiuntur tristitia. Ceterum percipitur hic magnum discrimen inter viros stantes, columnas atque balneum, in quo iacet Seneca, quod balneum quodammodo findit tabulam atque statim capit visum spectatorum. Praeter Senecam prodeunt in tabulam quinque discipuli. Sunt discipuli Senecae, ergo ii sunt philosophi Stoici, quorum doctrina, quorum maximum consilium erat secundum naturam vivere nec praeter modum affectibus moveri, quod tamen non omnes eodem modo hic adipiscuntur. A sinistra est grex trium virorum quorum senior satis bene resistit maestitiae, est enim compos sui, fortasse provectior in philosophia stoica, alius autem tergum verti. Iuxta eum est iuvenis: ille percutit manu pectus, nullam servat constantiam, nam iam est accensus ira atque iurat odium in Neronem. Vult ulcisci mortem magistri. A dextra est vir, capite fere obvoluto, bracchiis in gremio compressis, qui verosimiliter figit obtutum in faciem Senecae qua de causa videtur supressa voce eiulare. Nunc ad mediam imaginem… recumbans super balneum est alius discipulus, etiam iuvenis qui omnino confectus maerore iam deficit animo. Ille maxime luget magistrum et… celat, operit manu vultum: non vult monstrare palam affectus. Licet hic admiremur amictum huius discipuli qui rubro colore prae ceteris eminet. Tandem aliquid de Seneca ipso dicatur. Ille iacet in balneo, est anima efflata, est mortuus. Caput enim dimittitur, et corpus friget. Et aspiciatur color cutis, ille est macilentus, extremum diem obiit, moritur. Seneca mortuus est, quia ipse sibi vim attulit. Hoc apud Stoicos, scilicet “sibi mortem consciscere” nonnumquam erat decori. Mors igitur est praeferenda opprobio, infamiae, flagitio, sceleri, dedecori. Ipse Seneca dicebat: “Vita non semper est retinenda, itaque sapiens vivet quantum debet, non quantum potest” quod aureum dictum nunc revocare multum placet. Praeterea auctor non abs re depinxit et coronam et vas. Vas, quod videtur ante balneum fortasse significat pecuniam, divitias, luxum. Et luxuria erat maximum vitium quo, ut fama traditur, Seneca laborabat et propter hoc vitium tunc temporis vituperabatur, contemnebatur. Corona est super Senecam. Saepissime corona est signum victorum. Victores etiam accipiunt, fortasse in certamine. Fortasse corona significat Senecam fuisse optimum omnium philosophorum illius aetatis. Alii tamen… Sunt qui dicant Senecam multum concupisse, affectavisse imperium, potestatem. Qua de causa egit partes in coniuratione Pisonis. Ergo corona potest etiam significare imperium principis quod Seneca cupiebat. Haec est causa mortis. Sed hoc pro comperto non habetur.

Tacitus, optimus scriptor rerum gestarum narrat Senecam fuisse praeceptorem Neronis. Sed non tantum eum suscepit educandum, etiam habuit magnam potestatem in re publica, quoniam Nero factus est princeps admodum iuvenis nec valebat solus regnare. Ergo Seneca erat magister carus Neroni. Tempore labente, in dies ingenium Neronis fit saevior… Ille iam paulatim deponit praecepta quae a Seneca didicerat. Parat multa scelera, multos necat homines, et magistratus et amicos, et fratrem et – horribile dictu – ipsam matrem. Ceterum etiam persequitur Christianos et multa alia… Quae cum ita sint Seneca vult deponere dignitates atque ad vitam privatam redire. Nero tamen ei iam invidet. Tunc quidam Antonius Natalis, eques Romanus, ut sibi favorem principis conciliaret, ex industria accusat Senecam, quod partes egerit in coniuratione Pisonis contra Neronem. Iam Seneca capite damnatur. Itaque venit unus ex centurionibus ad Senecam atque ei nuntiat iussa Neronis. Itaque debet se ad mortem voluntariam comparare. Seneca primum postulat tabulas testamenti. Vult facere testamentum suis amicis et suae uxori. Centurione recusante, Seneca intellegit se tantum posse relinquere exemplum mortis. Vult donare amicos et uxorem honestissimo, dignissimo exemplo mortis Stoicae. Tunc amici maxime clamant, plorant, lugent, etiam uxor Paulina, quae cum eo versabatur, vult sibi mortem dare, sed Seneca omnes eos ad firmitudinem revocat et dicit: “Ubi nunc praecepta philosophiae? Nunc eam debetis adhibere, modum debemus servare… Nos sumus stoici”. Et venit ad mortem. Sed quomodo fit mors? Primum ille aperit venas bracchiorum, sed quo celerius exitum haberet, etiam aperit venas crurum. Attamen, vexatus longa mora mortis, mors multum morabatur, poscit venenum more, ut dicitur, socratico, nam erat cicuta. Nec hoc modo impetrat mortem, nam ut antea diximus, nec sanguis bene fluebat, Postremo introit Seneca balneum aquae calidae, et vapore suffocatus de vita decessit.

Nexus externi

• Senecae mors: Lustratio XI in Museo El Prado (Latine)