Fontem paginae Xantum inspicere

{| cellpadding="2" style="float: right; width: 307px; background: #e3e3e3; margin-left: 1em; border-spacing: 1px;"
! Insigne
! Charta
|- bgcolor="#FFFFFF"
| align="center" | [[Fasciculus: DEU Xanten COA.svg|140px|Insigne]]
| align="center" | [[Fasciculus: Germany location map.svg|140px|Situs urbis]]
|-
! colspan="2" | Indicia fundamentalia
|- bgcolor="#FFFFFF"
|Nomina alia Latina|| Sancti, Ad Sanctos, Sanctum, Sanctae, Santae, Sanctensis civitas, Zanctum, Santena, Xanthum, Xanthus, Xantae, Xantis, Xanctum, Troja minor, Troja secunda
|- style="background: #ffffff;"
|colspan="2" |[[Fasciculus: Xanten dom IMGP1422 wp.jpg|thumb|250px|Ecclesia cathedralis Sancti Victoris Xanti sita.]] 
|- bgcolor="#FFFFFF"
| [[terra Foederalis Germaniae|Terra foederalis]]: || [[Rhenania Septentrionalis-Vestfalia]]
|- bgcolor="#FFFFFF"
| [[Provincia terrae foederalis Germanae|Provincia]]: || [[Provincia Dusseldorpium|Dusseldorpium]]
|- bgcolor="#FFFFFF"
| [[Pagus Germaniae|Pagus]]: || Vesalia
|- bgcolor="#FFFFFF"
| [[Coordinata geographica]]: || 51° 40' septentrionalem versus, 06° 27' occidentalem versus
|- bgcolor="#FFFFFF"
| [[Altitudo]]: || 22 supra mare
|- bgcolor="#FFFFFF"
| [[Area (geometria)|Area]]: || 72.4 [[chiliometrum quadratum|km²]]
|- bgcolor="#FFFFFF"
| [[Numerus incolarum]]: || 21 536''<small>(2009-12-31)</small>''
|- bgcolor="#FFFFFF"
| [[Spissitas incolarum]]: || 297 incolae per [[chiliometrum quadratum|km²]]
|- bgcolor="#FFFFFF"
| [[Numerus cursualis]]: || 028 01<br />028 02 (Unterbirten)<br />028 04 (Marienbaum)
|- bgcolor="#FFFFFF"
| [[Nota autocineti]] urbis: || WES
|- bgcolor="#FFFFFF"
| [[Nota magistratus communalis]]: || 05 1 70 052
|- bgcolor="#FFFFFF"
| Ordo partium urbis: || 6 [[regio]]nes
|- bgcolor="#FFFFFF"
| Inscriptio cursualis <br />magistratus: || Karthaus 2<br />46509 Xanten
|- bgcolor="#FFFFFF"
| Pagina interretialis: || [http://www.xanten.de/ www.xanten.de]
|- bgcolor="#FFFFFF"
|-
! colspan="2" | Res politicae
|- bgcolor="#FFFFFF"
| [[Magister civium superior]]: || Christian Strunk ([[CDU]])
|- bgcolor="#FFFFFF"
|}

'''Xantum'''<ref>Cf. Ingo Runde: [http://books.google.at/books?id=Seb6ElXrM5AC&pg=PA9&lpg=PA9&dq=%22Xantum%22&source=bl&ots=JkhwJ9v991&sig=TmrzLwZUZ9xSV4JtE6ioK3cYgEk&hl=de&ei=_VJZTYmOEoLUsgb-hKGlCw&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=11&ved=0CFgQ6AEwCg#v=onepage&q=%22Xantum%22&f=false Troia sive Xantum], in: Uwe Ludwig / Thomas Schilp (Ed.): Mittelalter an Rhein und Maas. Beiträge zur Geschichte des Niederrheins, p. 9-26 (2004). - Alia nomina Latina: '''Xanthum''' ([http://de.wikisource.org/wiki/Topographia_Westphaliae_%28Westphalen%29:_Santen Topographia Westphaliae]), '''Santena''' sive '''Xanthus''' ([http://de.wikisource.org/wiki/Zedler:Santen,_Zanten. Zedler]), '''Xantae''', '''Xantis''', '''Xanctum''', '''Sanctum''', '''Sanctae''', '''Santae''', '''Sancti''', '''Sanctensis civitas''', '''Zanctum''', '''Ad Sanctos''', '''Troja minor''' vel '''Troja secunda''' ({{Graesse}})</ref> ([[Theodisce]]: ''Xanten'') est urbs in parte boreo-occidentali [[Rhenania Septentrionalis-Vestfalia|Rhenaniae Septentrionalis-Vestfaliae]] ad [[Rhenus|Rhenum]] sita. 

== Historia ==

=== Aetas Romana ===

[[Fasciculus:Vetera.png|thumb|left|Situs castrorum nomine [[Castra Vetera|Vetera]] et [[Colonia Ulpia Traiana|Coloniae Ulpiae Traianae]].]]

Anno [[13 a.C.n.]]/[[12 a.C.n.]] castra [[Imperium Romanum|Romana]] nomine [[Castra Vetera|Vetera]] in colle ''Fürstenberg'' prope vicum hodiernum ''Birten'' condita sunt. Anno [[70]] a [[Batavi]]s deleta non longe ab hoc loco reaedificata sunt (ab historicis Vetera II nuncupata). Primi incolae noti fuerunt [[Sugambri]]. Vicus eorum a castris in boreo-septentrionalem versum situs in oppidum profectus est, quod a 10 000 - 15 000 Gallis Germanisque necnon a quondam legionariis cum familiis eorum habitatum est. Imperator [[Traianus|Marcus Ulpius Traianus]] id anno [[110]] in [[Colonia]]m nomine [[Colonia Ulpia Traiana]] evexit. Colonia paulatim secundus [[Germania Inferior|Germaniae inferioris]] provinciae locus  solum [[Colonia Agrippina|Coloniae Agrippinae]] postpositus evolvit. Anno [[275]] ''Ulpia Traiana'' a [[Franci]]s paene tota destructa est. Circa annum [[310]] in area coloniae ''Ulpiae Traianae'' novum oppidum nomine [[Tricensimae]] ortum est, quod quidem numero incolarum minus, munitionibus autem fortius fuit, ut facilius defendi posset. Tamen [[saeculum 5|saeculo quinto]] ineunte incursionibus [[Germani|Germanorum]] increbrescentibus oppidum relictum est.

=== Xantum Medio Aevo ===
[[Saeculum 5|Saeculo quinto]] [[Franci]] in area Xanti hodierni considere coperunt. Anno [[590]] [[Gregorius Turonensis]] oratorium constructum ibique reliquias sanctorum Mallosi et Victoris sepelitum esse tradit.
 
Ab anno [[752]] ecclesia ad honorem Sancti Victoris aedificata nota est. [[Collegiata]] vicusque (forsitan in memoriam Victoris aliorum legionariorum ibi sepultorum) ''ad Sanctos'' vocatus est, quod nomen iam anno [[967]] forma ''Xanctum'', anno [[1144]] forma ''Xantum'' invenitur.

[[Saeculum 9|Saeculo nono]] Xantum pluries a [[Normanni]]s depopulatum et ecclesia devastata est.

Ab anno [[953]] Xantum archiepiscopis [[Colonia Agrippina|Coloniensibus]] subiectum erat, quorum ibi etiam sedes munita erat. Ab illo tempore Xanti moneta percussa est. Nummi antiquissimi annorum [[1036]]-[[1056]] ''SCA TROIA'' circumscripti sunt, ad loci nomen ''Troiae Minoris'' referens, qui tum pro Xanto in usu erat et, ut putatur, a ''Colonia Ulpia Traiana'' repetit, sed fabulam de Xanto a [[Troia|Troianis]] condito peperit.

Anno [[1444]] Xantum pars ducatus [[Clivia]]e factum est. Bellis penuriaque numerus incolarum a 5000 saeculo decimo sexto ineunte ad circa 2000 saeculo duodevicesimo exeunte minutus est. Ad hoc alveus Rheni longius ab urbe recessit, quo rebus oeconomicis magnum detrimentum afferebatur. 

=== Xantum Novo Aevo ===
[[Bellum Octoginta Annorum|Bello octoginta annorum]] sive [[Bellum tricennale|Bello tricennali]] Xantum anno [[1598]] et denuo anno [[1614]] a copiis [[Hispania|Hispanicis]], anno [[1641]] a copiis [[Hassia|Hassicis]] occupatum et partim munitionibus privatum est. [[Bellum Franco-Nederlandicum|Bello Franco-Nederlandico]] copiae [[Francia|Francicae]] anno [[1672]] urbem expugnaverunt, [[Bellum de successione Hispanica|Bello de successione Hispanica]] Xantum rursus occupatum et partim deletum est.

Anno [[1794]] revolutionariae Franciae copiae urbem expugnaverunt, Xantum cum tota regione Franciae annexa est. Anno [[1802]] [[Napoleo I (imperator Franciae)|Napoleo]] [[collegiata]]m [[Ecclesia cathedralis Sancti Victoris|Sancti Victoris]] profanari et bibliothecas monasteriorum oppressorum cum bibliotheca collegiatae coniungi iussit. [[Consilium Vindobonense|Consilio Vindobonensi]] Xantum ab anno [[1814]]/[[1815]] pars [[Borrusia]]e factum est. 

Reliquiis [[Colonia Ulpia Traiana|Coloniae Ulpiae Traianae]] illo tempore primum archeologi attracti sunt, qui inter anno [[1819]]-[[1844]] et rursus [[saeculum 20|saeculo vicesimo]] ineunte effossiones faciebant. Etiam quondam castra Romana [[Castra Vetera|Veterum]] ac Veterum II pervestigata sunt.

Quamquam [[saeculum 19|saeculo undevicesimo]] 45 centesimae incolarum in manufacturis laboraverunt, Xantum tamen maxima ex parte charactera rusticum obtinebat. Anno [[1885]] Xanto 3621 incolarum erant.

Anno [[1922]] denuo monasterium nomine ''Mörmter'' in urbe conditum est. Quinque annis post ([[1927]] communitas [[Ecclesia Catholica Romana|Catholica]] millesimum sescentesimum ab fundatione annum celebravit. Eodem tempore sub ecclesia cathedrali duorum martyrum sepulcra reperta sunt. Anno [[1937]] papa [[Pius XI]] ecclesiam cathedralem Sancti Victoris titulo [[Basilica minor|Basilicae minoris]] exornavit.

Annis [[Nazismus|Nazismi]] congregatio [[Iudaei|Iudaica]] dispersa et mense Februario anni [[1945]] urbs [[bomba|pyrobolis]] maxima ex parte destructa, ecclesia cathedralis graviter laesa est, cuius turris septentrionalis corruit.

== Xantum post annum 1945 ==
Labores ad Xantum cum ecclesia cathedrali restituendum usque ad annum [[1966]] durabant. Numerosis profugis ex regionibus Germaniae orientalibus Xanti domicilia constituentibus numerus incolarum illo tempore plus 40 centesimis auctus est.

Anno [[1977]] [[Area archaeologica Xantensis]] (''Archäologischer Park Xanten''). quae est partim renovata [[Colonia Ulpia Traiana]], inaugurata est. Praeterea varia urbis veteris aedificia restaurata sunt.

== Varia ==
* [[Carmen Nibelungorum]] [[Sigurthus|Sigfridum]] in reliquiis [[Colonia Ulpia Traiana|Coloniae Ulpiae Traianae]] natum ibique regem  fuisse vult.
* A nomine ''Troia minor'' sive ''Troia Francorum'' commotus, ut multi putant, circa annum [[1100]] [[Carmen Annonis|Carmine Annonis]] (''Annolied'') Xantum a [[Troia]]nis conditum esse narrat. Ubi Xantum anno [[1444]] ad ducatum [[Clivia]]e venit, eodem anno nummi ''„Joannes Troianorum Rex“'' circumscripti percussi sunt.
* Legionarius Christianus nomine [[Sanctus Victor|Victor]] una cum 330 militibus [[Legio Thebaica|Legionis Thebaicae]] saeculo quarto in amphitheatro castrensi occidisse dicuntur. [[Sanctus Victor]] martyr et patronus ecclesiae cathedralis Xantensis colitur.

== Visu digna ==

[[Fasciculus:Amphitheater Xanten.jpg|thumb|left|Amphitheatrum Romanum (renovatum) Xantense.]]

* Reliquiae Romanae: [[Area archeologica Xantensis]] (''Archäologischer Park Xanten''), quae est Colonia Ulpia Traiana partim renovata cum thermis et museo, atque amphitheatrum (renovatum) in ''Birten''. 
* Ecclesia cathedralis Sancti Victoris cum bibliotheca collegiatae et museum
* Urbs vetus (variis aedificiis medioaevalibus instructa) 
* Domus gotica circa annum [[1540]] aedificata inter regionis aedificia gotica maximi ponderis numeratur. 

== Filii filiaeque urbis ==
* 1080/85, [[Sanctus Norbertus]] (mortuus 1134), archiepiscopus [[Magdeburgum|Magdeburgensis]] et fundator [[Ordo Praemonstratensis|ordinis Praemonstratensis]] (alii eum [[Gennapium|Gennapii]] natum esse volunt).

== Nexus externi ==
* [http://www.rathaus-xanten.de/ Situs officialis urbis Xanti] (Theodisce)
* [https://web.archive.org/web/20071221075524/http://xanten.afg.hs-anhalt.de/ Universitas Anhaltensis: „Regio Xantensis Antiquitate“] (Theodisce)

== Notae ==
<div class="references-small"><references/></div>

{{Communia|Xanten}}

{{Urbes Romanae Germaniae}}

[[Categoria:Coloniae Romanae]]
[[Categoria:Urbes Rhenaniae Septentrionalis-Vestfaliae]]
[[Categoria:Urbes hanseaticae]]