Fontem paginae Suleimanus I (sultanus Ottomanicus) inspicere

[[Fasciculus:EmperorSuleiman.jpg|thumb|Suleimanus Magnificus. Imago [[Titianus|Titiano]] tributa, circa [[1530]].]]
[[Fasciculus:Tughra of Suleiman I the Magnificent.svg|thumb|Nominis [[subscriptio]] Suleimani magnifici (‏سليمان شاه بن سليم شاه خان المظفّر دائما‎
Süleymān-şāh b. Selīm-şāh Ḫān el-muẓaffer dāʾimā)]]
[[Fasciculus:Ottoman empire.svg|thumb|Imperium Ottomanicum cum terris quas Suleimanus occupavit.]]
[[Fasciculus:Süleyman I.jpg|thumb|Sultanus [[Selimus I (sultanus Ottomanicus)|Selim II]] id temporis, cum corpus mortui Suleimani prope [[Belgradum]] allatum est (miniatura ex ''Nüzhet el-Esrar'').]]
[[Fasciculus:Semailname 47b.jpg|thumb|Suleimanus Magnificus iuvenis.]]
[[Fasciculus:Battle of Mohács, with Suleiman I in the middle.jpg|thumb|Suleimanus ad pugnam Mohacsensem, anno 1526; imago e libro manu scripto saeculo XVI]]
'''Suleimanus I'''<ref>Ad fontes nominis vide [[Suleimanus]]</ref> (natus [[Trapezus|Trapezunte]] die [[6 Novembris]] [[1494]] aut [[27 Aprilis]] [[1495]] aut mense Aprili aut Maio [[1496]]; mortuus ad arcem [[Sigethum]] [[Hungaria]]e die [[6 Septembris]] [[1566]]) fuit a die [[21 Septembris]] [[1520]] usque ad [[mors|mortem]] [[chalipha]] et decimus et clarissimus [[imperator]] [[Imperium Ottomanicum|Ottomanicus]]. Regnum eius diuturnissimum [[historia]]e [[Ottomanidae|Ottomanicae]] fuit. In [[Europa]] etiam '''Suleimanus magnificus'''<ref>"''Suleimanus'' magnificus ille imperator": Thomas Smith, ''Epistolae quatuor'' (Oxonii, 1674) {{Google Books|W69QUyNhs0YC|vol. 1 p. 57}}</ref> appellatur, in [[Levans|Levante]] autem ''Süleymān al-Qānūnī'' (litteris Arabicis سليمان القانوني), quod nomen Latine "Suleimanus legis lator" significat. 

== Vita ==
=== Exordia ===
Suleimanus I ex [[Selimus I (sultanus Ottomanicus)|Selimo I]] et Hafsa muliere [[Trapezus|Trapezunte]] natus est. Annus ac dies natalis in fontibus varie indicantur, sive dies [[27 Aprilis]] sive [[6 Novembris]] anni [[1494]] aut [[1495]] aut [[1496]]. Iam anno [[1509]] praefectus [[Theodosia (urbs)|Theodosiae]] urbis [[Crimaea]]e (tempore Ottomanico ''Kefe'' dictae) factus est, anno [[1513]] [[Magnesia ad Sipylum|Magnesiae ad Sipylum]]. 

Patre mortuo die [[21 Septembris]] [[1520]], Suleimanus in [[sultanus|sultanum]] evectus est. Quamquam mortem patris certe non exspectavit, tamen condicio rerum potiendi opportuna erat: tres fratres eius Muradus, Mahometus, et Abdullah anno [[1514]] a Selimo patre interfecti erant, quare Suleimanus heres relictus est unicus.<ref>Ahmed Tevhid Bey laut Danişmed, in ''Osmanli Tarihi Kronoloji'' II.5.</ref> Sunt quidem, qui filios principis demum Suleimano regnante interfectos esse arbitrentur. 

Suleimanus, ut mos erat [[Ottomanidae|Ottomanidarum]], [[ars|artem]] didicerat, scilicet aurificis. Praeterea linguam [[lingua Turcica|Ottomanicam]], [[lingua Arabica|Arabicam]], [[lingua Persica|Persicam]] et Turcicam [[Chanatus]] [[Chanatus Tsagatai|Tsagatai]] didicerat.<ref>Esin Atıl, ''Süleymanname'' (Vasingtoniae, 1986), 20.</ref>

Inter Suleimani familiares praecipuus fuit [[Ibrahim Bassa]], [[Epirus (despotatus)|Epirota]] polyglottus et artium rerumque politicarum peritus. Iam anno [[1520]] [[Roxolana]] quarta Suleimani [[concubina]] facta est, quae plurimum apud eum potuit.

=== Res gestae exterae ===
Suleimani gloria imprimis in eo nititur, quod [[imperium Ottomanicum]] non solum ambitu divitiisque auxit, sed ad summum potentiae fastigium eduxit.

Cum debitum imperii occupati tributum recusatum esset, primum ex tredecim bellis inchoavit, quod [[Regnum Hungariae|Regno Hungariae]] intulit. Victor urbes [[Sabac]], [[Semlin]] et anno [[1521]] [[Belgradum]] cepit.

Anno [[1522]], insulam [[Rhodus|Rhodum]] aggressus est, quae, postquam per sex menses obsessa est, die [[25 Decembris]] [[1522]] se dedidit. Insula in Imperium Ottomanicum inserta est, [[Eques (medium aevum)|Equitibus]] [[Ordo Fratrum Hospitalis Sancti Ioannis Hierosolymitani|ordinis Fratrum Hospitalis Sancti Ioannis Hierosolymitani]], qui Rhodum strenuissime defenderant, ut impune abirent concessum est. Qui anno [[1530]] in [[Melita (insula)|Melita]] insula sedes collocaverunt, ubi anno [[1565]] iterum, frustra tamen, a Suleimano oppugnati sunt. Rhodo capta, Suleimanus mense Aprili anno [[1526]] [[exercitus|exercitu]] 100&thinsp;000 virorum et 300 [[canno]]num denuo Regno Hungarico bellum intulit. Die [[29 Augusti]] [[Pugna Mohacsensis|pugna Mohacsensi]] victoriam adeptus est, die [[10 Septembris]] [[Pest]] et [[Buda]] victori portas aperuerunt. Hungaria inter Imperium Ottomanicum et Imperium [[Domus Habsburgensis|Dominium Austriae]] divisa est, maiore parte ad [[Ottomanidae|Ottomanidas]] perveniente. Ex terris [[Austria]]cis cum Hungaricis coniunctis postea [[Imperium Austro-Hungaricum]] ortum est.

Seditione in [[Asia Minor]]e oppressa anno [[1529]], ut [[Ioannes de Zapolia|Ioannem de Zapolia]], [[Banus|Banum]] [[Transsilvania]]e, adiuvaret, qui factione [[Habsburgi]]s opposita rex electus erat, tertiam in [[Hungaria]]m expeditionem fecit, die [[8 Septembris]] [[Buda]]m expugnavit, die [[27 Septembris]] exercitus 120&thinsp;000 militum usque ad [[Vindobona]]m progressus est. Ab hac [[Prima obsidio Viennensis (1529)|prima Vindobonae obsidione]] autem, postquam 40&thinsp;000 [[miles|militum]] amisit, die [[14 Octobris]] destitit. 

Tum Suleimanus [[Persia]]e bellum intulit. Tempore autumni anno [[1533]] exercitum [[Ibrahim Bassa]] [[Vezirus|magno veziro]] duce in [[Asia]]m misit, ubi arces [[Erciş]], [[Ahlat]] et [[Van]] oppugnatae sunt, die [[13 Iulii]] anno [[1534]] caput Persicum [[Tauris]] captum et etiam [[Bagdadum]] die [[4 Decembris]] eiusdem anni occupatum est. Terrae circumiacentes nove divisae sunt, Bagdado sede administrativa facto.

Interdum Suleimani classis [[Ariadenus Barbarussa|Ariadeno Barbarussa]] duce [[Hispania|Hispanicis]] anno [[1533]] [[Corone]]n (in [[Messenia]] sitam) detraxit, anno [[1534]] [[Tunes|Tunetem]] occupavit, quod autem anno [[1535]] a [[Carolus V (imperator)|Carolo V]] imperatore a [[Turci]]s denuo recuperatum est. Anno [[1541]] Suleimanus plus quam dimidiam Hungariae partem occupavit, ut [[Ioannes de Zapolia|Zapoliae]] filius principatu [[Transsilvania]]e contentus esse deberet.

Anno [[1547]] indutiae quinque annorum cum imperio Habsburgico initae sunt, quarum conditionibus Suleimanus tributum annuum 50&thinsp;000 [[ducatus (nummus)|ducatorum]] accepit. Deinde bellum duorum annorum in Persiam gessit, anno [[1551]] [[bellum]] in Hungariam renovavit, ubi demum anno [[1562]] pax facta est.

=== Diurni expeditionum commentarii ===
Suleimanus hos diurnos expeditionum commentarios describere iussit:<ref>[https://web.archive.org/web/20130114035145/http://www.kakanien.ac.at/mat/MPopovic1.pdf PDF.]</ref>
* Diurni commentarii primae expeditionis Hungaricae (1521)
* Diurni commentarii secundae expeditionis Hungaricae (1526)
* Diurni commentarii quartae expeditionis in Viennam (1529)
* Diurni commentarii quintae expeditionis in imperatorem [[Carolus V (imperator)|Carolum V]] (1532)
* Diurni commentarii sextae expeditionis in [[Transsilvania]]m (1533)
* Diurni commentarii septimae expeditionis in [[Aulon]]em (1537)

=== Vesirii aliique ministri ===
* [[Ibrahim Bassa]], primus vesirius 1523-1536
* ''Ayas Mehmed Pasha'', primus vesirius 1536-1539
* [[Lutzis Bassa]], primus vesirius 1539-1541
* ''Hadım Suleiman Pasha'', primus vesirius 1541-1544
* [[Rustanus Bassa]], primus vesirius 1544-1553 et 1555-1561<ref name="Busb38">"Rustanus inter bassas": [[Augerius Gislenius Busbequius]], ''[[Legationis Turcicae epistolae]]'' I [http://www.uni-mannheim.de/mateo/camenahist/busbecq1/jpg/s038.html editionis 1595,] p.38.</ref>
* ''Semiz Ali Pasha'', primus vesirius 1561-1565
* ''Sokollu Mehmed Paşa'', primus vesirius 1565-1579
* [[Achomates Bassa]], vesiriorum secundus sub Rustano Bassa, primus vesirius 1553-1555<ref>"Achmat": [[Augerius Gislenius Busbequius]], ''[[Legationis Turcicae epistolae]]'' I [http://www.uni-mannheim.de/mateo/camenahist/busbecq1/jpg/s043.html p. 43 editionis 1595]. "Achomati Bassae primo visirio" (cas. dat.): [http://www.uni-mannheim.de/mateo/camenahist/busbecq1/jpg/s095.html ibid. II p. 95].</ref>
* [[Mahometus Bassa]] (''Zal Mahmud Paşa''), "vesiriorum tertius" sub Rustano Bassa
* [[Hally Bassa]]<ref>"Hally Bassa Epirota", eunuchus, "natione Dalmata": [[Augerius Gislenius Busbequius]], ''[[Legationis Turcicae epistolae]]'' III [http://www.uni-mannheim.de/mateo/camenahist/busbecq1/jpg/s149.html pp. 149-157], praecipue 152; [http://www.uni-mannheim.de/mateo/camenahist/busbecq1/jpg/s246.html ibidem IV pp. 246-247].</ref>
* [[Ionas Beius]] dragomanus
* [[Ebrahimus Beius]] dragomanus<ref>"interprete Ebrahimo natione Polono": [[Augerius Gislenius Busbequius]], ''[[Legationis Turcicae epistolae]]'' III [http://www.uni-mannheim.de/mateo/camenahist/busbecq1/jpg/s148.html pp. 148-149]</ref>

=== Feminae et progenies ===
* [[Bosphorana]]<ref name="Busb37">"Bosphorana", "Roxolana", "Mustapham" (cas. accus.; alibi "Mustaphae"): [[Augerius Gislenius Busbequius]], ''[[Legationis Turcicae epistolae]]'' I [http://www.uni-mannheim.de/mateo/camenahist/busbecq1/jpg/s037.html p. 37 editionis 1595]</ref>
** [[Mustapha (Suleimani I filius)|Mustapha]] filius natu maximus<ref>"Mustapha, -am, -ae": [[Augerius Gislenius Busbequius]], ''[[Legationis Turcicae epistolae]]'' [http://www.uni-mannheim.de/mateo/camenahist/busbecq1/jpg/s037.html editionis 1595,] pp. 37-44 et 97.</ref>
* [[Roxolana]]<ref name="busb97">"ex Roxolana . . . quam in iustae coniugis locum habet ... Mahometes, Selimus, Baiazetes & Giangir": [[Augerius Gislenius Busbequius]], ''[[Legationis Turcicae epistolae]]'' II [http://www.uni-mannheim.de/mateo/camenahist/busbecq1/jpg/s097.html p. 97].</ref>
** [[Mahometes (Suleimani I filius)|Mahometes]], mortuus iuvenis
** [[Selimus II (sultanus Ottomanicus)|Selimus]]
** [[Cameria (Suleimani I filia)|Cameria]] (''Mihr-i-Māh''), [[Rustanus Bassa|Rustani]] uxor<ref>[https://web.archive.org/web/20150906212701/http://blog.peramuzesi.org.tr/en/haftanin-eseri/mihrimah-sultan/ De effigiebus]</ref>
** Abd Allah, mortuus iuvenis
** [[Baiazetes (Suleimani I filius)|Baiazetes]]
** [[Giangir (Suleimani I filius)|Giangir]], gibbus, mortuus iuvenis

{{NexInt}}
* [[Ottomanidae]]

== Notae ==
<references />

== Bibliographia ==
* {{cite book |last=Atıl |first=Esin |title=The Age of Sultan Süleyman the Magnificent|year=1987 |publisher=National Gallery of Art |location=Vasingtoniae D.C.|isbn=978-0-89468-098-4}}.
* {{cite journal |url=http://www.saudiaramcoworld.com/issue/198704/the.golden.age.of.ottoman.art.htm|title=The Golden Age of Ottoman Art|accessdate=2007-04-18 |journal=Saudi Aramco World |year=1987 |month=Iul./Aug.|volume=38|issue=4|pages=24–33 |issn=1530-5821 |last=Atıl|first=Esin}}
* Bittar, Thérèse. ''Soliman: l'empire magnifique''. Lutetiae: [[Découvertes Gallimard]] (nº 196), 1994. ISBN 978-2-07-053201-8.
* {{cite book |last=Bridge |first=Anthony|title=Suleiman the Magnificent, Scourge of Heaven |year=1983 |location=Novi Eboraci |publisher=F. Watts |oclc=9853956 |isbn=0-88029-169-9}}
* {{cite book |last=Clot | first=André | title=Soliman Le Magnifique|year=1983 |publisher=Fayard |location=Lutetiae|isbn=2-213-01260-1}}.
* {{cite book |last=Downey |first=Fairfax Davis |title=The Grand Turke, Suleyman the Magnificent, sultan of the Ottomans |year= |publisher=Minton, Balch |location=Novi Eboraci|oclc=25776191}}
* Garnier, Édith. ''L'Alliance impie: François Ier et Soliman le Magnifique contre Charles Quint, 1529-1547''. Lutetiae: Le Félin, 2008. ISBN 978-2-86645-678-8.
* Gomez-Géraud, Marie-Christine et Stéphane Yérasimos, edd., '' Nicolas de Nicolay: Dans l'empire de Soliman le Magnifique''. Lutetiae:, Presses du CNRS, 1989. ISBN 2-87682-032-3.
* {{cite book |last=Greenblatt |first=Miriam |title=Süleyman the Magnificent and the Ottoman Empire |year=2003|publisher=Benchmark Books |location=Novi Eboraci |isbn=978-0-7614-1489-6.}}
* {{cite journal|journal=International journal of Middle East studies|last=Labib|first=Subhi|title=The Era of Suleyman the Magnificent: Crisis of Orientation |month=November|year=1979|pages=435–451|volume=10|issue=4|issn=0020-7438}}
* {{cite book |last=Lamb|first=Harold|title=Suleiman, the Magnificent, Sultan of the East|location=Garden City Novi Eboraci |publisher=Doubleday |year=1951 |oclc=397000 |isbn=1-4067-7271-2}}
* {{cite book |last=Lybyer|first=Albert Howe|authorlink=Albertus Howe Lybyer |title=The government of the Ottoman empire in the time of Suleiman the Magnificent |url=http://archive.org/details/governmentofotto00lyby |year=1913 |location=Cantabrigiae Massachusettae |publisher=Harvard University Press |oclc=1562148 |isbn=0-404-14681-3}}.
* {{cite book |last=Mansel |first=Phillip |title=Constantinople: City of the World's Desire, 1453–1924|year=1998|publisher=St. Martin's Griffin |location=Novi Eboraci |isbn=978-0-312-18708-8}}
* Mantran, Robert. ''Istanbul au siècle de Soliman le Magnifique''. Lutetiae: Hachette Littératures, 2008. ISBN 978-2-01-279487-0.
* {{cite journal|journal=National geographic|last=Severy|first=Merle |title=The World of Süleyman the Magnificent |month=November |year=1987 |pages=552–601 |volume=172|issue=5 |issn=0027-9358}}.
* {{cite book |last=Merriman|first=Roger Bigelow |title=Suleiman the Magnificent, 1520–1566|location=Cantabrigiae Massachusettae |publisher=Harvard University Press|year=1944|oclc=784228 |isbn=1-4067-7272-0}}.
* Szabó, János B. et Ferenc Tóth. ''Mohács, 1526: Soliman le Magnifique prend pied en Europe centrale''. Lutetiae: Economica, 2009. ISBN 978-2-7178-5740-5.
* Veinstein, Gilles, ed. ''Soliman le Magnifique et son temps: actes du colloque de Paris, Galeries nationales du Grand Palais, 7-10 mars 1990''. Lutetiae: La Documentation française, 1992. ISBN 2-11-002540-9.
* Veinstein, Gilles. "[https://web.archive.org/web/20120127134919/http://www.brillonline.nl/public/suleyman Süleymān]". ''Encyclopaedia of Islam''. Lugduni Batavorum: Brill, 2006.

== Nexus externi ==
{{CommuniaCat|Suleiman I|Suleimanum I}}
* {{cite web |url=http://www.wsu.edu:8080/~dee/OTTOMAN/SULEYMAN.HTM |last=Hooker|first=Richard |title=The Ottomans: Suleyman |accessdate=2007-09-02 }}
* {{cite web |url=http://www.ccds.charlotte.nc.us/History/MidEast/04/embree/embree.htm|title=Suleiman The Magnificent |accessdate=2007-04-18 |first=Mark|last=Embree|year=2004| archiveurl = http://web.archive.org/web/20060930054118/http://www.ccds.charlotte.nc.us/History/MidEast/04/embree/embree.htm| archivedate = September 30, 2006}}
* {{cite web |archiveurl=http://web.archive.org/web/20060309091926/http://www.byegm.gov.tr/yayinlarimiz/NEWSPOT/1999/JulyAug/N6.htm |title=Suleyman the Magnificent Poet|archivedate=2006-03-09|url=http://www.byegm.gov.tr/yayinlarimiz/NEWSPOT/1999/JulyAug/N6.htm |accessdate=2007-04-18 |last=Halman|first=Talat|year=1988}}
* {{cite web|url=http://www.turkcebilgi.net/kim-kimdir/m/muhibbi-kanuni-sultan-suleyman-31612.html |title=Muhibbî (Kanunî Sultan Süleyman) |accessdate=2008-01-13 |work=Türkçe Bilgi—Kim kimdir? |language=Turcice }}

{{Ottomanidae|
praedecessor= [[Selimus I]]|
annus-annus= 1520-1566|
successor= [[Selimus II]]
}}

{{1000 paginae}}
{{Myrias|Homines}}
{{FA stella}}

[[Categoria:Nati 1494]]
[[Categoria:Mortui 1566]]
[[Categoria:Chalifi]]
[[Categoria:Suleimanus Magnificus|!]]
[[Categoria:Legis latores]]