Fontem paginae Ordo mundi sanitarius inspicere

{{L}}
{{Capsa societatis
| nomen = Ordo mundi sanitarius
| imago = Flag of WHO.svg
| de_imagine = Vexillum Consociationis Organizatio Mundialis Salutis
| fundatus = [[7 Aprilis]] [[1948]]
| dissolutus = Activus
| dux = [[Tedros Adhanom|Tedros Adhanom Ghebreyesus]]
| praetorium = [[Novum Eboracum (urbs)|Novum Eboracum]]
| linguae = [[Lingua Anglica|Anglica]], [[Lingua Arabica|Arabica]],  [[Lingua Francogallica|Francogallica]], [[Lingua Hispanica|Hispanica]], [[Lingua Russica|Russica]] et [[Lingua Sinica|Sinica]]<ref>''who.int'': [https://www.who.int/about/who-we-are/multilingualism Ordinis Mundi Sanitarii multilingualismus]</ref>
}}
'''Ordo Mundi Sanitarius'''<ref>[[Tuomo Pekkanen]] & [[Reijo Pitkäranta]], ''[[Nykylatinan sanakirja|Lexicon hodiernae Latinitatis Finno-Latino-Finnicum]]'', sub voce ''terveysjärjestö = ordo sanitarius'', Societas Litterarum Finnicarum, Helsinki, 2006.</ref> (OMS) est praecipua [[Nationes Unitae|Nationum Unitarum]] agentura quae valetudinem, [[salus|salutem]] et [[sanitatis cura|curam sanitatis]] gentium curat contra [[morbus|morbos]] [[epidemia]]sue. Ordo, die [[7 Aprilis]] [[1948]] conditus, [[Genava]]e in urbe [[Helvetia]]e situs, est pars Gregis evolutionis Consociationis Nationum. Proxima agentura<!--predecessor-->, Consociatio Sanitatis, fuit agentura [[Confoederatio Nationum|Confoederationis Nationum]].

Ordinis Mundi Sanitarii munera generalia sunt:
* Compositiones actionum et nationalium et internationalium contra morbos contagiosos, ut [[SIDA]], [[malaria]], [[SARS-CoV-2]], ad totius mundi rationes pertinentes
* Compositiones programmas vaccinationis instituentes, ad pandemias praecavendas
* Compositiones programmas contra fumationem et obesitatem instituentes
* Collectio et analysis datorum sanitariorum totius mundi
* Aedifactio systemata sanitaria [[civitas provectibilis|civitatum provectibilium]]
* Divulgatio tabulae medicamentorum essentialium
* Divulgatio [[nuntius sanitarius mundialis|nuntii sanitarii mundialis]]
* Auxilium necessitatum radiologicarum (per retem ''REMPAN'')

Ordo mundi sanitarius ex [[Consilium oeconomicum et sociale Nationum Unitarum|Consilio oeconomico et sociali]] dependet. Primus director fuit [[Brock Chisholm]]; director ab anno [[2007]] fuit [[Margarita Chan]], [[medicus|medica]] et erudita [[Res publica popularis Sinarum|Sinica]], ab anno [[2017]] [[Tedros Adhanom|Tedros Adhanom Ghebreyesus]].

== Historia ==
=== Saeculo 19 ===
Ordinis Mundi Sanitarii praecessor, sub impressionibus [[pandemia cholerae secunda|''pandemiae cholerae secundae'']] (1826-1837), ab anno 1851 ad annum 1938 ''[[Consultationes Sanitariae Internationalea]]'' valent. Consultatione septima anni 1892, [[Venetiae|Venetiarum]], prima conventio, ad [[cholera]]m spectans, instituta est. De facto post annos quinque, anno 1897 enim, consensus constitutus est. 

=== Saeculo 20 ===
Anno 1902 ''Offici Sedes Sanitaria Panamericana'' atque anno 1907 ''Officii Sedes Internationalis Hygienes Publicae'' institutae sunt. Cum formatione [[Confoederatio Nationum|Confoederationis Nationum]] anno 1920 ''Ordo Sanitarius Confoederationis Nationum'' emanavit. Confoederatione Nationum dissoluta anno 1945, post [[bellum mundanum secundum]], formatur non solum [[Nationes Unitae]] sed etiam Ordo Mundi Sanitarius.

Anno [[1978]] ''[[declaratio Almatae]]'' divulgata est, qua ''salus [[Iura humana|iuribus humanis]]'' additus est, velut legati scopum ''omnibus salus'' poposcerunt. Postea anno 1986 ''[[charta Ottaviae]] strategiam praeventiae sanitariae explicavit<ref>''who.int'': [https://www.who.int/teams/health-promotion/enhanced-wellbeing/first-global-conference de charta Ottaviae]</ref>.

=== Saeculo 21 ===
==== Pandemia COVID-19 (11 Martii 2020 - hodie) ====
{{main|COVID-19}}
Ordo Mundi Sanitarius (OMS) mature, ab mense Decembris [[2019]], pericula contagionibus [[SARS-CoV-2]] cognovit, ita informationem medicam et statisticam offudit<ref>''who.int'' [https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/interactive-timeline de pandemiae cursu] {{Ling|Anglice}}</ref>. Iam die 12 Ianuarii 2020 primum agenda civitatum orbis terrarum divulgavit. Paulo post primum peritiis concilium interpretationis praeventionisque interpositum est. Die [[11 Martii]] 2020 director [[Tedros Adhanom]] COVID-19 [[pandemia]]m esse nuntiavit<ref>[https://www.who.int/director-general/speeches/detail/who-director-general-s-opening-remarks-at-the-media-briefing-on-covid-19---11-march-2020 Oratio directoris, ut COVID-19 pandemia vocanda sit.] {{Ling|Anglice}}</ref>. Initium mensis Aprilis iam 1&thinsp;000&thinsp;000 homines affecti sunt. Die 13 Aprilis initiatur quaesitio vaccinorum contra SARS-CoV-2. Die 27 Maii [[Fundatio OMS]]<ref>[https://web.archive.org/web/20210117104703/https://who.foundation/en/ Situs interretialis fundationis OMS]</ref> instituta est.

Inter dies [[29 Maii]] [[2020]] et [[20 Ianuarii]] [[2021]], [[Civitates Foederatae Americae]] relationem suum cum Ordine Mundi Sanitario agrogare proclamavit, cum damnatione, Ordinem pandemiam [[COVID-19]] inhibendare non posse et infomationem rectam occultus esse cum axilio [[malum (ethica)|malo]] a [[Res publica popularis Sinarum|Re publica popularis Sinarum]]<ref>[https://www.politico.com/news/2020/05/29/us-withdrawing-from-who-289799 Trump announces U.S. withdrawal from the World Health Organization]</ref>.

== Structura Ordinis Mundi Sanitarii ==
Ordo Mundi Sanitarius (OMS) est membrum [[Nationum Unitarum Cultus Grex|Nationum Unitarum Cultus Gregis]]. OMSo ''constitutio'' propria est. Ordini [[civitas|civitates]] 194 ''membra'' sunt. Quaeque civitas unam ex ''regionibus administrativis'' sex assignata est. Organum supremum est ''congregatio sanitaria mundialis''. Officii ''sedes principalis'' in [[Genava]], [[Helvetia]]e situm est. Primus director  homines publice perclarissimi ''[[ambassiator]]es'' nominat. Tota in orbe terrarum inveniuntur ''centra cooperantia'', adhuc circiter octingenti. ''Valores'' sex definitae sunt<ref>''who.int'': [https://www.who.int/about/who-we-are/our-values Charta valorum OMS]</ref>.

=== Constitutio ===
* Salus est status totius valetudinis boni et physici et mentis et socialis, at non tantum morbi absentia vel infirmatis.

=== Membra ===
Quaeque Ordini civitas ''membrum'' nominatur. Hodie OMS civitates centum nonaginta quattuor membra sunt<ref>''who.int'': [https://www.who.int/countries/ Civitates membra OMS]</ref>. 

=== Congregatio Sanitaria Mundialis et Consilium Executivum ===
Congregatio sanitaria mundialis est auctoritas suprema OMS. Semel in anno membra in [[Genava]] se congregant. Quoque triennio congregatio denuo ''consilium executivum'' cooptant.

=== Offici sedes principalis ===
[[Fasciculus:World Health Organisation building south face.jpg|thumb|Aedificia sedis Ordinis, [[Genava]]e sita]]
Ordinis Mundi Sanitarii (OMS) sedes principalis in [[Genava]] sita est.

=== Regiones administrativae ===
[[Fasciculus:World Health Organisation regional offices.svg|thumb|Regiones administrativae]]
OMS [[OMS regio administrativa|''regiones administrativae'']] sunt sex: Africana, Americae, Asiae Australis et Orientalis, Europaea, Mediterranea et Orientalis, Pacificae Occidentalis. Cuique regioni ''officiii sedes regionalis'' proprius est:
{| class="wikitable"
|-
! Regio administrativa !! Officii Sedes Regionalis
|- 
| Africana || [[Fasciculus:Flag of the Republic of the Congo.svg|22px|border|Vexillum Rei publicae Congensis]] [[Brazzapolis]], [[Res publica Congensis|Rei publicae Congensis]]
|- 
| Americae || [[Fasciculus:Flag of the United States.svg|22px|border|Vexillum Civitatum Foederatarum Americae]] [[Vasingtonia (D.C.)]], [[Civitates Foederatae Americae|Civitatum Foederatarum Americae]]
|- 
| Asiae Australis et Orientalis || [[Fasciculus:Flag of India.svg|22px|border|Vexillum Rei publicae Indiae]] [[Dellium Novum]], [[India|Rei publicae Indiae]]
|- 
| Europaea || [[Fasciculus:Flag of Denmark.svg|22px|border|Vexillum Danorum regni]] [[Hafnia]], [[Dania|Danorum regni]]
|- 
| Mediterranea et Orientalis || [[Fasciculus:Flag of Egypt.svg|22px|border|Vexillum Rei publicae Arabicae Aegypti]] [[Cairus]], [[Res publica Arabica Aegypti|Rei publicae Arabicae Aegypti]]
|- 
| Pacificae Occidentalis || [[Fasciculus:Flag of the Philippines.svg|22px|border|Vexillum Rei publicae Philippinarum]] [[Manila]], [[Philippinae|Rei publicae Philippinarum]]
|}

=== Centra cooperantia ===
OMS centra cooperantia partes retis internationalis esse definit, se programmas sanitarias in civitatibus ac inter civitates velut regionales formare et subesse. Centra cooperantia sunt quaedam partes [[universitas|universitatum]] vel laboratoriorum vel aliorum institutorum scientificorum. Munera eorum est informationis, ad valetudinem relatam, collectio, collatio, et distributio. Exemplum fuit ''centrum influenzae mundiale'' [[Londinium|Londinii]], quod ab anno 1947 administrationum epidemiologicorum totius orbis terrarum operatum est.

== Munera Ordinis Mundi Sanitarii ==
=== Compositiones actionum et nationalium et internationalium contra morbos contagiosos ===
Organizatio Mundialis Salutis initii incrementique animadversio maxima agit et audientiam facit. Ita progrommata sanitaria compluria [[malaria]]e, [[ebola]]e, [[SIDA]]e, [[COVID-19]]i divulgabantur.
==== Malaria ====
{{main|Malaria}}
Malaria est morbus periculosus parasitis (plasmodiis) causa per [[anopheles]] transmissus, dimidii omnium hominum. Simul et praeventia et cura notae sunt<ref>'''who.int''' de [https://www.who.int/health-topics/malaria#tab=tab_1 malaria] {{ling|Anglice}}</ref>. Anno 2019 tamen homines plus quam quadragies centena milia mortui sunt, contagiones bis milies undetricies cognitae sunt.
==== Schistosomiasis ====
In orbe terrarum [[schistosomiasis]] homines bis milies quadringenties afficit. Larvae [[Schistosoma haematobium|''schistosomatis haematobii'']] vermis aqua in corpus venit. Reactionis corporis contra schistosoma causa corpori damnum profert.

=== Compositiones programmas contra fumationem et obesitatem instituentes ===
[[Fumatio]] et [[obesitas]] in orbe terrarum pericula complurium morborum implent. Inter alios [[Morbus cardiovascularis|morbi cardiovascularis]] hodie grex numero maximus morborum, quibus homines moriunt.
==== Morbi cardiovasculares ====
{{main|Morbus cardiovascularis}}
Nulla collatio morborum tam numerum mortium accusanda est, quam grex morborum cardiovascularium. Imprimis [[infarctus cordis]] et [[apoplexia cerebri|apoplexiae cerebri]] (sive ''ictuum'' et ischaemici et haemorrhagici) causa complures homines moriunt.
=== Relationes publicae ===
Organizatio Mundialis Salutis pondus maius relationum publicarum dat, etiam [[interrete|interretis]] ope. Situs proprius est ''who.int'', quo compluribus paginis informationem sanitatem servantem divulgatur.

==== Fumatio periculum sanitatis hominis ====
{{main|Fumatio}}
==== Obesitas periculum sanitatis hominis ====
{{main|Obesitas}}
Secundum OMS extremum victuum, contra [[fames|famem]], quo paupertas [[nutrimenta|nutrimentorum]] imperat, partibus in magnis orbis terrarum ''obesitas'' reperitur.  Quamquam aperte visibilis problema late neglegi solet. Pariter numerus hominum cum obesitate permagnus est, ita ut OMS notiones "epidemiae" et "globesitatis" adhibet<ref>''www.int'': [https://www.who.int/activities/controlling-the-global-obesity-epidemic Globalem obesitatis epidemia gubernare] {{Ling|Anglice}}</ref>. Increbrescebat numerus adultorum aegrotorum: anno 1995 "tantum" bis milies centena milia affecti sunt, anno 2000 vero ter milies.

== Classificationes ==
* [[ICD]] — classificatio internationalis morborum; quaestionumque sanitariarum; hodie [[ICD-10|versione decimo]].
* [[ICD-O]] — classificatio internationalis morborum oncologiae)
* [[ICF (OMS)|ICF]] — classificatio internationalis functionum; etiam  debilitatis, salutis
* [[ICF-CY]] — classificatio internationalis functionum infantum adulesentiumque; etiam  debilitatis, salutis

== Notae ==
<references/>

{{NexInt}}
* [[Dies Mundi SCDI]]
* [[Dies mundialis auditionis]]
* [[Dies mundialis diabetis melliti]]
* [[Dies mundialis phthisis]]
* [[Dies mundialis salutis]]
* [[Dies mundialis sine tabaco]]
* [[Grex promotorius Nationum Unitarum]]
* [[ICD-10]]
* [[Index exemplaris medicamentorum essentialium (Ordo mundi sanitarius)]]
* [[Necessitates medicae]]

== Nexus externi ==
{{CommuniaCat|United Nations World Health Organization|Ordinem mundi sanitarium}}
* [http://www.who.int/ Situs publicus Ordinis] {{Ling|Anglice}}
==== De historia ====
* [https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/62873/14549_eng.pdf;jsessionid=73152A5CE673A96BAC8301CBCE9F8B07?sequence=1 Basis scientifica Consultationum Sanitariorum Internationalium (1851-1938)] (PDF) {{Ling|Anglice}}

{{Rectores Ordinis sanitarii mundialis}}

{{1000 paginae}}
{{Myrias|Societas}}

[[Categoria:Constituta 1948]]
[[Categoria:Ordo mundi sanitarius|!]]