Fontem paginae Afgania inspicere

{{latinitas|-1}}
{{Capsa civitatis Vicidata}}
'''Afgania'''<ref>"in Septentrionali Afgania": ''[http://www.horreum.de/belege.php?verbum=ibi Horreum]{{Nexus deficit|date=July 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}'' (12 Novembris 2016); "Caburae, in Afghaniae capite" ibidem (9 Martii 2017)</ref> sive '''Afghanistania'''<ref>"Afghanistania": {{Egger DL|52}}. "Afganistania": ''[https://archive.org/stream/NewsInLatinByReijoPitkaerantaAndTuomoPekkanen2005To2012/LatinitasModernaNuntiiLatiniLatinNews_djvu.txt Nuntii Latini]''</ref><ref>Vb. adiect. "Afganicus", cf. ''[[Astragalus afganicus]]''; "Afghaniensis", cf. ''[[Streptomyces afghaniensis]]'''; aliis aliter</ref><ref>Modo antiquo "Ariana" (''CollinsGem Latin Dictionary,'' ed. 2a, ISBN 0007195931).</ref> ([[lingua|linguis]] [[lingua Pathanensis|Pathanensi]] et [[lingua Dari|Dari]] افغانستان ''Afġānistān'') est [[civitas sui iuris]] in [[Media Asia]] sita, quam [[Turcomannia]], [[Uzbecia]], [[Tadzikistania]], [[Sina (regio)|Sinae]], [[Pakistania]], [[Irania]] circumdant. [[Petroleum|Petroleo]] ducto innotuit. [[Bellum Afganicum (1979)|Sovietica inruptione anni 1979]] [[bellum civile|belloque civili]] [[civitas]] ad gravem inopiam delapsa est, sed hodie res modernizatione celerrima multum provectae sunt, quamquam sub [[Taliban|Talibanorum]] pondere nonnullae [[regio]]nes instabiles iam sunt.

Inter Talibanorum casum per [[bellum Afganicum (2001)]] et [[loia iirga]]m anni [[2003]], Afgania ''Civitas Islamica transitoria Afganiae'' occidentalibus civitatibus nominabatur. Nova Afganica [[constitutio]]ne elaborata, civitas '''[[Res Publica Islamica]] Afganiae''' rite nominatur.

==Etymologia==
''Afghanistania'' a [[nomen proprium|nomine]] [[Pathani|Pathanorum]] dato proficiscitur: ''[[Afgani|Afganus]],'' qui hodiernam Afganiam condiderunt et sunt primi Afgani. [[Nomen substantivum|Nominis]] [[suffixum]] e ''stān'' 'civitas' [[vox|voce]] [[lingua Persica|Persica]] oritur.
 
==Historia==
[[Antiquitas|Antiquis temporibus]] terra hodierna Afganiae [[provincia]] [[Achaemenidae|Imperii Persici]] nomine ''Harauvatya''&thinsp; fuit; postea, ab [[Alexander Magnus|Alexandro Magno]] capta, [[Lingua Graeca|Graece]] [[Lingua Latina|Latineque]] ''[[Arachosia]]'' nominata est. Regno Hellenistico ([[Bactria]]) ab Alexandro capto, partem [[Imperium Cossanum|Imperii Cossani]] cepit. Posterius, civitas se ad [[Buddhismum]] convertit, et deinde [[Arabi|Arabes]] inruptiones eam [[islam]]izaverunt. [[Chorasania]] pars Persiae dives et famosa, hic sita erat. De facto, civitas Afgana usque ad annum [[1747]] non iam apparet.
 
Ab anno [[1837]], [[Regnum Britanniarum|Britannicum]] pondus super rempublicam coepit. Deinde Afghania in [[Magnus Ludus|Magno Ludo]] [[civitas intermedia]]<!--buffer state?--> inter Imperia Britannicum et [[Imperium Russicum|Russicum]] facta est. Capta et [[colonia|colonizata]], Afgania [[libertas|libera]] usque ad diem [[19 Augusti]] [[1919]] non adsecuta est, [[Bellum Anglo-Afganicum Tertium|bello Anglo-Afganico tertio]] confecto.
 
Anno [[1979]], seditio [[monarchia]]m delevit et rem publicam declamavit. Quinque annos postea, [[communismus|communistica]] gubernatio instauravit, quam Islamici clandestini [[miles|milites]] adgrediebantur. [[Unio Rerum Publicarum Socialisticarum Sovieticarum]] bello quod usque ad annum [[1989]] se dilatavit intervenire decrevit ut gubernatio fulciretur. Expulsis autem Sovieticis, denuo coepit [[bellum civile]], quod anno [[1996]] finitum est, a [[Taliban|Talibanis]] capta [[Cabura]] capite. Ex illo tempore, [[Religio Islamica|Islamico]] regimini ''[[Saria]]e'' fundato Afgania subiecta est.
 
Mense Decembri anni [[2001]], post tromocraticos impetus [[11 Septembris]] [[2001]] in [[Civitates Foederatae|Civitatibus Foederatis]], [[Nationes Unitae]], internationalis consocietatis a Civitatibus Foederatis ducta, creationi auctoritatem attulit quae Talibanicum regimen delevit et nova [[democratia|democratica]] gubernatione praesidis [[Hamid Karzai|Hamidi Karzai]] favit.
 
Hodie, nec multinationalium virium conatus nec timidae [[gubernatio]]nis [[Hamid Karzai|Hamidi Karzai]] actiones civitatem stabilitare adsecuti sunt, de illo captionis tempore constantis belli statui subiectam.

==Civilis ratio==
Afgania a praeside [[Hamid Karzai|Hamido Karsai]], collocato [[Georgius W. Bush|Georgii W. Bush]] administratione, dirigitur ut fiduciariam gubernationem conduceret, casis [[Taliban]]is. Is nuper in publicis comitiis vicit. Praesens ministrorum consilium [[Foedus Septentrionale|Foederis Septentrionalis]] sodales et aliorum regionalium et ethnicorum globorum, de transitionis gubernatione a [[loia iirga]] formatorum, permixtionem continent. [[Machometus Zahir Shah]], prior [[monarcha]], civitatem de exsilio rediit, sed [[rex|regale]] munus denuo ei non datum est, et eius pondus solum muneribus sollemnibus circumscriptum est; qui obiit anno [[2007]].
 
Cum [[pacta Bonnensia (Afgania)|pactis Bonnensibus]], [[Commissio Afgana Constitutionis]] statuta est ut populum consuleret et constitutionem formularet. Ad eam ad [[1 Septembris|Kalendas Septembres]] anni [[2003]] faciendam, commissio moram petivit ut magis consulationum susciperet. Constitutionalis ''loia iirgae'' 'magnum consilium' congressus die [[23 Decembris]] [[2003]] factus est, ubi nova constitutio sancta est, praesidentialem gubernationis formam et [[legislatura bicameralis|legislaturam bicameralem]] creans.
[[Fasciculus:Inauguration of President Hamid Karzai in December 2004.jpg|thumb|left|[[Hamid Karzai]], prope [[Faisal Ahmad Shinwari]] et alios, praeses reipublicae fit. [[Machometus Zahir Shah|Zahir Shah]], ultimus Afganiae rex, dextra parte sedet.]]
 
Copiae [[Civitates Foederatae|Civitatum Foederatarum]] et aliarum civitatum et informantes procurationes adsunt, aliae ad [[pax|pacem]] servandam, aliae ad [[Taliban|Talibanos]] et [[Alcaeda]]m capiendos. Vires pacis firmandae [[Consociatio Nationum|Consociationis Nationum]], [[Vires Internationales Auxilii et Securitatis]] Caburae de Decembri anni [[2001]] operant. [[Consociatio Foederis Atlantici Septentrionalis]] harum opium imperium die [[11 Augusti]] [[2003]] cepit. Magna reipublicae pars etiamnunc ducibus belli paret.
 
Die [[27 Martii]] [[2003]], Afganus legatus, defensionis administer, et potens dux belli, imperator [[Abdulus Rachid Dostom]] grapheum [[Zona Septentrionalis Afganiae|Zonae Septentrionali Afganae]] creaverunt et praefectos designaverunte, sic ad duellum Hamidum Karzai provicantes, qui zonas non esse in Afgania stipulatur.
 
[[Eurocorpus biolyticum]]<!--?--> sub Consociationis Foederis Atlantici Septentrionalis responsalitate,<!--?--> quae [[Cabura]]e [[Vires Internationales Auxilii et Securitatis]] de die [[9 Augusti]] [[2004]] dirigit. Inter copias interfecti identificationis erroribus, cum [[autocinetum pyrobolicum|autocinetis pyrobolicis]] insidiis aut casibus autocineticis balteorum securitatis absentia aggravatis crebro debentur.
 
Comitia reipublicae die [[9 Octobris]] [[2004]] habita sunt. Decem miliones Afganorum amplius in comitiales tabulas relati sunt. [[Septendecim]] candidati Hamido Karzai obsistentes comitia vitaverunt, fraudem suspicati; libera commissio fraudem in [[lux|lucem]] protulit, sed eam diribitionis resultationem non adfectare statuit. Hamidus Karzai 55 centesimas [[suffragium|suffragiorum]] adsecutus est, cui munus praesidentiae datum est die [[7 Decembris]]. Hae civitatis prima reipublicae comitia de anno [[1969]] cum parlamentaria comitia postremo habita sunt fuere.
 
==Provinciae==
[[Fasciculus:Afghan-big.jpg|thumb|Tabula Afganiae.]]
[[Fasciculus:Afghanistan34Provinces-french numbering.png|thumb|Tabula Afganiae provinciarum; numeri indicati catalogo respondent.]]
[[Fasciculus:Kabul TV Hill view S.jpg|thumb|Despectus in [[Cabura]]m.]]
Secutus catalogus cuiusque provinciae sive [[vilaia]]e nomen Latinum vel Latinizatum (inter signa exclusionis nomen [[lingua Dari|Dari]]), codices FIPS &-4 etiam indicantur.
{| border="0" cellpadding="2" rules="all" style="border: 1px solid #999; background-color:#FFFFFF"
|- align="center" bgcolor="#cccccc"
! Numerus || Nomen || FIPS 6-4 || Caput
|-
| align="right" | 1 || [[Badachsania (Afgania)|Badachsania]] (بدخشان) || align="right" | 01 || [[Faezabadum]] (فيذ آباد )
|-
| align="right" | 2 || [[Badgisum]] (بادغیس)) || align="right" | 02 || [[Qualalnavum]] (قلعه نو‎)
|-
| align="right" | 3 || [[Tarcana (provincia)|Tarcana]] (بغلان) || align="right" | 03 || [[Tarcana]] (بغلان)
|-
| align="right" | 4 || [[Bactra (provincia)|Bactra]] (بلخ) || align="right" | 30 || [[Rangara]] (مزار شریف)
|-
| align="right" | 5 || [[Bamijanum (provincia)|Bamijanum]] (بامیان) || align="right" | 05 || [[Bamijanum (urbs)|Bamijanum]] (بامیان)
|-
| align="right" | 6 || [[Daecundium]] (دایکندی) ||  align="right" | 41 || [[Nilium]] 
|-
| align="right" | 7 || [[Godana]] (جوزجان) || align="right" | 31 || [[Seberganum]] (شبرغان)
|-
| align="right" | 8 || [[Fruora (provincia)|Fruora]] (فراه)) || align="right" | 06 || [[Fruora (urbs)|Fruora]] (فراه))
|-
| align="right" | 9 || [[Phorana]] (فارياب) || align="right" | 07 || [[Maemana]] (میمنه)
|-
| align="right" | 10 || [[Gazna (provincia)|Gazna]] (میمنه) || align="right" | 08 || [[Gazna]]<ref>[[Alexandria Gasnensis]], — [[Ioannes Georgius Theodorus Graesse|J. G. Th. Graesse]], ''[[Orbis Latinus]]'', [[Brunsvicum|Brunopoli]] 1972, [https://daten.digitale-sammlungen.de/~db/0005/bsb00050912/images/index.html?id=00050912&nativeno=57 vol. I, p. 57].</ref> (میمنه)
|-
| align="right" | 11 || [[Gorum]] (غور) || align="right" | 09 || [[Dorcama]] (چخچران)
|-
| align="right" | 12 || [[Harxiana]] (هلمند) || align="right" | 10 || [[Arigada]] (لشگرگاه)
|-
| align="right" | 13 || [[Aria (regio Asiae)|Aria]] (هرات) || align="right" | 11 || [[Aria (urbs)|Aria]] (هرات) 
|-
| align="right" | 14 || [[Cabura (provincia)|Cabura]] (کابل) || align="right" | 13 || [[Cabura]] (کابل)
|-
| align="right" | 15 || [[Alexandria Arachosia (provincia)|Alexandria Arachosia]] (قندهار) || align="right" | 23 || [[Alexandria Arachosia]] (قندهار)
|-
| align="right" | 16 || [[Kapisa]] (کاپيسا) || align="right" | 14 || [[Mamuderaquium]] (محمود راقى)
|-
| align="right" | 17 || [[Chostum (provincia)|Chostum]] (خوست) || align="right" | 37 || [[Chostum]] (خوست)
|-
| align="right" | 18 || [[Cholarna]] (کُنَر) || align="right" | 34 || [[Asadabadum]] (اسدآباد)
|-
| align="right" | 19 || [[Gardamanis (provincia)|Gardamanis]] (كندوز) || align="right" | 24 || [[Gardamanis]] (كندوز)
|-
| align="right" | 20 || [[Bagarna]] (لغمان) || align="right" | 35 || [[Metarlamum]] (مهترلام)
|-
| align="right" | 21 || [[Laugarum]] (لوغر) || align="right" | 17 || [[Polealamum]] 
|-
| align="right" | 22 || [[Arguda]] (نانگارهار) || align="right" | 18 || [[Dionysopolis]]<ref>Vulgo ''Jalalabad'', — [[Stephanus Byzantinus]] s.v. Διονύσου πόλις, [[Claudius Ptolemaeus|Ptolemaeus]] ''[[Geographia (Ptolemaeus)|Geogr.]]'' VII 1, 43; {{Scatebranus|466}}</ref> (جلال آباد)
|-
| align="right" | 23 || [[Nostana]] (نیمروز) || align="right" | 19 || [[Drangiana]] (زارانج)
|-
| align="right" | 24 || [[Nurestania (provincia)|Nurestania]] (نورستان) || align="right" | 38 || [[Campdisum]] (کامدیش)
|-
| align="right" | 25 || [[Prophthasia]] (اروزگان) || align="right" | 39 || [[Phrada]]<ref>Vel [[Tarincotum]]{{dubsig}}.</ref>
|-
| align="right" | 26 || [[Phoclis]] (پکتيا) || align="right" | 36 || [[Gardezum]] (گردیز)
|-
| align="right" | 27 || [[Rhizana]] (پکتیک) || align="right" | 29 || [[Sarana]] (زره شرن )
|-
| align="right" | 28 || [[Pentaleontia]] (پنج شیر) || align="right" | 42 || [[Bazaracum]] (بازارک)
|-
| align="right" | 29 || [[Parvanum]] (پروان,) || align="right" | 40 || [[Saricarum]] (چاریکار‎)
|-
| align="right" | 30 || [[Samanganum]] (سمنگان) || align="right" | 32 || [[Aebacum]]
|-
| align="right" | 31 || [[Sarepolum (provincia)|Sarepolum]] (سر پل) || align="right" | 33 || [[Sarepolum]] (سر پل)
|-
| align="right" | 32 || [[Tacharum]] (تخار) ||  align="right" | 26 || [[Taloquanum]] (تالقان)
|-
| align="right" | 33 || [[Vardacum]] (وردک,) || align="right" | 27 || [[Maedanum]](میدان شهر)
|-
| align="right" | 34 || [[Zabulium]] (زابل) || align="right" | 28 || [[Qualatum]] (قلات)
|}

==Geographia==
[[Fasciculus:Afghan topo en.jpg|thumb|350px|Topographia Afganiae.]]
[[Fasciculus:Northwestern Afghanistan.jpg|thumb|Boreoccidentalis Afgania.]]
[[Fasciculus:Mountains of Afghanistan.jpg|thumb|Montes Afganiae.]]
Afgania est civitas plerumque [[mons|montana]], quae [[planities]] ad [[septentrio]]nem et austrorientem comprehendit. Altissimus locus, [[Nausaquium]], est 7485 [[metrum|metrorum]] altum super [[aequor maris]]. Lata civitatis plana sicca sunt, et [[aqua dulcis|aquae dulcis]] commeatus exiguus est. Afgania [[clima continentale]] cum [[aestas|aestatibus]] [[calor|calidis]] et [[hiems|hiemibus]] [[frigus|frigidis]] habet. Crebro civitas [[terrae motus]] patitur. Maximae urbes praeter [[Cabura]]m sunt [[Aria (urbs)|Aria]], [[Ialalabadum]], [[Rangara]], [[Alexandria Arachosia]].
 
===Geologia===
Regionis genesis [[tectonica laminarum|tectonicae]] geneseos flexioni aevo [[Caenozoicum|Caenozoico]] [[Tertiarium|Tertiario]] (hodierna sive recente) eventae iungitur, cum [[Deccanum (paeninsula)|paeninsula Deccani]] [[India]] cum praesenti [[Asia|Asiatico continente]] conlisit, formandis in [[Himalaia]], altissimis [[tellus|orbis terrarum]] [[mons|montibus]] perpetuis. In regione Afgana, montana congeries [[Paropamisus]] nominatur. Quia in regione flexionis inter laminam tectonicam Indiae et Asiae est, Afgania aliquos cum iniquissimis prominentiis locos habet. Hoc prominentiae genus obex fuit ut copiae [[Civitates Foederatae|Americanae]] terram anno [[2001]] invaderent.
 
===Clima et intemperismus===
[[Clima]] est [[clima aridum|aridum]] et [[clima semiaridum|semiaridum]]; [[hiems|hiemes]], frigidae et [[calor|calidae]] [[aestas|aestates]].
In regione physicum intemperismum<!--?--> (sive meteorizationem<!--?--> physicam, cum coniuncta actione magnarum [[temperatura]]e variationum), [[glacies|glaciei]] et [[ventus|ventorum]], praepollent. Processus propter climatis aridi regionem accentuatur.<!--?-->
 
===Res generales===
;Situs: [[Asia Meridiana]], [[septentrio]]ne et [[occidens|occidente]] [[Pakistania]]e, [[oriens|oriente]] [[Irania]]e
;Coordinata geographica: 33º 00' N, 65º 00' E
;Area
* ''tota'': [[1 E11 m²|647 500]] [[chiliometrum quadratum|km²]]
* ''terra'': 647 500 km²
* ''aqua'': 0 km²
;Limites terrestres
* ''totae'': 5 529 km
* ''nationes finitimae''
** [[Pakistania]]: 2430 km
** [[Tadzikistania]]: 1206 km
** [[Irania]]: 936 km
** [[Turcomannia]]: 744 km
** [[Uzbecia]]: 137 km
** [[Res Publica Popularis Sinarum|Sinae]]: 76 km
;Litus: 0 km (intestina civitas)
;Maritimae vindicationes: non habet (intestina civitas)
;Flumina: [[Oxus]], [[Cupha]] (کابل), [[Arius (flumen Asiae)|Arius]], [[Etymandrus (flumen)|Etymandrus]] (هلمند), [[Arachotus]], [[Bactrus]], [[Margus (flumen Asiae Mediae)|Margus]]
;Terrenum (principiter<!--?--> abruptissimi montes): [[Paropanisus]] et [[cordillera|montes perpetui]] iuncti; planities septentrione et austroriente.
;Extrema altitudines
* ''locus infimus'': [[Oxus]] (آمودریا‎): 258 m
* ''locus supremus'': [[Nausaquium]]: 7485 m
;Opes naturales: [[gasium naturale]], [[petroleum]], [[carbo]], [[cuprum]], [[chromitum]], [[talcum]], [[baritum|barita]], [[sulphur]], [[plumbum]], [[zincum]], [[ferrum]], [[sal]], et [[gemma (lapis)|gemmae]] et lapilli semipretiosi
;Usus terrae
* ''terra arabilis'': 12.13%
* ''cultura perpetua'': 0.22%
* ''pastiones perpetuae'': 0
* ''silvae'': 0
* ''alia'': 87.65% (anno [[1998]])
;Terra inrigata: 23&thinsp;860 km² 
;Pericula naturalia: Accidunt [[terrae motus]] in montes [[Paropanisus|Paropanisi]], [[diluvium|diluvia]], [[siccitas|siccitates]].
;Difficultates: [[natura]]les aquae dulcis opes exiguae sunt inconveniens potabilis aquae commeatus, [[deformitas solorum]], [[pastio nimia]], [[desilvatio]] (pleraeque reliquae silvae secantur ut liquor propulsorius et constructionis materia obtineantur). 
;De oecologia internationales pactiones
* ''participat:''<!--?--> biodiversitatem, fesertificationem, [[species (taxinomia)|species]] in periculo, mutationem ambientalem, egestionem maritimam
* ''signavit sed non ratificavit:'' mutationem [[clima]]ticam, residua periculosa, legem maris, conservationem vitae marinae.
;Geographia: intestina respublica est, montes [[Paropanisus|Paropanisi]], de boreoriente ad austroccidentem patentes, boreales provincias de reliqua civitate separant; vertices altissimi septentrionali in [[Vachanum|Vachano]] (saltu Vachano) sunt.

==Oeconomia==
===Narcoeconomia===
Copiis Sovieticis copiis recessis, [[opium|opii]] productio praecipuus redituum fons Afganis facta est. Quo facto, [[Alanus Labrousse]], [[ars diurnariorum|diurnarius]] et [[sociologia|sociologus]], in libro ''Afgania: Opium Belli, Opium Pacis,'' tertiam Afganae [[oeconomia]]e partem opii et derivatorum [[commercium|commercio]] fundare aestimat.
 
Immo etiam Talibanis imperantibus, eius productio continuabat, cum plus minusve Talibanarum auctoritatum coniventia. [[Machometus Omar|Mulla Omar]] etiam [[Germania|Germanis]] diurnariis declaravit: "Nostrum longiquum propositum de [[medicamen stupefactivum|stupefactivis]] totam Afganiam mundare est; sed eis quorum exsistentia messe plane pendet nequitur ut de die in posterum culturam mutent." Addidit: "Si haud [[Religio Islamica|Musulmani]] stupefactivum emere et intoxicari cupiunt, ad nos tutari eos non pertinet." Aestate anni [[2000]], nihilominus Talibani [[opium|opii]] productionem plane supprimere decreverunt, eam amplius 95 centesimas minuere facientes. Paucum opii tunc in Afgania productum est maxime in territoriis a [[Foedus Septentrionale|Foedere Septentrionali]] dominatis quorum provincia [[Badachsania]]e ipsa 83 centesimas [[papaver]]orum Afganorum inter [[aestas|aestates]] anni 2000 et annum 2001 exeuntem produxit.
 
Post [[bellum Afganum (2001)|Bellum Afganiae]] anni [[2001]] et imposita nova gubernatione, [[papaver]]is [[cultura]], iam in Talibanica aetate sparsa, hodie immensum gradum anno [[2006]] 6100 tonnorum aestimatum attigit, quod plurimum orbis terrarum postulationem superat, et cum aliis productis [[medicamentis stupefactivis obnoxietas|stupefactivis obnoxietatis]] dure contendit. Productio per [[inrigatio]]nem olerum et [[flos|florum]] possibilitatem<!--?--> habere potest, sed occultae eversioni vulnerabilissima manet.
 
Secundum annuam [[Grapheum Consociationis Nationum contra stupefactiva et scelus|Graphei Consociationis Nationum contra stupefactiva et scelus]] relationem, die [[27 Augusti]] [[2007]] divulgatam, productio opii in Afgania 34 centesimis inter 2006 et 2007 auxit. Totum messis papaveris ad 8200 tonnorum anno 2007 crescet,<!--?--> contra 6100 tonnorum anno 2006. In summa, terrae Afganae papaveris culturae usae de 165 000 hectariorum anno 2006 ad 193 000 hectariorum anno 2007 venerunt. Secundum GCNSS inspectores, papaveris [[cultura]] progressa est praesertim ibi ubi Talibanorum praesentia magni ponderis est, meridie, id est, 80 centesimae in provinciis praeter fines cum [[Pakistania]].
 
Aliud comparativum argumentum e [[Grapheum Consociationis Nationum contra stupefactiva et scelus|Grapheo Consociationis Nationum contra stupefactiva et scelus]] excerptum, secundum suas relationes "opii inspectionem anni 2001" et "Afgani opii inspectionem anni 2007," culta papaveris [[superficies]] de 7606 hectariorum anno 2001 (quorum amplius 80%, 6342 hectariorum, in provincia [[Badachsania]], cui illo tempore foedus Septentrionale praeerat) ad 197 000 hectariorum anno 2007 (quorum 70% in quinque provinciis Austroccidentalibus [[Pakistania]]e finitimis, praecipue in [[Harxiana]]) venit. Quod cultae superficiei multiplicationem viginti et sexiens inter ultimum Talibanici regiminis annum et praesentem statum repraesentat.
 
===Telecommunicationes===
[[Fasciculus:Afghanistan demography.svg|thumb|Evolutio demographiae inter annos [[1961]] et [[2004]] (numeri [[Societas Consociationis Nationum Victui et Agri Culturae|FAO]], anno [[2006]]). Milia incolarum.]]
Anno [[2006]], una praecipuarum societatum nationis societas telephoniae cellularis Roshan erat. Principis [[Karimus Aga Khan IV|Karimi Aga Khan IV]] conlocationibus [[pecunia]]e portata, ut primus operariorum conductor privatus civitatis esset ostentationem facere potuit.
 
==Demographia==
[[Fasciculus:Ethnolinguistic Groups in Afghanistan-fr.png|300px|thumb|Musivum linguarum et globorum ethnicorum]]
[[Fasciculus:Languages of afghanistan-provinces.jpg|thumb|300px|'''Linguae Afganiae'''
<!--light green--> {{legend|#58D87B|50% [[lingua Dari|Dari]]}}
<!--brown--> {{legend|#665600|35% [[lingua Pathanensis|Pathanensi]]}}
<!--orange--> {{legend|#FDA51F|8% [[lingua Uzbecica|Uzbecice]]}}
<!--orange--> {{legend|#FDA51F|3% [[lingua Turcomannica|Turcomannice]]}}
<!--gray--> {{legend|#D8C3C8|2% [[lingua Gedrosica|Gedrosice]]}}<!--
{{smaller|2% aliarum (Nuristani, Pasai, Brahui, etc.)}}-->]]
Afgani in magnum ethnicorum globorum numerum dividuntur. Quia [[census]] in civitate omne nuper non actus est, numeri de diversorum ethnicorum globorum magnitudine et compositione prae manu non est. Eapropter, secuti numeri solum coniectiones sunt. Incolae [[lingua Pathanensis|Pathanensi]] loquentes ([[Pathani]]) maximum globum amplius 70 centesimas incolarum aestimatum formant. Secundus maximus globus [[lingua Dari|linguam Dari]] loquitur et [[Tadziki|Sogdianos sive Tadzikos]] (23%) et [[Hazari|Hazaros]] (4%) comprehendit. [[Uzbeci]] 2 centesimas constituunt. Etiam ponderis praesentia tribuum sicut [[Aemaci|Aemacorum]], [[Turcomanni|Turcomannorum]], [[Gedrosii|Gedrosiorum]] et [[Pasaji|Pasajorum]]. [[Bilinguismus]] communis est in Afgania. Sic, parvus allophylorum numerus, praecipue [[Sichismus|Sichi]] et [[religio Induica|Hinduistae]] [[lingua Panjabica|Panjabice]] loquuntur.
 
De religione, Afgani principaliter [[religio Islamica|Musulmani]] sunt (circiter 80% [[Sunnitae|Sunnitarum]], 20% [[Secta Siitica|Siitarum]]). Hinduistici et Sichi allophyli etiam sunt, cum [[Iudaei|Iudaeico]] allophylo (1%, sed nuper 2% erat). Quorum multi per bellum civile vicinas civitates et Europam et Americam [[decennium 200|inter annos 1990 et 2000]] venerunt. Talibanis disturbatis, multi [[Sichismus|Sichorum]] provinciam [[Gazna (provincia)|Gaznam]] rediverunt.
 
==Cultura==
In [[cultura]] Afganiae, multa [[historia|historica]] reipublicae monumenta recentibus [[bellum|bellis]] nocita sunt, inter ea [[duo|duae]] celebres [[Buddhae Bamiianenses|Buddharum]] statuae in [[Bamiianum (provincia)|Bamiiano]] sitae, anno [[2001]] dirutae.
 
==Educatio==
[[Ver]]e anni [[2003]], 30 centesimae ex 7000 [[schola]]rum Afganiae graviter per Sovieticae occupationis et belli civilis viginti annos noceri aestimabatur. Solum scholarum dimidium aquam potabilem habere indicavit, dum minus quam 40 centesimae sanitarium statum aptum habere aestimabat. [[Puer]]is [[educatio]] antecessio non fuit, [[Taliban]]is regentibus, dum puellae penitus relegata sunt.
 
Visis paupertate et violentia eorum ambitus, studium anni [[2002]] circuli auxilii ''[[Save the Children]]'' Afganos [[puer]]os tempori servire et fortes esse indicat. Studium creditum institutionibus potentibus familiae et communitatis dat.
 
Amplius quattuor milliones Afganorum puerorum, sine dubio maximus numerus, scholare Martio [[2003]] incipiente scholarizari<!--?--> recogniti<!--?--> sunt. [[Educatio]] prae manu puerorum et puellarum nunc est.
 
[[Abecedarium|Alphabetizationis]] index incolarum 36 centesimae aestimatur.
 
{| class="wikitable"
|+ '''Festi diei'''
! Dies !! Nomen Latinum !! Nomen loci 
|-----
| 21 martii || [[Noruzum]] sive Annus Novus Persicus || نوروز 
|-----
|}

== Res statisticae ==
'''Caput :''' [[Cabura]]
* '''Incolae :''' 31 000 000 (anno 2006). 0-14 annos: 44.6%; 15-64 annos: 53%; + 65 annos: 2,4%
* '''Superficies :''' 652 500&nbsp;km²
* '''Densitas :''' 47 inc./km²
* '''Limites terrestres :''' 5529&nbsp;km ([[Pakistania]] 2430&nbsp;km ; [[Tadzikistania]] 1206&nbsp;km ; [[Irania]] 936&nbsp;km ; [[Turcomannia]] 744&nbsp;km ; [[Uzbecia]] 137&nbsp;km ; [[Sina]] 76&nbsp;km)
* '''Litus :''' 0&nbsp;km
* '''Indicatorium decursus humani ([[IDH]]): '''0.247
* '''Extrema altitudinis :''' de +258 m ad +7485 m
* '''Exspectatio vitae virorum :''' 43 annos (anno 2006)
* '''Exspectatio vitae feminarum :''' 44 annos (anno 2006)
* '''Taxatio incrementi incolarum :''' +2.67% (anno 2006)
* '''Taxatio natalitatis :''' 46.6 ‰ (anno 2005)
* '''Taxatio mortalitatis :''' 20.34 ‰ (anno 2005)
* '''Taxatio mortalitatis infantilis :''' 160 ‰ (anno 2005)
* '''Taxatio fecunditatis :''' 6,7 infantes/femina (anno 2005)
* '''Taxatio migrationis :''' 11.11 ‰ (anno 2001) <!-- (selon sources US 0.42‰ en 2005)?? -->
* '''Independentia :''' 19 Augusti 1919
* '''Lineae telephonicae :''' 50 000 (anno 2004)
* '''Telephonia cellularia :''' 600 000 (anno 2004)
* '''Pali radiophoniae :''' 167 000 (anno 1999)
* '''Pali televisifici :''' 100 000 (anno 1999)
* '''Utentes Interrete :''' 25 000 (anno 2005)
* '''Numerus subministratoriorum accessus :''' 76 (anno 2005)
* '''Autoviae:''' 34 800&nbsp;km (quarum 8 200&nbsp;km communita) (anno 2003)
* '''Ferriviae :''' 24,6&nbsp;km
* '''Viae navigabiles :''' 1200&nbsp;km (anno 2001)
* '''Numeri aeroportuum :''' 46 (quorum 10 cum diadromis communitis) (anno 2005)

==Notae==
<div class="references-small"><references/></div>
 
==Bibliographia==
*Caroe, Olaf. [[1958]]. ''The Pathans.'' {{Ling|Anglice}}
*Dupree, Nancy Hatch. [[1977]]. ''An Historical Guide to Afghanistan.'' Editio 2a, retractata et amplificata. Afghan Tourist Organization. {{Ling|Anglice}}
*Fowler, Corinne. [[2007]]. ''Chasing Tales: Travel Writing, Journalism and the History of British Ideas about Afghanistan.'' Amsterdam, Novi Eboraci: Rodopi. {{Ling|Anglice}}
*Ghobar, Mir Gholam Mohammad. [[1999]]. [https://web.archive.org/web/20081005061518/http://www.cpol.net/history/ Afghanistan in the Course of History]. All Prints Inc. {{Ling|Anglice}}
*Griffiths, John C. ([[1981]]) [[2002]]. ''Afghanistan: A History of Conflict.'' Londinii: André Deutsch. ISBN 0233050531. {{Ling|Anglice}}
*Hadden, Robert Lee. [[2007]]. [https://wayback.archive-it.org/all/20120914110948/http://handle.dtic.mil/100.2/ADA444101 "Adits, Caves, Karizi-Qanats, and Tunnels in Afghanistan: An Annotated Bibliography."] Alexandriae Virginiae: Engineer Research and Development Laboratories, Topographic Engineering Center (nunc Army Geospatial Center, Army Corps of Engineers).  {{Ling|Anglice}}
*Heathcote, T. A. ([[1980]]) [[2003]]. ''The Afghan Wars 1839–1999.'' Spellmount Staplehurst. {{Ling|Anglice}}
*Hopkins, B. D. [[2008]]. ''The Making of Modern Afghanistan.'' Basingstoke & Novi Eboraci: Palgrave Macmillan. ISBN 9780230554214. {{Ling|Anglice}}
*Levi, Peter. [[1973]]. ''The Light Garden of the Angel King: Journeys in Afghanistan.'' Collins. ISBN 0002110423. Indianapolis et Novi Eboraci: Bobbs-Merrill Company. ISBN 0672512521. {{Ling|Anglice}}
*Moorcroft, William, et George Trebeck. ([[1841]]) [[1979]]. ''Travels in the Himalayan Provinces of Hindustan and the Panjab; in Ladakh and Kashmir, in Peshawar, Kabul, Kunduz, and Bokhara . . . from 1819 to 1825,'' vol. 2. Iterum editum: Oxford University Press. ISBN 0195771990. {{Ling|Anglice}}
* Ortiz de Zárate, Roberto, ed. 2021. ''[https://www.cidob.org/en/biografias_lideres_politicos_only_in_spanish/asia/afganistan/quien_es_quien_en_el_conflicto_de_afganistan/(language)/esl-ES Quién es quién en el conflicto de Afganistán: Conquista talibán, crisis de Kabul y Gobierno del Emirato]'' (16 Septembris 2021) apud ''CIDOB''
*Rall, Ted. [[2002]]. ''To Afghanistan and Back: A Graphic Travelogue.'' Novi Eboraci: NBM Publishing. {{Ling|Anglice}}
*Rashid, Ahmed. [[2000]]. "Taliban: Militant Islam, Oil and Fundamentalism in Central Asia." New Haven: Yale University Press. {{Ling|Anglice}}
*Shahrani, M. Nazif. [[1979]], [[2002]]. ''The Kirghiz and Wakhi of Afghanistan: Adaptation to Closed Frontiers and War.'' University of Washington Press. Editio nova praefatione et epilogo praedita. ISBN 0295982624. {{Ling|Anglice}}
*Toynbee, Arnold J. [[1961]]. ''Between Oxus and Jumna.'' Londinii: Oxford University Press. {{Ling|Anglice}}
*Vogelsang, Willem. [[2002]]. ''The Afghans.'' Oxoniae: Blackwell Publishers. ISBN 0631198415. {{Ling|Anglice}}
*Wood, John. ([[1872]]) [[1971]]. ''A Journey to the Source of the River Oxus.'' Editio nova, a filio edita, commentario de "Geography of the Valley of the Oxus" a Henry Yule scripto praedita. Londinii: John Murray. Gregg Division McGraw-Hill. ISBN 0576033227. {{Ling|Anglice}}

== Nexus externi ==
{{CommuniaCat|Afghanistan|Afganiam}}
{{Fontes geographici}}

{{Asia}}
{{Capsae collectae|Afgania|politica|{{Praesides Afganiae}}}}

[[Categoria:Afgania|!]]
[[Categoria:Civitates sui iuris]]
{{1000 paginae}}
{{Myrias|Geographia}}