Declinatio (grammatica)

Declinatio (-onis, f.) est unaquaque exituum series, qua idem vocabulum uti potest.

Descriptio

Substantiva nomina habent quinque series exituum; adiectiva nomina autem, pronomina et numeri, quibusdam insertis mutationibus, substantivorum nominum series suo ritu imitantur. Verba quoque habent proprias quinque exituum series. Unde sequitur, ut non omnia vocabula iisdem utuntur exitibus, sed singula propriae seriei parent.

Casus Latini

Latinae linguae sunt casus septem; eorum, locativus nonnullis nominibus habitur:

• Nominativus (casus subiecti, rogat quid aut quis): Dux est benignus.
• Genitivus (casus possessionis, rogat cuius): Domus ducis est antiqua.
• Dativus (casus dandi et demonstrandi, rogat cui): Duci panem do.
• Accusativus (casus accusationis, rogat quem): Ducem accuso.
• Ablativus (casus absolutus et cum praepositionibus, rogat quemadmodum, a quo et cetera): De duce narro.

Forma vocativi aequa forma nominativi, solum in o-declinatione forma specialis est; -e est terminatio.

• Vocativus (casus vocandi): O dux; o magister.
• Locativus (casus locandi, roga ubi aut quo): Domi; ita "apud domum."

Numeri sunt duo: singularis et pluralis; Genera sunt tres: masculinum, femininum et neutrum.

Declinationes nominum sunt quinque (m., f., n. = genera):

1. Declinatio Prima: puella (f.), villa (f.), nauta (m.)
2. Declinatio Secunda: fluvius (m.), puer (m.), ager (m.), templum (n.)
3. Declinatio Tertia
   1. declinatio consonantica: rex (m.), consul (m.), miles (m.), homo (m.)
   2. i-declinatio: civis (m.), mare (n.), urbs (m.), animal (n.), febris (f.)
4. Declinatio Quarta: portus (m.), fructus (m.), domus (f.), manus (f.), cornu (n.)
5. Declinatio Quinta: spes (f.), res (f.), dies (m.), dies (f.), meridies (m.)

Declinationes adiectivorum

Conspectus casuum

	1.	2.	3.	3.	3.	4.	5.
	a	o	cons.	i	mix.	u	e
1. nom	-a	-us/-er/-um	-/-s/-	-is/(“animal”)	-is/-es	-us/-u	-es
2. gen	-ae	-i	-is	-is	-is	-us	-ei
3. dat	-ae	-o	-i	-i	-i	-ui(/-u)	-ei
4. acc	-am	-um	-em	-im(/-em)/(“animal”)	-em	-um/-u	-em
5. voc	-a	-e
6. abl	-a	-o	-e	-i	-e	-u	-e
Numerus Pluralis:
1. nom	-ae	-i/-i/-a	-es/-a	-es/-ia	-es/-ia	-us/-ua	-es
2. gen	-arum	-orum	-um	-ium	-ium	-uum	-erum
3. dat	-is	-is	-ibus	-ibus	-ibus	-ibus	-ebus
4. acc	-as	-os/-os/-a	-es/-a	-is(/-es)/-ia	–es/-ia	-us/-ua	-es
5. voc	-ae
6. abl	-is	-is	-ibus	-ibus	-ibus	-ibus	-ebus

Casus alii

• Absolutivus
• Ergativus

Vide etiam

• Grammatica Latina
• Declinatio pronominum
• Declinationes adiectivorum

Nexus externi

• Isidori Chronologia
• De declinationibus (Anglice)