Quantum redactiones paginae "Theoria copiarum" differant

E Vicipaedia
Content deleted Content added
Linea 9: Linea 9:
== Definitiones ==
== Definitiones ==
Imprimis definitiones positandae quibus [[mathematicus|mathematici]] cotidie utuntur. Haec est quasi ''[[simplex copiarum theoria]],'' et necesse erit hanc theoriam subtiliorem facere.<ref>Enderton 1972:4, hanc theoriam nominat "ordinaria et quotidiana utilia theoriae copiarum" (anglice "normal everyday set-theoretic apparatus").</ref>
Imprimis definitiones positandae quibus [[mathematicus|mathematici]] cotidie utuntur. Haec est quasi ''[[simplex copiarum theoria]],'' et necesse erit hanc theoriam subtiliorem facere.<ref>Enderton 1972:4, hanc theoriam nominat "ordinaria et quotidiana utilia theoriae copiarum" (anglice "normal everyday set-theoretic apparatus").</ref>

=== Elementa ===


Cum copia sit conlatio rerum, hae res sunt ''elementa'' copiae. Si <math>S = \{a, b, c, ...\}</math> est copia, dicimus "a est elementum copiae S," et scribimus <math>a \in S</math>. Est copia ''vacua'' vel ''inanis,'' quae nulla elementa habet; signum huius copiae est <math>\emptyset</math>. Elementa copia potest quaslibet res esse, aliis copiis inclusis. Exempli gratia, <math>S = \{a, \{a\}\}</math> est copia cuius elementa sunt ''a'' et copia alia ''{a}'' (cuius elementum est ipsa ''a''). Numerus elementorum copiae est ''cardinalitas'' vel magnitudo copiae, sive finita sive infinita. Sit S = {a, b, c}; tunc cardinalitas copiae S est 3.<ref>Hae definitiones et sequentes simpliciter explicantur ab Enderton 1972:4-13.</ref>
Cum copia sit conlatio rerum, hae res sunt ''elementa'' copiae. Si <math>S = \{a, b, c, ...\}</math> est copia, dicimus "a est elementum copiae S," et scribimus <math>a \in S</math>. Est copia ''vacua'' vel ''inanis,'' quae nulla elementa habet; signum huius copiae est <math>\emptyset</math>. Elementa copia potest quaslibet res esse, aliis copiis inclusis. Exempli gratia, <math>S = \{a, \{a\}\}</math> est copia cuius elementa sunt ''a'' et copia alia ''{a}'' (cuius elementum est ipsa ''a''). Numerus elementorum copiae est ''cardinalitas'' vel magnitudo copiae, sive finita sive infinita. Sit S = {a, b, c}; tunc cardinalitas copiae S est 3.<ref>Hae definitiones et sequentes simpliciter explicantur ab Enderton 1972:4-13.</ref>
Linea 19: Linea 21:


Copiae infinitiae sunt aut ''numerabiles'' aut ''innumerabiles.'' Copia est numerabilis si eandem cardinalitatem habet atque copia numerorum naturalium; copiae finitae quoque numerabiles dicuntur. Copia innumerabilis maior est quam copia numerabilis, hoc est, maiorem cardinalitatem habet. Exempli gratia, copia [[numeri reales|numerorum realium]] est innumerabilis, ut [[Georgius Cantor|Cantor]] demonstravit.<ref>Jech, p. 37, demonstrationem explicat.</ref>
Copiae infinitiae sunt aut ''numerabiles'' aut ''innumerabiles.'' Copia est numerabilis si eandem cardinalitatem habet atque copia numerorum naturalium; copiae finitae quoque numerabiles dicuntur. Copia innumerabilis maior est quam copia numerabilis, hoc est, maiorem cardinalitatem habet. Exempli gratia, copia [[numeri reales|numerorum realium]] est innumerabilis, ut [[Georgius Cantor|Cantor]] demonstravit.<ref>Jech, p. 37, demonstrationem explicat.</ref>

=== Operationes ===


Copia cuius elementa sunt copiae inferiores alii copiae cuidam dicitur ''copia potens'' huius copia, aut ''copia partium.''<ref>Francogallice ''ensemble des parties,'' hispanice ''conjunto potencia''</ref> Copia potens semper plura elementa habet quam copia data. Exempli gratia, sit S = {a, b, c}. Tum copia potens S, vel <math>\mathcal{P}(S)</math>, 8 elementa habet:
Copia cuius elementa sunt copiae inferiores alii copiae cuidam dicitur ''copia potens'' huius copia, aut ''copia partium.''<ref>Francogallice ''ensemble des parties,'' hispanice ''conjunto potencia''</ref> Copia potens semper plura elementa habet quam copia data. Exempli gratia, sit S = {a, b, c}. Tum copia potens S, vel <math>\mathcal{P}(S)</math>, 8 elementa habet:

Emendatio ex 06:47, 2 Aprilis 2016

Theoria copiarum est ramus mathematicae qui copias tractat, quae sunt conlationes rerum. Quamquam res cuiuslibet generis conligi in copias potest, theoria copiarum saepissime adhibetur ad res quae ad mathematicam pertinent.

Georgius Cantor, anno 1894

Hodiernum theoriae copiarum studium a Georgio Cantor et Ricardo Dedekind decennio 188 coeptum est. Theoria paradoxorum in simplice copiarum theoria iam excogitata, multa systemata axiomatica saeculo vicensimo ineunte proposita sunt, quorum axiomata Zermelo–Fraenkel et axioma electionis sunt notissima.

Adhibetur lingua theoriae copiarum in definitionibus paene omnium rerum mathematicarum, sicut functiones, et notiones theoriae copiarum per curriculum mathematicae docentur. Facta elementaria de copiis et membra copiarum doceri possunt in schola primaria, cum diagrammatibus Venn et Euler, ut conlectiones corporearum rerum quotidianarum discuntur. Hoc in contextu, operationes elementariae, sicut unio intersectioque copiarum, disci possunt. Notiones difficiliores, sicut cardinalitas, sunt constans curriculi baccalaureati in mathematica pars.

Definitiones

Imprimis definitiones positandae quibus mathematici cotidie utuntur. Haec est quasi simplex copiarum theoria, et necesse erit hanc theoriam subtiliorem facere.[1]

Elementa

Cum copia sit conlatio rerum, hae res sunt elementa copiae. Si est copia, dicimus "a est elementum copiae S," et scribimus . Est copia vacua vel inanis, quae nulla elementa habet; signum huius copiae est . Elementa copia potest quaslibet res esse, aliis copiis inclusis. Exempli gratia, est copia cuius elementa sunt a et copia alia {a} (cuius elementum est ipsa a). Numerus elementorum copiae est cardinalitas vel magnitudo copiae, sive finita sive infinita. Sit S = {a, b, c}; tunc cardinalitas copiae S est 3.[2]

Si S, T sunt copiae, et omnia elementa S sunt elementa quoque T, possumus dicere S copiam inferiorem esse copiae alterius, quae est copia superior. Hoc est, si tum et . Copia vacua est inferior omnibus aliis copiis. Omnis copia est inferior ipsi (hoc est, semper ), sed copiae inferiores recte dictae sunt copiae inferiores propter copiam ipsam. Si S et T sunt copiae, non necesse est habere vel vel : exempli gratia, si et , tum neque quod , neque , quod .

Duae copiae, quae eadem elementa habent, sunt eadem copia, etiamsi elementa varie scripta. Exempli gratia, sit S = {1, 2, 3, 4, 5} et T = {5, 4, 3, 2, 1}; tum S = T. Est ergo una modo copia vacua.

Copia infinita est si tanta elementa habet, quanta habet copia sua inferior recte dicta. Duo copiae eundem numerum elementorum (et igitur eandem cardinalitatem) habent, si est functio biiectiva quae ad omne elementum unius copiae associat elementum alterius. Exempli gratia, copiae {a, b, c} et {1, 2, 3} eandem cardinalitatem habent, quod functio (a, 1), (b, 2), (c, 3) elementa associat. Sed {a, b, c} est copia finita, quod copiae inferiores pauciora elementa habent. Copia numerorum naturalium autem est copia infinita: functio f(x) = 2x associat omnem numerum naturalem ad numerum parem, et omnem numerum parem y ad numerum naturalem y/2. Numeri pares sunt copia inferior, quia numerus par semper est numerus naturalis, et copia inferior recte dicta, quia sunt numeri naturales impares. Sed tanti numeri naturales sunt quanta numeri pares: hae sunt ergo copiae infinitae.

Copiae infinitiae sunt aut numerabiles aut innumerabiles. Copia est numerabilis si eandem cardinalitatem habet atque copia numerorum naturalium; copiae finitae quoque numerabiles dicuntur. Copia innumerabilis maior est quam copia numerabilis, hoc est, maiorem cardinalitatem habet. Exempli gratia, copia numerorum realium est innumerabilis, ut Cantor demonstravit.[3]

Operationes

Copia cuius elementa sunt copiae inferiores alii copiae cuidam dicitur copia potens huius copia, aut copia partium.[4] Copia potens semper plura elementa habet quam copia data. Exempli gratia, sit S = {a, b, c}. Tum copia potens S, vel , 8 elementa habet:

Si S est copia finita et n elementa habet, cardinalitas copiae potentis S est 2n. Si S est copia infinita cuius cardinalitas est α, 2α significat cardinalitas copiae potentis S, per definitionem.

Diagrammata Venniana quae monstrant operationes intersectionem, unionem, et complementum vel negationem

Coniunctio aut unio duarum copiarum est nova copia, cuius elementa sunt omnia elementa quae in utra copia insunt. Exempli gratia, sint S = {a, b, c} et T = {1, 3, 5}. Tum .

Aut, si S = {a, b, c} et T = {c, d, e}, tum ; elementum c, etiamsi est elementum ambarum copiarum, modo semel videtur inter elementa novae copiae.

Intersectio duarum copiarum est nova copia, cuius elementa sunt omnia elementa quae in ambobus copiis insunt. Exempli gratia, si S = {a, b, c, d, e} et T = {a, c, e, g, i}, tum .

Aut, si S = {a, b, c} et T = {1, 3, 5}, tum .

Differentia copiae S e copia T est nova copia, cuius elementa sunt omnia elementa quae in S insunt, sed in T non insunt. Hoc est, si S = {a, b, c, d, e, f, g, h, i} et T = {f, g, h, i}, tum .

Complementum copiae S in universa U est nova copia, cuius elementa sunt omnia elementa universae quae non in S insunt. Exempli gratia, si universa est copia numerorum naturalium, et si S est copia numerorum naturalium parium, tum est copia numerorum naturalium imparium. Non est complementum sine universa data.

Universa est copia quae continet omnia elementa omnium copiarum de quibus tractamus. Exempli gratia, si analysin realem facimus, universa est , numeri reales. Sed si de theoria numerorum agitur, fortasse universa est , numeri integri. Scilicet non necesse est elementa esse numeros.

Axiomata et problemata

Copiae mathematicae ante quam data sunt axiomata formalia collectiones esse quarumvis rerum, dum definitio daretur, receptae sunt. Russell verum cum Zermelo paradoxon dedit, quo monstratum est copiam non esse quamvis aliqua definitione determinatam, perque consequentiam theoriam simplicem sibi congruere redarguit. Axiomata Zermelo-Fraenkel igitur prodita sunt, per quae vetantur eiusmodi copiae, ut theoria sibi congruere speretur.

Sunt autem multa problemata amplissima e theoria copiarum orta, quorum praecipuum et notissimum est hypothesis continui vel saepius CH, quae nullam copiam esse maiorem quam copiam numerorum integrorum, minorem quam copiam numerorum realium vult, aut notis cardinalium . Hypothesis est quoque continui expansa, quae omnibus cardinalibus vult.

Disciplina Theoriae

Exemplaria interiora

Hypothesis continui: quid est cardinalitas ?

Copiae rite ab imo structae quia diversas theorias mathematicae aemulari possunt, a David Hilbert et aliis pro fundamento huius doctrinae sumptae et nobis eis finibus traditae sunt. Nonne verum comprobare fundamentum mathematicum sibi congruere volumus, ne quid antinomiae comprobet? Profecto nequimus: anno 1931 a Kurt Gödel edita sunt theoremata de imperfectione, quae nos nullam probationem congruentiae axiomatum quorumvis per ipsa dare posse monstravit, nisi haec axiomata sibi non congruunt. Ut exemplo est, si Con(ZFC) congruentiam axiomatum ZFC signat, tum

Nihilominus, si Con(ZFC) asciscimus atque per consequentiam exemplari eorum utimur, exemplaria aliorum axiomatum intus inveniri possunt. Pars exemplaris aliqui primigeni exemplar interius appellatur, si et ZF axiomata satisfacit et omnes cardinales exemplaris primigeni continet. Primum exemplar huius generis Gödel anno 1938 prodidit, nomine (mundus constructibilis): exemplar non solum axiomatum ZFC est ab exemplar ZF definitum, sed etiam hypothesin continui expansam satisfacit, quare comprobavit

Axiom V=L igitur omne exemplar primigenum in L inesse vult.

Modus coercens

Exemplari ZFC posito fortasse Con(¬GCH) comprobare volumus aut Con(¬AC), id est axioma electionis, cuius per consequentiam GCH et AC non in ZF pendere videamus. Quid agamus? Certe nullum erit exemplar interius quod ¬GCH aut ¬AC satisfaciat, quia si V=L in exemplar primigenum, tum nullum est exemplar interius nisi quod iam habemus.

Anno 1963 praeclarissimus modus coercens (anglice "forcing") a Paul Cohen inventus est ad resolvendum hoc problema, quo modo functiones in exemplari addi possunt, ut cardinalitas mutetur et aequam ac, ut exemplo est, faciatur, nec minus axiomata ZFC satisfaciantur. Porro autem W. B. Easton modum excoluit ut cardinalitas copiarum partium cardinalium omnino libere mutari possint, nisi leges simplices (incrementum continuum, theorema Cantor, theorema König) contradictentur.

Cardinales permagni

Cardinales permagni sunt eiusmodi numeri cardinales infiniti, qui ob suam immanitatem plus praebeant facultatis monstrandi.

Ut exemplo est, cardinalis regularis eiusmodi sumamus, ut . Hoc cardinalis "inaccessus" appellatur, quod nullo modo accedi potest a minoribus cardinalis (nec supremo concipiendo nec copia partium), porro enim monstrari potest esse exemplar axiomatum ZF. Suntne verum cardinales inaccessi? In axiomatibus ZF non pendet hoc problema: alia sunt exemplaria quae cardinales inaccessos contineant, alia sunt in quibus nulli sint hi cardinales.

Sit T theoria formalis extendens ZF+DC (id est axioma electionis consequentis) quae "omnes copias numerorum realium metro Lebesgue metiri posse" vult. Monstratum est a Shelah (1984) nec Con(T) nec ¬Con(T) a Con(ZFC) sequi, etsi Solovay (1970) iam Con(T) a Con(ZFC+"est cardinalis inaccessus") consequi monstravit, quippe igitur cardinales inaccessi plus facultatis monstrandi praebent.

Historia

Georgius Cantor theoriam copiarum anno 1874 primus definit, in articulo cuius titulus est Über eine Eigenschaft des Inbegriffs aller reelen algebraischen Zahlen, hoc est Latine De proprietate copiae omnium numerorum algebraicorum realium. Hoc in articulo demonstravit copiam numerorum realium maiorem esse quam copiam numerorum rationalium: id est, infinitas non una res est, nec una quantitas, sed plures.

Ernestus Zermelo axiomata anno 1908 formulavit.

Vide etiam

Notae

  1. Enderton 1972:4, hanc theoriam nominat "ordinaria et quotidiana utilia theoriae copiarum" (anglice "normal everyday set-theoretic apparatus").
  2. Hae definitiones et sequentes simpliciter explicantur ab Enderton 1972:4-13.
  3. Jech, p. 37, demonstrationem explicat.
  4. Francogallice ensemble des parties, hispanice conjunto potencia

Bibliographia

  • Aczel, Peter. 1988. Non-well-founded Sets. CSLI Lecture Notes, 14. Stanford. ISBN 0-937073-21-0.
  • Bandmann, Hans. 1992. Die Unendlichkeit des Seins: Cantors transfinite Mengenlehre und ihre metaphysichen Wurzeln. Peter Lang. ISBN 3-631-42559-7.
  • Barwise, Jon, ed. 1977. Handbook of Mathematical Logic. North-Holland. ISBN 0-7204-2285-X.
  • Bourbaki, Nicolas. 1970. Théorie des ensembles. Hermann; re-ed Springer 2006. ISBN 978-3-540-34034-8.
  • Cantor, Georg. 1932 Gesammelte Abhandlungen mathematischen und philosophischen Inhalts. re-editio 1980, Springer.
  • Cohen, Paul J. 1963-1964. "The Independence of the Continuum Hypothesis." Proc. Nat. Acad. Sci. USA 50 (1963), 1143-1148, 51 (1964), 105-110.
  • Cohen, Paul. J. 1966. Set Theory and the Continuum Hypothesis. Benjamin; re-editio Dover, 2008. ISBN 978-0-486-46921-8.
  • Dedekind, Richard. 1872. Stetigkeit und irrationale Zahlen. F. Vieweg und Sohn.
  • Devlin, Keith. 1993. The Joy of Sets. Ed. 2a. Springer Verlag. ISBN 0-387-94094-4.
  • Enderton, Herbert B. 1972. A Mathematical Introduction to Logic. Academic Press.
  • Ferreirós, Jose. (1999) 2007. Labyrinth of Thought: A history of set theory and its role in modern mathematics. Basel: Birkhäuser. ISBN 978-3-7643-8349-7.
  • Foreman, Matthew, et Akihiro Kanamori, eds. 2010. Handbook of Set Theory. 3 voll.
  • Fraenkel, Adolf. 1928, 1972. Einleitung in die Mengenlehre. Ed. 2a. Walluf: Martin Sändig oHG. ISBN 3500249604. Prima editio Berolini, Heidelberg, Novi Eboraci: Springer Verlag.
  • Hausdorff, Felix. 1927. Mengenlehre. De Gruyter. OCLC 997955.
  • Jech, Thomas. 1973. The Axiom of Choice. North-Holland. ISBN 0-444-10484-4.
  • Jech, Thomas. 2003. Set Theory, editio tertia. Springer. ISBN 3-540-44085-2.
  • Johnson, Philip. 1972. A History of Set Theory. Prindle, Weber & Schmidt. ISBN 0-87150-154-6.
  • Kunen, Kenneth. 1980. Set Theory: An Introduction to Independence Proofs. North-Holland. ISBN 0-444-85401-0.
  • Mayberry, J. P. 2000. The Foundations of Mathematics in the Theory of Sets. Cambridge. ISBN 0-521-77034-3.
  • Machover, Moshé. 1996. Set Theory, Logic, and their Limitations. Cambridge. ISBN 0-521-47998-3.
  • Suppes, Patrick. 1960. Axiomatic Set Theory. D. Van Nostrand; reeditio Dover, 1972. ISBN 0-486-61630-4.
  • Tiles, Mary. (1989) 2004. The Philosophy of Set Theory: An Historical Introduction to Cantor's Paradise. Dover Publications.

Nexus Externi

Vicimedia Communia plura habent quae ad theoriam copiarum spectant.
  • Paginae mathematicorum qui theoriam copiarum colunt
  • Theoria copiarum, pagina in encyclopedia philosophiae Stanfordense (anglice)
  • Theoria copiarum et fundamenta mathematicae, pagina francogallice scripta a Sylvano Poirier
  • Theoria copiarum apud Sciences.ch (francogallice)
  • Theoria copiarum apud Universitatem Lugdunensem (francogallice)
  • Libri et articuli de theoria copiarum, logica mathematica, et aliis partibus mathematicae, a Carolo Ivorra scripti (hispanice)