Afgania

-2 Latinitas huius rei dubia est. Corrige si potes. Vide {{latinitas}}.

دولت اسلامی افغانستان
Dowlat-e Eslami-ye Afghanestan

(Vexillum) (Insigne)
Sententia Nationalis: Nihil
Linguae	Pashtu, Dari
Caput	Cabura
Praeses	Hamid Karzai
Area  - Totalis  - % aqua	locum 40a 647,500 km² 0%
Numerus incolarum  - Totalis (2002)  - Spissitudo	locum 38a 28,717,213 43/km²
Independentia	a Persia "suzeraintatem" 1747
Moneta	Afghanium
Zona Horaria	UTC+4:30
Carmen Nationale	Sououd-e-Melli
Interretis abbreviatio	.af
Praefixum telephonicum	93

Afgania sive Afganistania sive Ariana (Afganice et Dari: افغانستان) est civitas in Media Asia. Turcomanniae, Uzbeciae, Tadzikistaniae, Sinae, Pakistaniae, et Iraniae, quae eam circundant, finitima est. Propter suum petrolei ductum notissima est. De Sovietica irruptione anni 1979 et belli civilis annis, Afgania gravem inopiam passa est, sed hodie res multo evoluerunt et civitas celerrime se modernizatur, quamquam sub Talibanis pondere regiones instabiles sunt.

Inter Talibanorum casum per Bellum Afganicum anni 2001 et Loiaiirgam anni 2003, Afgania Civitas Islamica transitoria Afganiae Occidentalibus civitatibus nominabatur. Nova Afganica constitutione elaborata, civitas Res Publica Islamica Afganiae solemniter nominatur.

Etymologia

Afgania sive Afghanistania a nomine Pastunis sive Pactyanis dato proficiscitur: Afganus, qui modernam Afganiam condiderunt et sunt originales Afgani. Nominis suffixum e voce Persica stān (civitatem significante) oritur. Ergo Pastunistania sive Pastunorum civitas pro Afghanistania dici posset.

Historia

Aevo antiquo, hodierna Afganiae terra erat provincia Imperii Persici nomine Harauvatya; postea, ab Alexandro Magno capta, Graece Latineque Arachosia nominata est. Regno Hellenistico (Bactria) ab Alexandro Magno capto, partem Imperii Cossani cepit. Posterius, civitas se ad Buddhismum convertit et deinde Arabes irruptiones eam islamizaverunt. De facto, Afgana natio usque ad annum 1747 non apparet.

Ab anno 1837, Britannicum pondus super rempublicam coepit. Capta et colonizata, Afgania libera usque ad diem 19 Augusti 1919 non adsecuta est, confecto Bello Anglo-Afganico Tertio.

Anno 1979, seditio monarchiam delevit et rem publicam declamavit. Quinque annos postea, communistica gubernatio instauravit, quam Islamici clandestini milites aggrediebantur. Unio Rerum Publicarum Socialisticarum Sovieticarum bello quod usque ad annum 1989 se dilatavit intervenire decrevit ut gubernatio fulciretur. Expulsis Sovieticis, denuo coepit bellum civile, quod anno 1996 finitum est, a Talibanis capta Cabura capite. De illo tempore, Islamico regimini Sariae fundato Afgania subiecta est.

Mense Decembre anni 2001, post tromocraticos impetus 11 Septembris 2001 in Civitatibus Foederatis Americae, Consociatio Nationum, internationalis consocietatis a Civitatibus Foederatis Americae ducta, creationi auctoritatem attulit quae Talibanicum regimen delevit et nova democratica gubernatione praesidis Hamidi Karzai favit.

Hodie, nec multinationalium virium conatus nec Hamidi Karzai gubernationis timidae actiones civitatem stabilizare adsecuti sunt, de illo captionis tempore constantis belli statui subiectam.

Civilis ratio

Fasciculus:King Zahir Shah of Afghanistan.jpg

Machometus Zahir Shah, ultimus Rex Afganiae

In praesenti, Afgania a praeside Hamido Karsai, Georgii Bush administratione collocato, dirigitur ut fiduciariam gubernationem conduceret, casis Talibanis. Is nuper in publicis comitiis vicit. Praesens ministrorum consilium Foederis Septentrionalis sodales et aliorum regionalium et ethnicorum globorum, de transitionis gubernatione a Loiaiirga formatorum, permixtionem continent. Antiquus monarcha, Machometus Zaher Shah, civitatem redivit, sed regale munus denuo ei non datum est, et eius pondus solum caerimonialibus muneribus circumscribitur. Zahir obiit anno 2007.

Cum pactis Bonnensibus, Commissio Afgana Constitutionis statuta est ut populum consuleret et constitutionem formularet. Ad eam ad Kalendas Septembrias anni 2003 faciendam, commissio moram petivit ut magis consulationum susciperet. Constitutionalis loia iirgae 'magnum consilium' congressus die 23 Decembris 2003 factus est, ubi nova constitutio adoptata est, praesidentiali gubernationis forma cum bicamerali legislatura creanda.

Hamid Karzai, prope Faisal Ahmad Shinwari et alios, inauguratur praeses reipublicae. Zahir Shah, ultimus Afganiae rex, dextera parte sedet.

Civitatum Foederatarum Americae at aliarum civitatum copiae et informantes procurationes adsunt, aliae ad pacem servandam, aliae ad Talibanos et Alcaedam capiendos. Consociationis Nationum pacis firmandae opes, Opes internationales auxilii et securitatis (OIAS) Caburae de Decembre anni 2001 operant. Consociatio Foederis Atlantici Septemtrionalis harum opium imperium die 11 Augusti 2003 cepit. Magna reipublicae pars etiamnunc ducibus belli paret.

Die 27 Martiii 2003, Afganus legatus, defensionis administer, et potens dux belli, imperator Abdulus Rachid Dostom grapheum Zonae Septemtrionali Afganae creavere et praefectos designavere, sic ad duellum Hamidum Karzai, qui zonas non esse in Afgania stipulat, provocantes.

Eurocorpus biolyticum sub Consociationis Foederis Atlantici Septemtrionalis responsalitate,^? quae Caburae Opes internationales auxilii et securitatis de die 9 Augusti 2004 dirigit. Inter copias interfecti identificationis erroribus, cum autocinetis pyrobolicis insidiis aut casibus autocineticis balteorum securitatis absentia aggravatis crebro debentur.

Comitia reipublicae die 9 Octobris 2004 habita sunt. Decem miliones Afganorum amplius in comitiales tabulas relati sunt. Septendecim candidati Hamido Karzai obsistentes comitia "boycottaverunt," fraudem suspicati; libera commissio fraudem in lucem protulit, sed eam diribitionis resultationem non adfectare statuit. Hamidus Karzai 55% suffragiorum adsecutus est, cui munus praesidentiae datum est die 7 Decembris. Hae civitatis prima reipublicae comitia de anno 1969 cum parlamentaria comitia postremo habita sunt fuere.

Provinciae

Secutus catalogus cuiusque provinciae sive vilaiae nomen Latinum vel Latinizatum (inter signa exclusionis nomen Dari), codices FIPS &-4 etiam indicantur.

Tabula Afganiae provinciarum; numeri indicati catalogo respondent.

Cabura

Numerus	Nomen	FIPS 6-4	Caput
1	Badachsania (بدخشان)	01	Faezabadum (فيذ آباد )
2	Badgisum (بادغیس))	02	Qualalnavum (قلعه نو‎)
3	Tarcana (بغلان)	03	Tarcana (بغلان)
4	Bactra (بلخ)	30	Rangara (مزار شریف)
5	Bamijanum (بامیان)	05	Bamijanum (بامیان)
6	Daecundium (دایکندی)	41	Nilium
7	Godana (جوزجان)	31	Seberganum (شبرغان)
8	Fruora (فراه))	06	Fruora (فراه))
9	Phorana (فارياب)	07	Maemana (میمنه)
10	Gazna (میمنه)	08	Gazna (میمنه)
11	Gorum (غور)	09	Dorcama (چخچران)
12	Harxiana (هلمند)	10	Arigada (لشگرگاه)
13	Aria (هرات)	11	Aria (هرات)
14	Cabura (کابل)	13	Cabura (کابل)
15	Alexandria Arachosia (قندهار)	23	Alexandria Arachosia (قندهار)
16	Kapiscene (کاپيسا)	14	Mamuderaquium (محمود راقى)
17	Chostum]] (خوست)	37	Chostum (خوست)
18	Cholarna (کُنَر)	34	Asadabadum (اسدآباد)
19	Gardamanis (كندوز)	24	Gardamanis (كندوز)
20	Bagarna (لغمان)	35	Metarlamum (مهترلام)
21	Laugarum (لوغر)	17	Polealamum
22	Arguda (نانگارهار)	18	Jalalabadum (جلال آباد)
23	Nostana (نیمروز)	19	Drangiana (زارانج)
24	Nurestania (نورستان)	38	Campdisum (کامدیش)
25	Prophtasia (اروزگان)	39	Tarincotum
26	Phoclis (پکتيا)	36	Gardezum (گردیز)
27	Rhizana (پکتیک)	29	Sarana (زره شرن )
28	Pentaleontia (پنج شیر)	42	Bazaracum (بازارک)
29	Parvanum (پروان,)	40	Saricarum (چاریکار‎)
30	Samanganum (سمنگان)	32	Aebacum
31	Sarepolum (سر پل)	33	Sarepolum (سر پل)
32	Tacharum (تخار)	26	Taloquanum (تالقان)
33	Vardacum (وردک,)	27	Maedanum(میدان شهر)
34	Zabulium (زابل)	28	Qualatum (قلات)

Geographia

Boreoccidentalis Afgania

Afgania est montana civitas, quamquam planities septemtrione et austroriente comprehendit. Altissimus Afganiae locus, Nausaquium, est 7 485 m altus super planum maris. Lata civitatis plana sicca sunt, et aquae dulcis commeatus exiguus est. Afgania clima continentale cum aestatibus calidis et hiemibus frigidis habet. Crebro civitas terrae motus patitur.

Praeter Caburam caput sunt maximae urbes civitatis Aria, Ialalabadum, Rangara, et Alexandria Arachosia.

Geologia

Montes Afganiae

Regionis genesis tectonicae geneseos flexioni periodo Caenozoica Tertiaria (hodierna sive recente) eventae iungitur, cum paeninsula Deccani India cum praesenti Asiatico continente collisit, formandis in mundo altissimis montibus perpetuis, Himalaia. In Afgana regione, montana congenies Paropamisus (Persice: هندوکش Hindu Kuš) nominatur. Quia in regione flexionis inter laminam tectonicam Indiae et Asiae est, Afgania aliquos cum iniquissimis prominentiis locos habet. Hoc prominentiae genus obex fuit ut Civitatium Foederatarum Americae copiae terram anno 2001 invaderent.

Clima et intemperismus

Clima est aridum et semiaridum; hiemes, frigidae et calidae aestates.

Topographia

In regione physicum intemperismum (sive meteorizationem physicam, cum coniuncta actione magnarum temperaturae variationum, glaciei et ventorum, praedominat. Processus propter climatis aridi regionem accentuatur.

Generalia data

Situs—Asia Meridionalis, Septemtrione et Occidente Pakistaniae, Oriente Iraniae

Coordinata geographica—33º 00' N, 65º 00' E

Area

• tota: 647 500 km²
• terra: 647 500 km²
• aqua: 0 km²

Limites terrestres

• totae: 5 529 km
• nationes finitimae
  • Pakistania - 2 430 km
  • Tadzikistania - 1 206 km
  • Irania - 936 km
  • Turcomannia - 744 km
  • Uzbecia - 137 km
  • Res Publica Popularis Sinarum - 76 km

Litus—0 km (intestina natio)

Maritimae vindicationes—non habet (intestina natio)

Flumina—Oxus (آمودریا‎), Cupha (کابل), Arius (هریرود), Etymandrus (هلمند)

Terrenum—principiter abruptissimi montes—Paropanisus (Persice هندوکش) et montes perpetui juncti; planities Septemtrione et Austroriente.

Extrema altitudines

• locus infimus: Oxus (آمودریا‎) - 258 m
• locus supremus: Nausaquium - 7 485 m

Opes naturales—gasium naturale, petroleum, carbo, cuprum, chromitum, talcum, barita, sulphur, plumbum, zincum, ferrum, sal, et gemmae et lapilli semipretiosi

Usus terrae

• terra arabilis: 12.13%
• cultura perpetua: 0.22%
• pastiones perpetuae: 0
• silvae: 0
• alia: 87.65% (anno 1998)

Terra inrigata—23 860 km²

Naturalia pericula—Accidunt terrae motus in montes Paropanisi; diluvia; siccitates

Ambitus-praesentia problemata—naturales aquae dulcis opes exiguae sunt; inconveniens potabilis aquae commeatus; deformitas solorum; pastio nimia; desilvatio (pleraeque reliquae silvae secantur ut liquor propulsorius et constructionis materia obtineantur);

De oecologia internationales pactiones

• participat: Biodiversitatem, Desertificationem, Species in periculo, Mutationem Ambientalem, Egestionem Maritimam
• signavit sed non ratificavit: Mutationem Climaticam, Residua Periculosa, Legem Maris, Conservationem Vitae Marinae

Geographia—nota—intestina respublica est, montes Paropanisi, de boreoriente ad austroccidentem patentes, boreales provincias de reliqua natione separant; vertices altissimi septemtrionali in Vachano (saltu Vachano) sunt.

Oeconomia

Narcoeconomia

Recessis Sovieticis copiis, opii productio praecipuus redituum fons Afganis est. Sic in libro Afgania: Opium Belli, Opium Pacis (Francogallice: Afghanistan—Opium de guerre, opium de paix), diurnarius et sociologus Alanus Labrousse tertiam Afganae oeconomiae partem opii et derivatorum commercio fundare aestimat.

Immo etiam Talibanis imperantibus, eius productio continuavit, cum plus minusve Talibanarum auctoritatum coniventia. Mulla Omar etiam Germanis diurnariis declaravit: "Nostrum longiquum propositum de stupefactivis totam Afganiam mundare est. Sed eis quorum exsistentia messe plane pendet nequitur ut de die in posterum culturam mutent." Immo etiam addidit: "Si haud mulsumani stupefactivum emere et intoxicari cupiunt, ad nos tutari eos non pertinet." Aestate anni 2000, nihilominus Talibani opii productionem plane supprimere decreverunt, eam amplius 95% minuere facientes. Paucum opii tunc in Afgania productum est maxime in territoriis a Foedere Septemtrionali dominatis quorum provincia Badachsaniae ipsa 83% papaveris Afgani inter aestatem anni 2000 et annum 2001 exeuntem produxit.

Post Bellum Afganiae anni 2001 et imposita nova gubernatione, papaveris cultura, iam in Talibanica epocha sparsa, hodie immensum gradum anno 2006 6100 tonnorum aestimatum attigit, quod plurimum mundanam postulationem superat et cum aliis productis stupefactivis obnoxietatis dure contendit. Productio per inrigationem olerum et florum possibilitatem habere potest sed occultae eversioni vulnerabilissima est.

Secundum annualem relationem Graphei Consociationis Nationum contra stupefactiva et scelus (GCNSS), 27 Auguusti anni 2007 divulgatam, opii productio in Afgania 34% inter 2006 et 2007 auxit. Totum messis papaveris ad 8200 tonnorum anno 2007 crescet, contra 6100 tonnorum anno 2006. In summa, terrae Afganae papaveris culturae usae de 165000 hectariorum anno 2006 ad 193000 hectariorum anno 2007 venerunt. Secundum GCNSS inspectores, papaveris cultura progressa est praesertim ibi ubi Talibanorum praesentia magni ponderis est, Meridie, id est, 80% in provinciis praeter limitem cum Pakistania.

Aliud comparativum argumentum e Grapheo Consociationis Nationum contra stupefactiva et scelus (GCNSS) excerptum, secundum suas relationes "opii inspectionem anni 2001" (Anglice opium survey 2001) et "Afgani opii inspectionem anni 2007" (Anglice Afghanistan Opium Survey 2007), culta superficies papaveris de 7606 hectariorum anno 2001 (quorum amplius 80%, 6342 hectariorum, in provincia Badachsania, cui in illo tempore Foedus Septemtrionale praeerat) ad 197000 hectariorum anno 2007 (quorum 70% in quinque provinciis Austroccidentalibus Pakistaniae finitimis, praecipue in Harxiana) venit. Quod cultae superficiei multiplicationem viginti et sexiens inter ultimum Talibanici regiminis annum et praesentem statum repraesentat.

Telecommunicationes

Anno 2006, una praecipuarum societatum nationis societas telephoniae cellularis Roshan erat. Principis Karimi Aga Khan IV collocationibus pecuniae portata, ut primus operariorum conductor privatus nationis esset ostentationem facere potuit.

Demographia

Evolutio demographiae inter annos 1961 et 2004 (numeri FAO, anno 2006). Milia incolarum.

Afgani in magnum ethnicorum globorum numerum dividuntur. Quia systematicus census nuper in natione non actus est, numeri exacti de diversorum ethnicorum globorum magnitudine et compositione prae manu non est. Eapropter, secuti numeri solum conjectiones sunt. Incolae Afganice locuti (Pastuni) maximum globum amplius 70% incolarum aestimatum formant. Secundus maximus globus linguam Dari loquitur et Sogdianos sive Tadzikos (23%) et Hazaros (4%) comprehendit. Uzbeci 2% constituunt. Etiam ponderis praesentia tribuum sicut Aemacorum, Turcomannorum, Gedrosiorum et Pasajorum. Bilinguismus communis est in Afgania. Sic, parvus allophylorum numerus, praecipue Sichi et Hinduistae Panjabice loquuntur.

Musivum linguarum et globorum ethnicorum

De religione, Afgani principaliter Musulmani sunt (circiter 80% Sunnitarum et 20% Siitarum). Hinduistici et Sichi allophyli etiam sunt, cum Judaico allophylo (1%, sed nuper 2% erat). Quorum multi per bellum civile annorum 1990 vicinas nationes et Europam et Americam venerunt. Talibanis disturbatis, multi Sichorum provinciam Gaznam rediverunt.

Linguae Afganiae      50% lingua Dari      35% lingua Afganica      8% lingua Uzbecica      3% lingua Turcomannica      2% lingua Gedrosica       Formula:Smaller

Cultura

Multa historica reipublicae monumenta recentibus bellis nocita est, inter ea duae celebres statuae Buddharum in Bamiiano, anno 2001 dirutorum.

Educatio

Anni 2003 vere, 30% 7000 scholarum Afganiae graviter per Sovieticae occupationis et belli civilis viginti annos noceri aestimabatur. Solum scholarum dimidium aquam potabilem habere indicavit, dum minus quam 40% sanitarium statum aptum habere aestimabat. Pueris educatio antecessio non fuit, Talibanis regentibus, dum puellae penitus relegata sunt.

Visis paupertate et violentia eorum ambitus, studium anni 2002 circuli auxilii Save the Children Afganos pueros tempori servire et fortes esse indicat. Studium creditum institutionibus potentibus familiae et communitatis dat.

Amplius quattuor miliones Afganorum puerorum, sine dubio maximus numerus, scholare anno martio 2003 incipiente scholarizari recogniti sunt. Educatio prae manu puerorum et puellarum nunc est.

Alphabetizationis index incolarum 36% aestimatur.

Data statistica

Caput : Cabura
Incolae : 31 000 000 (anno 2006). 0-14 annos : 44,6%; 15-64 annos : 53%; + 65 annos: 2,4%
Superficies : 652 500 km²
Densitas : 47 inc./km²
Limites terrestres : 5 529 km (Pakistania 2 430 km ; Tadzikistania 1 206 km ; Irania 936 km ; Turcomannia 744 km ; Uzbecia 137 km ; Sina 76 km)
Litus : 0 km
Indicatorium decursus humani (IDH): 0.247
Extrema altitudinis : de +258 m ad +7 485 m
Exspectatio vitae virorum : 43 annos (anno 2006)
Exspectatio vitae feminarum : 44 annos (anno 2006)
Taxatio incrementi incolarum : +2,67% (anno 2006)
Taxatio natalitatis : 46,6 ‰ (anno 2005)
Taxatio mortalitatis : 20,34 ‰ (anno 2005)
Taxatio mortalitatis infantilis : 160 ‰ (anno 2005)
Taxatio fecunditatis : 6,7 infantes/femina (anno 2005)
Taxatio migrationis : 11,11 ‰ (anno 2001)
Independentia : 19 Augusti 1919
Lineae telephonicae : 50 000 (anno 2004)
Telephonia cellularia : 600 000 (anno 2004)
Pali radiophoniae : 167 000 (anno 1999)
Pali televisifici : 100 000 (anno 1999)
Utentes Interrete : 25 000 (anno 2005)
Numerus subministratoriorum accessus : 76 (anno 2005)
Autoviae: 34 800 km (quarum 8 200 km communita) (anno 2003)
Ferriviae : 24,6 km
Viae navigabiles : 1 200 km (anno 2001)
Numeri aeroportuum : 46 (quorum 10 cum diadromis communitis) (anno 2005)

Bibliographia

• Caroe, Olaf. 1958. The Pathans. De ethnicis Afganiarum originibus.
• Dupree, Nancy Hatch. 1977. An Historical Guide to Afghanistan. Editio 2a, retractata et amplificata. Afghan Tourist Organization.
• Fowler, Corinne. 2007. Chasing Tales: Travel writing, journalism and the history of British ideas about Afghanistan. Amsterdam, Novi Eboraci: Rodopi.
• Ghobar, Mir Gholam Mohammad. 1999. Afghanistan in the Course of History. All Prints Inc.
• Griffiths, John C. (1981) 2002. Afghanistan: A History of Conflict. Londinii: André Deutsch. ISBN 0-233-05053-1.
• Hadden, Robert Lee. 2007. "Adits, Caves, Karizi-Qanats, and Tunnels in Afghanistan: An Annotated Bibliography." Engineer Research and Development Laboratories, Topographic Engineering Center (nunc Army Geospatial Center, CFA Army Corps of Engineers) Alexandriae Virginiae.
• Hopkins, B. D. 2008. The Making of Modern Afghanistan. Basingstoke & Novi Eboraci: Palgrave Macmillan. ISBN 9780230554214.
• Levi, Peter. 1972. The Light Garden of the Angel King: Journeys in Afghanistan. Collins. ISBN 0-00-211042-3. 1973. Indianapolis et Novi Eboraci: Bobbs-Merrill Company. ISBN 0-672-51252-1.
• Moorcroft, William, et George Trebeck. 1841. Travels in the Himalayan Provinces of Hindustan and the Panjab; in Ladakh and Kashmir, in Peshawar, Kabul, Kunduz, and Bokhara... from 1819 to 1825, Vol. II. Iterum editum: Novi Delii: Sagar Publications, 1971. Oxford University Press, 1979, ISBN 0-19-577199-0.
• Rashid, Ahmed. 2000. "Taliban—Militant Islam, Oil and Fundamentalism in Central Asia." New Haven: Yale University Press.
• Shahrani, M. Nazif. 1979. The Kirghiz and Wakhi of Afghanistan: Adaptation to Closed Frontiers and War. University of Washington Press. Editio cum nova praefatione et epilogo, 2002. ISBN 0295982624
• Toynbee, Arnold J. 1961. Between Oxus and Jumna. Londinii: Oxford University Press. ISBN B0006DBR44.
• Wood, John. (1872) 1971. A Journey to the Source of the River Oxus. Editio nova, a filio edita, cum commentario de "Geography of the Valley of the Oxus" a Henry Yule scripto. Londinii: John Murray. Gregg Division McGraw-Hill. ISBN 0-576-03322-7.
• Heathcote, T. A. (1980) 2003. The Afghan Wars 1839–1999. Spellmount Staplehurst.
• Rall, Ted. 2002. To Afghanistan and Back: A Graphic Travelogue. Novi Eboraci: NBM Publishing.
• Vogelsang, Willem. 2002. The Afghans. Oxoniae: Blackwell Publishers. ISBN 0631198415.

Civitates et territoria Asiae

Opus geopoliticum • Nationes mundi • Asia

Capsae cognatae: Africa • America • Europa • Oceania