Lingua Esperantica

-2 Latinitas huius rei dubia est. Corrige si potes. Vide {{latinitas}}.

Lingua Esperantica
Esperanto

IPA:	/ es.pe.ˈɾan.to /
Locutores:	inter 100 000 et 2 000 000
Sigla:	1 eo, 2 epo, 3 epo
Fontes Linguae:	praecipue linguae Latina, Romanicae et Germanicae; pro rebus phonologicis etiam Linguae Slavicae
Usus:	lingua auxiliaris internationalis
Scriptura:	Scriptura Latina
Procuratio:	Akademio de Esperanto
vexillum linguae Esperanto Vexillum linguae Esperanto

Titulus artis grammaticae Esperanticae primae (Varsoviae, 1887)

Lingua Esperantica sive lingua Zamenhofiana est internationalis lingua auxiliaris et artificiosa qua homines per orbem terrarum latissime utantur. Hae lingua ad pacem mundi decreta est. Vox Esperanto (participium praesentis) ad litteram significat "hominem sperantem", et originem a radice Esperantica esper- ducit (cf. Latine "spero, -are v.; spes n.").

Lingua artificiosa

Nonnulli Esperantistae credunt homines ab antiquissimis temporibus unam linguam communem omnibus aeque intelligibilem desideravisse. Lingua internationalis (postea Esperanto appellata) creata est a "Doktoro Esperanto," Ludovico Lazaro Zamenhof, qui medicus Polonus originis Iudaicae linguas multas callebat. Vivebat in urbe Białystok, quod oppidum eo tempore in imperio Russico situum erat. In ea urbe, pleraeque linguae vigebant, qua in re Zamenhof animadvertit fontem multarum rixarum. Res istas difficiles putavit solvere posse communis linguae usum, si tale idioma esset quo homines non loco sermonis patrii uti possent sed iuxta sermonem patrium. Anno 1887 artem grammaticam huius linguae primam in lucem proferri iussit, qui liber Varsoviae Russice divulgatus est, nomine pseudonymo auctoris Dr. Esperanto praefixato.

Lucrum linguae Esperanticae

Lucrum grave eius linguae est maxima facilitas, qua commode distinguitur ab omnibus linguis naturalibus et praecipue a Latina, quae eo tempore hominibus doctis erat lingua communis seu "auxiliaris". Eam ob rem, haud falso, lingua Esperantica nonnumquam "Latinum Populare" (Latino de la demokratio) nuncupatur. Zamenhof grammaticam maxime volubilem et ex sedecim tantum regulis mirum in modum finxit.

Verborum linguae Esperanticae radices multas facile intellegunt ei qui iam Latine loquuntur. Radices aliae imprimis linguae Theodiscae, paucae Slavicis et aliis linguis depromptae sunt. Honoratur insuper lingua Graeca quoniam "et" verbo kaj (cf. καί) redditur, pluralia cadunt in litteras -oj (substantivorum) et -aj (adiectivorum; cf. Graece -οι, -αι). Ludovicum Zamenhof a pueritia inclutum Latinistam et Hellenistam fuisse constat.

Historia linguae

Linguae Esperanticae tempus primum non erat facile. Imprimis lingua difficillima et minime apta nomine Volapük, paulo antea tamquam sermo internationalis creata, devincenda erat. Saeculo elapso a tyrannis Stalin et Hitler opprimebantur crudelissime fautores Esperanticae linguae. Praeter usus tamque ligamentum inter proletariatum orbis terrarum et remedium linguisticum in Europa Unita, excellit etiam usus oecumenicus Christianorum ad implendum mandatum Iesu Christi "ut omnes unum sint."

Exemplum

Latine, Phaedrus Fabulae 1.24 (verborum ordine mutato)	Esperantice	Esperantice, interpretatio poetica (Kálmán Kalocsay)
Rana rupta et bos	La rano, kiu krevis, kaj la bovo	La rano kaj la bovo
Inops perit dum vult imitari potentem.	Malfortulo pereas, kiam li volas imiti potenculon.	Sur kamprando rano sidis, grasan bovon ĝi ekvidis. Ties grandon rigardante, ekenviis ĝi, kaj vante sian haŭton ĝi plenblovis, eĉ pli granda esti provis. "Ĉu mi dikas pli impone?" La ranidoj diris: "Ho, ne!" Ĝi pli streĉas sin, demandas: "Jen do, kiu nun pli grandas?" "Ankoraŭ ĉiam nur la bovo! En furioz’ laŭ tuta povo ĝi blovege streĉe strebis, kaj ĝi krevis.
Quondam rana conspexit bovem in prato,	Iam rano vidis bovon sur prato
et inflavit pellem rugosam,	kaj blove ŝveligis haŭton malglatan
tacta invidia tantae magnitutis;	tuŝite de envio pro tiom da grandeco;
tum interrogavit suos natos,	tiam ĝi demandis al siaj idoj
an esset latior bove.	ĉu ĝi mem estas pli granda ol bovo.
Illi negaverunt.	Ili neis tion.
Rursus intendit cutem maiore nisu,	Denove ĝi larĝigis la haŭton kun pli da klopodo
et simili modo quaesivit quis esset maior.	kaj sam-maniere volis ekscii, kiu estas la plej granda.
Illi dixerunt, bovem.	Ili diris: la bovo.
Novissime indignata, iacuit corpore rupto,	Denove furioza, ĝi pereis ĉar la korpo krevis
dum vult inflare esse validius.	dum ĝi strebis fariĝi pli dika.

Fama

Asteroides 1421 Esperanto et 1462 Zamenhof, annis 1936 et 1938 reperti, ad honorem huius linguae appellati sunt.

Vide etiam

• Antonius Grabowski
• Interlinguistica
• Multilingualismus

Nexus externi

• Esperanto apud Ethnologue
• Informationes in 58 linguis
• Liber "Novum Latinum Ecclesiae" in versionibus variis translatis
• Catholici esperantistae
• Cursus multimedialis
• Tractationis et informationes
• Generator textus fortuiti typographici Esperanti
• Diskutgrupo "Ni parolas Esperante"

• De inguis internationalibus

Bibliographia

Verba quae insequuntur vicificanda sunt ut rationibus qualitatis et Latinitatis propositis obtemperent. Quaesumus ut paginam emendes.

• Auld, William. La Fenomeno Esperanto ("The Esperanto Phenomenon"). Rotterdam: Universala Esperanto-Asocio, 1988
• Benoît Philippe: Sprachwandel bei einer Plansprache am Beispiel des Esperanto. Hartung-Gorre, Konstanz 1991.
• Detlev Blanke: Internationale Plansprachen. Eine Einführung. Akademie-Verlag, Berlin 1985.
• Detlev Blanke; Sabine Fiedler (Hrsg.): Interlinguistische Beiträge. Zum Wesen und zur Funktion internationaler Plansprachen. Peter Lang, Berlin u. a. 2006, ISBN 3-631-55024-3.
• Umberto Eco La ricerca della lingua perfetta nella cultura europea. Ed. Laterza, Roma-Bari, 1993, Fare l'Europa , ISBN 88-420-4287-0
• Forster, Peter G. The Esperanto Movement. The Hague: Mouton Publishers, 1982. ISBN 90-279-3399-5.
• Pierre Janton, L'Espéranto, 4e éd. Presses universitaires de France, coll. « Que sais-je ? », Paris, 1994. ISBN 2-13-042569-0

Res philologicae

• André Cherpillod, Les Langues agglutinantes et l'espéranto, La Blanchetière, Courgenard, 1989
• Gledhill, Christopher. The Grammar of Esperanto: A Corpus-Based Description. Second edition. Lincom Europa, 2000. ISBN 3-89586-961-9
• Hermann Göhl: Ausführliche Sprachlehre des Esperanto. 1932
• Kalocsay, Kálman y Gaston Waringhien. 1980. Plena Analiza Gramatiko de Esperanto
• Wells, John. Lingvistikaj aspektoj de Esperanto ("Linguistic aspects of Esperanto"). Second edition. Rotterdam: Universala Esperanto-Asocio, 1989

Historia linguae Esperanticae

• Louis Couturat et Léopold Leau. Histoire de la langue universelle, Hachette, Paris, 1903
• Forster, Peter. 1981. The Esperanto Movement. New York: Mouton De Gruyter.
• Janton, Pierre. 1993. Esperanto: Language, Literature, and Community. Albany: State University of New York
• Ulrich Lins: Die Gefährliche Sprache. Die Verfolgung der Esperantisten unter Hitler und Stalin. Bleicher, Gerlingen / Stuttgart 1988, ISBN 3-88350-023-2.
• Marcus Sikosek: Die neutrale Sprache. Eine politische Geschichte des Esperanto-Weltbundes. Skonpres, Bydgoszcz 2006 (übersetzt von Ziko van Dijk), ISBN 978-83-89962-03-4 (Deutsch, mit einer Zusammenfassungen in Niederländisch und Esperanto).
• Ziko van Dijk. Sed homoj kun homoj: Universalaj Kongresoj de Esperanto 1905–2005. Rotterdam: UEA, 2005

Lexica

• PIV: Plena Ilustrita Vortaro de Esperanto, S.A.T., Paris, 2005
• André Cherpillod, Konciza Etimologia Vortaro de Esperanto, U.E.A., Rotterdam, 2003.
• André Cherpillod, Etimologia Vortaro de la propraj nomoj, U.E.A., Rotterdam, 2005.
• Erich-Dieter Krause: Großes Wörterbuch Esperanto-Deutsch. Buske, Hamburg 1999, ISBN 3-87548-193-3.
• Erich-Dieter Krause: Großes Wörterbuch Deutsch-Esperanto. Buske, Hamburg 2007, ISBN 978-3-87548-466-3.

Artes grammaticae

• Eckhard Bick u. a.: Tesi, la testudo. Esperanto-Lehrbuch / Intensa lernolibro. 3. Auflage. EsperantoLand, Berlin 2006.
• Detlev Blanke, Till Dahlenburg: Konversationsbuch Deutsch-Esperanto. Enzyklopädie, Leipzig 1990, ISBN 3-324-00508-6.
• Butler, Montagu C. 1965/1971. Step by Step in Esperanto. ELNA 1965/1991. ISBN 0-939785-01-3
• Klaus Dahmann, Thomas Pusch: Esperanto Wort für Wort. Band 56, Kauderwelsch, 1998, ISBN 3-89416-246-5 (Sprachführer mit Grammatik und Wortliste).
• Jacques Joguin, Parlons espéranto. La langue internationale, L'Harmattan, coll. « Parlons... », Paris, 2004, 2e éd. ISBN 2-7475-0355-0
• Zohra Mraihy et Thierry Saladin. L'Espéranto t.1 : L'essentiel et t.2 : La conversation, t.3 :L'imagier", Aedis, coll. « Petit guide », Vichy, 2005. (ISBN 2-84259-263-8, ISBN 2-84259-264-6 et ISBN 2-84259-326-X)
• Gaston Waringhien, ABC d'espéranto à l'usage de ceux qui aiment les lettres, 1re éd. Union espérantiste de France, Paris, 1946, 3e éd. l'Harmattan, Paris, 2001. ISBN 2-7475-1564-8
• Dirk Willkommen: Esperanto-Grammatik. Eine Lerner- und Referenzgrammatik. 2. Auflage. Buske, Hamburg 2007, ISBN 3-87548-244-1.

Anthologiae

• Auld, William. 1991. Nova Esperanta Krestomatio. Rotterdam: Universala Esperanto-Asocio ISBN 92-9017-043-3

Linguae artificiosae

Anglica simplex · Basic English · Clingonica · Esperanto · Folkspraak · Glosa · Ido · Interlingua · Interlingue · Interslavica · Ithkuil · Latino sine Flexione · Lingua Franca Nova · Lingua Mordoris · Loglan · Lojban · Lydnevica · Novial · Panslavicae · Quenya · Románico · Sambahsa-mundialect · Sindarin · Slovio · Solresol · Toki Pona · Uropi · Venedica · Volapük