Haitia

République d'Haïti Francice
Repiblik Ayiti Haitiane

(Vexillum) (Insigne)
Sententia nationalis : L'Union Fait La Force Francice (Latine:Concordia Vis)
Collocatio Haitiae
Lingua	Francica et Haitiana
Caput	Portus Principis 18°32′N 72°20′W
Praeses rei publicae	Renatus Préval
Primarius rei publicae	Ioannes Maximus Bellerive
Ambitus  - Totalis  - % aqua	Locus 140 27 751 km² 0,7
Multitudo  - Tota (anno 2008)  - Densitas	Locus 82 9 035 536 incolarum 361,5 inc./km²
Independentia  - e Francia	Kalendis Ianuariis 1804
Nummus	Gurdus (Francice; Gourde, Haitiane; Goud)
Zona Horaria	UTC -5
Hymnus nationalis	La Dessalinienne (Latine; Cantus Dessalinianus)
Abbreviatio interretialis	.ht
Telephonicum praefixum	+509

Haitia (Francice; Haïti et Haitiane; Ayiti) est res publica Maris Caribaei, occidentali in tertio Hispaniolae sita. Septemtrione Oceano Atlantico, oriente Reipublicae Dominicanae finitima est. Praeter hos fines, proxima territoria Insulae Bahamenses et Cuba boreoccidente, Insulae Turcenses et Caicenses septentrione et Navassa austroccidente sunt. Caput huius civitatis est Portus Principis (Francogallice: Port-au-Prince et Haitiane; Pòroprens), urbs cum circiter 1 250 000 incolarum (anno 2006). 12 Ianuarii 2010, Haiti (praesertim Portus Principis) accepit terrae motum, quo circa 200.000 mortui sunt.

Toponymia

Tainice Ayiti vel "terram altorum montium" vel "montem in mari" significat.

Cum Francici, ex Insula Testudinis (Francice; Île de la Tortue et Haitiane; Latòti) provenientes versus Grandem Terram (Francice; Grande Terre), Orientalem insulae Hispaniolae partem occupavissent, quoque huic nomine usi sunt quod Hispani imposuerant, scilicet, "Sanctum Dominicum" (Francice; Saint-Domingue et Hispanice; Santo Domingo). Inter annos 1630 et 1664, hoc nomen informale manebat dum Ioannes Baptista Colbert "coloniam Sancti Dominici" in Societatem Indiarum Occidentalium incorporavisset. Nomen Sancti Dominici in Rysvicensi (1697) et Basiliensi (1795) foederibus confirmabitur ad designandam partem occidentalem, quae, per hoc Francicum coloniale perihodon, etiam "Margarita Antillarum" appellata est.

Kalendis Ianuariis anni 1804, declarata nationis independentia, Ioannes Iacobus Dessalines ei originale Tainicum nomen, Taine; Ayiti-Bohio-Kiskeya et Francice; Haïti-Bohio-Quisqueya, in honorem huius Amerindicae gentis restituit.

Hispaniola totius insulae nomen est cuius duas tertias partes Respublica Dominicana occupat.

Creolice natio etiam Ayiti appellatur.

Historia

Quinque cacicatus Hispaniolae, advento Christophoro Columbo; Xaragua, Maguana, Magua, Mairenensis et Cacicatus Higueyensis. Moderna Haitiana natio maximam Xaraguae et Mairenensis cacicatuum territorii pars occupat.

Primi homines hac in insula, Quisqueya ab Amerindis Aravacis (sive Tainis) et Caribis nuncupata, in insulam amplius 7 000 annorum abhinc advenierunt. Nonis Februariis anni 1492, Christophorus Columbus magnam insulam cui nomen Hispaniolae imposuit advenit. Postea Sanctum Dominicum a Francicis nuncupata est. In civitates duas divisa est, Rempublicam Dominicanam et Haitiam, et secunda maxima insula Antillarum Magnarum est, 76 192 km² lata et cum circa novem millionibus incolarum. Cuius duo loci extremi 641 chiliometrorum inter se distant. Insula formam similem capiti caimanis, parvi crocodili in regione abundantis, habet, cuius apertum "os" promptum ad vorandam parvam insulam Gonavae (Francice; La Gonâve et Haitiane; Lagonav) videtur. Septemtrionale litus Oceanum Atlanticum, dum meridionale litus Mare Caribicum (sive Antillarum) videt.

Insulam Hispaniolam a Christophoro Columbo anno 1492 visa est. Iam exeunte saeculo XVI fere omnes autochthones incolae exstincti erant, in servitudinem abducti aut a conquisitatoribus interfecti.

Occidentalis insularis pars, ubi hodie Haitia est, Franciae ab Hispania anno 1697 cessa est. Saeculo XVIII, regio secundissima Francica colonia in America fuit, propter sacchari, cacaonis et coffei exportationem.

Post servorum rebellionem, anno 1794, Haitia prima natio in mundo quae servitudinem abrogavit facta est. Eodem anno, Francia totā in insulā dominari assecuta est. Anno 1801, libertus Franciscus Dominicus Toussaint Louverture gubernator generalis factus est, sed postea, a Francicis ex officio amotus et interfectus est. Dux Ioannes Iacobus Dessalines exercitum formavit et Francicos anno 1803 vicit. Insequenti anno, independentia declarata est (secunda natio in Americis independens facta) et Ioannes Iacobus Dessalines se imperatorem pronuntiavit.

Talionis modo, anno 1804, Europaei et Statunitenses venalicii Haitiae oeconomicas sanctiones per 60 annos tenuere.

Fasciculus:Dessalines.jpg

Ioannes Iacobus Dessalines, Haitianarum Rerum Novarum dux et primus independentem Haitiam gubernans.

Anno 1815 Simon Bolívar in Haitiam fugit, ruto primo conatu pugnae contra Hispanos. Pecuniam, arma et milites accepit cum condicione ut servitudinem omnibus in liberatis terris abrogaret.

Postea, ut oeconomicis sanctionibus finis afferretur, Haitia, Ioanne Petro Boyer praeside, ab antiquae metropolis classi obsessa, foedus obsignare consensit per quod eius natio summam 150 millionum francorum ad resarciendum damnum solveret. Postea debitum ad 90 milliones minutum est, sed sic etiam nationis oeconomia comsumpta est.

Post instabilitatis perihodon, Haitia divisa est in partes duas et pars orientalis, praesens Respublica Dominicana, denuo ab Hispania occupata est. Anno 1822, praeses Ioannes Petrus Boyer nationem reunificavit et totam insulam capit. Anno 1844, nihilominus, nova rebellio Ioannem Petrum Boyer evertit et Respublica Dominicana independentiam assecuta est.

Secundo saeculi XIX dimidio et ineunti saeculo XX, viginti gubernantes in potestatem successerunt. Quorum sedecim ex officio amoti aut interfecti sunt. Statunitenses copiae Haitiam inter 1915 et 1934 praetexto protegendorum Statunitensium commodorum in natione cepere. Anno 1946 Nigrita praeses Ioannes Dumarsais Estimé electus est. Eversis duabus gubernativis administrationibus magis, medicus Franciscus Duvalier anno 1957 praeses electus est.

Franciscus Duvalier, Papa Doc notus, cum Civitatum Foederatarum favore in Belli Frigidi contextu ferocem dictaturam instauravit, in biocolytico Patruorum Cacorum (Francice; Tontons Macoutes et Haitiane; Tonton Makout), stipatorum eius, terrore et in vuduismi usu fundatam. Praeses in perpetuum, ex anno 1964, Franciscus Duvalier oppositionem delevit et Ecclesiam Catholicam insectatus est. Papa Doc anno 1971 mortuus est et a suo filio Ioannes Claudius Duvalier sive Baby Doc substitutus est.

Anno 1986 Baby Doc iustitium decrevit. Multitudines civium reclamantium roboratae sunt et is cum sua familia in Franciam fugit, in suo officio Generalem Henricus Namphy deponens. Comitia habita sunt ubi Leslius Manigat electus est, liti cum magna abstentione. Leslius Manigat e Februario in Iunium anni 1988 gubernavit, ubi ex officio ab Henrico Namphy amotus est. Post tres menses, alia subitanea rerum conversio in potestate praesidialium custodum ducem, Generalem Prosperum Avril deposuit.

Post magnae politicae conturbationis perihodon, praesidialia comitia libera Decembre anni 1990 habita sunt ubi Salesius pater Ioannes Bertrandus Aristide vicit, theologiae liberationis coniunctus. Septembre anni 1991, Ioannes Bertrandus Aristide ex officio causa subitaneae rerum conversionis a Generale Radulpho Cedras ductae amotus est et in Statunitense exsilium ivit. Societas Civitatum Americanarum et Consociatio Nationum et Civitates Foederatae Americae oeconomicas sanctiones nationi imposuere ut militares cogerentur ut Ioannis Bertrandi Aristide reversionem in potestatem permitterent.

Iulio anni 1993, Radulphus Cedras et Ioannes Bertrandus Aristide foedus Novi Eboraci obsignavere, sacientes ut constitutionalis gubernatio rediret et Vires Armatae reformarentur. Octobre anni 1993, attamen, paramilitares circuli quin Statunitenses milites, Consociationis Nationum Vis Pacis sodales, in terram exponerentur impedivere. Magnus Haitianorum profugorum in Civitates Foederatas ingredi conatorum numerus Statunitensem pressionem pro Ioannis Bertrandi Aristide reditu augere fecit. Maio anni 1994, Concilium Salutis Consociationis Nationum totas oeconomicas sanctiones nationi decrevit. Consilium militare in possessionem praesidatus civilem, Aemilium Jonassaint, usque ad notata comitia Februarii anni 1995 misit. Civitates Foederatae actum illegalem denuntiavit. Iulio Consociatio Nationum militarem interventionem, a Civitatibus Foederatis ductam, auctorizavit. Aemilius Jonassaint iustititum Kalendis Augustis decrevit.

Septembre anni 1994, multinationalis vis, a Civitatibus Foederatis ducta, in Haitiam ingressa est ut Ioannes Bertrandus Aristide in possessionem praesidatus denuo mitteretur. Haitiani militares duces se suis muneribus abdicavere et eorum crimen abolitum est. Aemilius Jonassaint praesidatum Octobre reliquit et Ioannes Bertrandus Aristide rursus nationem cum destructa oeconomia propter commerciales sanctiones et intestinos tumultus recepit.

In perihodon inter annos 1994 et 2000, neglectis progressibus velut democratica praesidum electione, Haitia se in crises mergebat. Ob instabilitatem, ingentes politicae emendationes perfici nequivere.

MINUSTAH per missionem in anni 2006 comitiis.

Parlamentaria et praesidialia comitia anni 2000 Ioannis Bertrandi Aristide et eius factionis adulterationis suspicione nota sunt. Quod dialogo inter gubernationem et oppositionem nocuit. Anno 2003, oppositio pro Ioannis Bertrandi Aristide renuntiatione clamare coepit. Caribaica Communitas, Canada, Unio Europaea, Francia, Societas Civitatum Americanarum et Civitates Foederatae se velut mediatores obtulerunt. Interea, oppositio intercursus propositiones confutavit, quod crisin graviorem fecit.

Februario anni 2004, antiqui Haitiani exercitus sodales, Patrui Caci (Francice; Tontons Macoutes et Haitiane; Tonton Makout), militarem tumultum in Gonayvibus (Francice; Les Gonaïves et Haitiane; Gonayiv) inchoavere, qui per alias urbes insequentibus diebus fusus est. Gradatim, rebelles in Haitiae Septemtrionem dominati sunt. Neglectis diplomaticis conatibus, armata oppositio itineri in Portum Principis minata est ubi defensio pro Ioanne Bertrando Arisitide parabatur.

Ioannes Bertrandus Arisitide, invitus, e natione a Statunitenses militaribus Pridie Kalendas Martias detractus est et asylum in Africa Australi assecutus est. Secundum constitutionalis successionis regulas, Tribunalis Supremi (Francice; Cour Suprême) praeses, Bonifacius Alexandre, praesidatum interim cepit et statim Consociationi Nationis fidem imploravit ad confirmandam pacificam constitutionalemque politicam transitionem et ad intestinam securitatem servandam. Hoc sensu, Concilium Salutis Vim Multinationalem Fiduciariam (Anglice; MIF), a Brasilia ductam, mittere probavit, quae prompte explicata est.

Quia Haitiae status adhuc periculum internationali paci securitatique in regione constituebat, Concilium Salutis Missionem Consociationis Nationum ad Stabilizandam Haitiam (Francice; Mission des Nations Unies pour la stabilisation en Haïti sive MINUSTAH) statuere decrevit, quae auctoritatem ab Vi Multinationali Fiduciaria (Anglice; MIF) exercitam Kalendis Iuniis anni 2004 cepit. MINUSTAH militarum sociorum mandato Exercitus Brasiliensis Generalis Augustus Helenus Ribeiro Pereira designatus est, scilicet, Vis Capitaneus. Certus et constitutus numerus militum auctorizatus 6 700 hominum est, oriundorum ex his nationibus contribuentibus; Argentina, Benino, Bolivia, Brasilia, Canada, Chilia, Croatia, Francia, Iordania, Lusitania, Nepalia, Paraquaria, Peruvia, Turcia, Tzadia et Uraquaria.

Magnae Palatii Nationalis portiones collapsae.

Pridie Idus Ianuarias anni 2010 catastrophicarum proportionum terrae motus, cum magnitudine sismica 7,0 secundum scalam magnitudinis momenti (7,3 secundum scalam Richter), nationem circiter 22 chiliometra e capite, Portu Principis, attigit. Deinceps in area plurimi tremores cum magnitudine circa 5,9 gradus sensi sunt. Palatium praesidiale, nonnulla scholae et valetudinaria et alia aedificia post terrae motum destructa sunt et 80% constructionum in Portu Principis deletum aut graviter nocitum esse aestimatur. Mortuorum numerus exacte ignoratur. Die 3 Februarii, primus minister Ioannes Maximus Bellerive 200 000 obituum iam superatum esse et tecti indigorum numerum tres milliones attingere posse asserit. aliquot nationes opes cum pecunia paravere ad levandum dolorem nationis pauperimae in Americana continente. Statunitensis praeses Baracus Obama statim post tragediam populum Haitianum non neglegi firmavit, quod internationalem communitatem cogebat ad cogitandum de responsalitate nationum quae Haitia usae erant et eam reliquerant. Secundum Consociationem Nationum terrae motus pessima clades fuit cui consocietas obviam iam ivit e sua creatione anno 1945.

Geographia

Geographia physica

Topographica Haïtiae tabula.

Haitinanum territorium praesertim Occidentali insulae Hispaniolae parte constituitur, quae etiam "Terra superior sive montana" nuncupatur, et cui aliquot insulae et archipelaga adduntur inter quas:

• Gonava (Francice; La Gonâve et Haitiane; Lagonav)
• Testudo (Francice; La Tortue et Haitiane; Latòti)
• Cayemitae (Francice; Les Cayemites et Haitiane; Kayimit)
• Insula Vaccae (Francice; Île-à-Vache et Haitiane; Lilavach)
• Navassa (Francice; La Navasse et Haitiane; Lanavaz sive Lavash)

"Terrae montanae" (Francice; Terre montagneuse) prominentia generatim abruptis montibus cum parvis litoralibus planitiebus et vallibus constituitur. Velut totius insulae, Reipublicae Haitianae prominentia duobus praecipuis montium iugis formatur; alio Septemtrione et alio Meridie. Septemtrionsli in eo Iugum Alti Cacuminis, Iugum Montium Nigrorum, et Iugum Mathaeorum (Francice; chaîne du Haut-Piton, massif des Montagnes Noires, et chaîne des Matheux, respective), dum Meridie in eo Cacumen Sellae (Francice; Pic la Selle et Haitiane; Pik Lasel) et Mons Hottae (Francice; massif de la Hotte) eriguntur.

Neglecta magnarum scalarum desilvatione in Haitia super totum nationale territorium, Haitia nemorosas zonas adhuc possidet quae in vicinam Reipublicae Dominicanae nationem extenduntur. Sic ad ambas nationes Pinetum Hispaniolae, cacuminis Sellae et montis Hottae partem adhuc tegens, pertinet.

Centralis et Orientalis Hispaniolae pars magnum oropedium format. Praecipuum Haitianum flumen Artibonitum (Francice; Artibonite et Haitiane; Latibonit).

Haitia (velut relicta Hispaniola insula) in sismice activa zona invenitur, inter duas laminas tectonicas; Boreoamericanam Septemtrione et Caribicam Meridie, quod hanc nationem imprimis vulnerabilem motuum terrae facit. Pridie Idus Ianuarias is maximus motus terrae nunquam censitus hac in natione revelatus est, praesertim capitis Portus Principis regionem vastans et amplius 200 000 interfectorum et milliones tecti indigorum faciens.

Clima

Clima tropicale est. Tempus pluviarum ex Aprili in Iunio et postea ex Octobre in Novembre extenditur. Tempus huracanorum ex Iunii mense usque ad Septembris mensem extenditur.

Natio assidue ponderis praecipitationes et huracana patitur. Huracani Jeanne, Haitiam Septembre anni 2004 devastantis, provisoria ratio amplius 1 160 interfectorum et 1 250 abitorum fuit. Procellae effectus graviores iam difficiles condiciones vitae hac in natione fecere: 170 000 hominum nihil manducandi aut potandi habebant et pleraeque musae typhone deletae erant, cum natio pluvias diluvianas Maio anni 2004, 1 220 hominum necantes, iam passa esset.

Demographia

Haitiae numerus incolarum (in milibus) ex anno 1961 in annum 2003.

Quamquam Haitianae mediae propemodum 350 hominum pro chiliometro quadrato (904 pro milia passuum quadratorum). Incolae praesertim in urbanis zonis, planitiebus litoralibus et vallibus densantur. Haitianorum incolarum numerus circiter 9,8 milliones secundum Consociationis Nationum aestimationes anni 2008 cuius dimidium ab iuvenibus minus quam 20 annos natis constituitur. Primus formalis census, anno 1950 factus, incolarum 3,1 milliones esse monstravit. Haitia maximum indicem fertilitatis in Hemisphaerio Occidentali habet.

Inter 90 et 95% Haitianorum (secundum fontem) praecipue Africae originis dum inter relictum 5 et 10% praesertim mulatici ortus sunt. Parva haud Nigriticorum incolarum percentatio praecipue consistit in Caucasiis sive Albis Haitianis; quorum plerique Arabicae, Europae Occidentalis (Francicae, Theodiscae, Polonicae, Lusicae et Hispanicae) et Iudaicae originum sunt. Asianae originis Haitiani (plerique Sinicae originis) circiter 400 attingunt.

Mulati Haitiani opulentissima Portus Principis suburbia velut Petionvillam (Francice; Pétionville et Haitiane; Petyonvil) et Censcoffum (Francice; Kenscoff et Haitiane; Kenskòf) incolunt. Quorum multi in Austroccidentalibus regionibus nati sunt, inter quas Iacmelia (Francice; Jacmel et Haitiane; Jakmèl), Caies (Francice; Les Cayes et Haitiane; Okay) et Cabellio (Francice; Cavaillon et Haitiane; Kavayon). Per coloniales annos maior Europaeorum proportio hac in area fuit quam in Septemtrione, qui plus separabatur, minores urbes habebat et se amplis satis cum magna Afrorum quantitate in servitudinem redacta dedebat. Aliqui satorum Albi domini patresque suorum filiorum (et aliquando filiarum) educationem firmavere, adhuc mittendis eis in scholas in Franciam. Aliqui Mulati plurimas opes capitales construere potuere quam ei in Septemtrione, plerique ex Africae originis. Praeterea, gens coloris libera (Francice; gens du couleur libre) (sive Mulati) plurima civilia iura habebat quam Afri qui liberi erant. Per rebellionis tempus, numerosi docti Mulati erant qui nationis dominationis pars facti sunt. Sicut pleraeque Latino-Americanae nationes, regula unius guttae quae Africos atavos in Haitia spectet non est.

Haitiana diaspora

Milliones Haitianorum peregre vivunt; praesertim in America Septemtrionali: in Republica Dominicana, Civitatibus Foederatis, Cuba, Canada (praecipue in Monte Regio) et insulis Bahamensibus. Alii Haitiani aliis in nationibus vivunt inter quas Francia, Antillae Francicae, insulae Turcenses et Caicenses, Venetiola et Guiana Francica. 600 000 Haitianorum in Civitatibus Foederatis, 100 000 in Canada et 800 000 in Republica Dominicana esse aestimatur. Haitiana communitas approximatum 80 000 numerum attingit et adhuc 80 000 Haitianorum in insulis Bahamensibus vivunt. Consociationis Nationum internuntius Octobre anni 2007 phyletismum contra Nigritas generaliter et contra Haitianos specialiter per omnia Dominicanae societatis segmenta divulgari invenit.

Linguae

Unae duarum linguarum officialium in Haitia lingua Francica est, quae praecipua scripta, in scholis locuta et administrative auctorizata lingua. Qua plerique docti Haitiani et campus negotiorum quoque loquuntur. Secunda nuperrime ad normam redactus creolus Haitianus est, quo propemodum omnes Haitiani loquuntur. Creolus Haitianus creolorum in Francica fundatorum unus est qui quoque significative tum Hispanica tum Taina linguis affectus est. Creolus Haitianus arcte conexus creolo Ludoviciano est. Magna Haitianorum portio etiam Hispanice loquuntur, quamquam Hispanica non lingua officialis est.

Religio

Haitia valde Christiana natio est, cum Catholicismo Romano ab 80% Haitianorum culto. Protestantes circiter 16% Haitianorum constituunt. Vuduismus Haitianus, Novi Mundi Afro-diasporica fides unica nationis, adhuc a duabus tertiis partibus Haitianorum colitur. Religiosa praxis crebro per Haitiam et diasporam extenditur et ei qui migravere cum familia trans religionem interagunt.

Civilitas

Palatium Praesidiale sive Nationale in Portu Principis, quod per terrae motum anni 2010 graviter nocitum est.

Haitiana gubernatio semipraesidialis respublica, pluriforme multifactionale systema est, ubi Praeses Haitiae dux Civitatis, popularibus comitiis directe electus, est. Primus Minister velut dux Gubernationis agit et a Praeside designatur, electus e maioritaria factione in Convento Nationale. Potestas exsecutiva a Praeside et Primo Ministro exercetur qui ambo gubernationem constituunt.

Potestas legisfera tum a gubernatione tum a duabus Conventi Nationalis (Francice; Assemblée Nationale) cameris tenetur. Gubernatio unitarie conformatur, ita centralis gubernatio potestates departimentis sine constitutionali assensionis necessitate "delegat". Praesens Haitiani politici systematis structura in Constitutione Haitiana diei 29 Martii anni 1987 ponitur. Praesens praeses Renatus Préval est.

Haitiana civilitas contentiosa fuit. Plerique Haitiani conscii sunt Haitianae historiae velut unicae nationis in Hemisphaerio Occidentali prosperam servorum rebllionem expertae. Ex altera autem parte, longa dictatorialis oppressionis historia -inclusis Francisci Duvalier et sui filii Ioannis Claudii Duvalier- nationem significative affecit. Francia et Civitas Foederatae Haitianae civilitati saepe intervenerunt a natione condita, aliquando alia factione rogante sive aliquando alia. Ianuario anni 2010, adhuc 10 000 Statunitenses copiae in Haitiam terrae motu percussam missae sunt.

Urbs Sol (Francice; Cité Soleil et Haitiane; Site Solèy), Haitiana maxima tuguriopolis in capite Portu Principis, "periculosissimus locus in Tellure" a Consociatione Nationum nuncupata est. Tuguriopolis antiquo Haitiano Praeside Ioanni Bertrando Aristide faventium arx est, qui, secundum BBC, "Statunitenses vires de eo movendo e munere accusavit". Haec accusatio a Civitatibus Foederatis velut "absurda" reiecta est.

Secundum Indicem Perceptionum Corruptionis, Haitia peculiariter magnum corruptionis indicem habet.

Divisio administrativa

Departimenta Haitiae.

Haitia in departimenta decem divisa est quae sunt inferiora;

Numero in tabula	Departimentum Latine	Departimentum Francice	Departimentum Haitiane	Caput Latine	Caput Francice	Caput Haitiane
1	Artibonitia	Artibonite	Latibonit	Gonayves	Les Gonaïves	Gonayiv
2	Centrum	Centre	Sant	Urbs Hinchensis	Hinche	Ench
3	Grandis Ansa	Grand'Anse	Grandans	Ieremiopolis	Jérémie	Jeremi
4	Nippes	Nippes	Nip	Miragoana	Miragoâne	Miragwàn
5	Septemtrio	Nord	Nò	Caput Haitianum	Cap-Haïtien	Okap sive Kapayisyen
6	Boreo-Oriens	Nord-Est	Nòdès	Castellum Libertatis	Fort-Liberté	Fòlibète
7	Boreo-Occidens	Nord-Ouest	Nòdwès	Portus Pacis	Port-de-Paix	Pòdepè sive Pòdpè
8	Occidens	Ouest	Lwès	Portus Principis	Port-au-Prince	Pòtoprens
9	Austro-Oriens	Sud-Est	Sidès	Iacmelia	Jacmel	Jakmèl
10	Meridies	Sud	Sid	Caies	Les Cayes	Okay

Departimenta vicissim in 41 arrotundimenta et 133 communia divisa sunt, quae ut secundi et tertii gradus administrativae divisiones merent. Inferiora arrotundimenta sunt:

Arrotundimenta Haitiae.

Arrontundimenta Artibonitiae

Arrotundimentum Latine	Arrotundimentum Francice	Arrotundimentum Haitiane	Caput Latine	Caput Francice	Caput Haitiane
Dessalinespolitania	Dessalines	Desalin	Dessalinespolis	Dessalines	Desalin
Gonayves	Les Gonaïves	Gonayiv	Gonayves	Les Gonaïves	Gonayiv
Grossa Collis	Gros-Morne	Gwo Mòn	Grossa Collis	Gros-Morne	Gwo Mòn
Marmelada	Marmelade	Mamlad	Marmelada	Marmelade	Mamlad
Sanctus Marcus	Saint-Marc	Sen Mak	Sanctus Marcus	Saint-Marc	Sen Mak

Arrontundimenta Austro-Orientis

Arrotundimentum Latine	Arrotundimentum Francice	Arrotundimentum Haitiane	Caput Latine	Caput Francice	Caput Haitiane
Bainetum	Bainet	Benè	Bainetum	Bainet	Benè
Bella Ansa	Belle-Anse	Bèlans	Bella Ansa	Belle-Anse	Bèlans
Iacmelia	Jacmel	Jakmèl	Iacmelia	Jacmel	Jakmèl

Arrontundimenta Boreo-Occidentis

Arrotundimentum Latine	Arrotundimentum Francice	Arrotundimentum Haitiane	Caput Latine	Caput Francice	Caput Haitiane
Moles Sanctus Nicholaus	Môle-Saint-Nicolas	Mòl Sen Nikola	Moles Sanctus Nicholaus	Môle-Saint-Nicolas	Mòl Sen Nikola
Portus Pacis	Port-de-Paix	Pòdepè sive Pòdpè	Portus Pacis	Port-de-Paix	Pòdepè sive Pòdpè
Sanctus Ludovicus Septemtrionalis	Saint-Louis-du-Nord	Sen Lwi dinò	Sanctus Ludovicus Septemtrionalis	Saint-Louis-du-Nord	Sen Lwi dinò

Arrontundimenta Boreo-Orientis

Arrotundimentum Latine	Arrotundimentum Francice	Arrotundimentum Haitiane	Caput Latine	Caput Francice	Caput Haitiane
Castellum Libertatis	Fort-Liberté	Fòlibète	Castellum Libertatis	Fort-Liberté	Fòlibète
Traugum Septemtrionale	Trou-du-Nord	Twou dinò	Traugum Septemtrionale	Trou-du-Nord	Twou dinò
Vallariviacus	Vallières	Valyè	Vallariviacus	Vallières	Valyè
Vanamintha	Ouanaminthe	Wanament	Vanamintha	Ouanaminthe	Wanament

Arrotundimenta Centri

Arrotundimentum Latine	Arrotundimentum Francice	Arrotundimentum Haitiane	Caput Latine	Caput Francice	Caput Haitiane
Arrotundimentum Hinchense	Hinche	Ench	Urbs Hinchensis	Hinche	Ench
Cerca Fons	Cerca-la-Source	Sèka Lasous	Cerca Fons	Cerca-la-Source	Sèka Lasous
Lascahobae	Lascahobas	Laskawobas	Lascahobae	Lascahobas	Laskawobas
Mirabellum	Mirebalais	Mibalè	Mirabellum	Mirebalais	Mibalè

Arrotundimenta Grandis Ansae

Arrotundimentum Latine	Arrotundimentum Francice	Arrotundimentum Haitiane	Caput Latine	Caput Francice	Caput Haitiane
Ansa Hanoniae	Anse-d'Ainault	Ansdeno	Ansa Hanoniae	Anse-d'Ainault	Ansdeno
Coralliopolitania	Corail	Koray	Coralliopolis	Corail	Koray
Ieremiopolitania	Jérémie	Jeremi	Ieremiopolis	Jérémie	Jeremi

Arrotundimenta Meridiei

Arrotundimentum Latine	Arrotundimentum Francice	Arrotundimentum Haitiane	Caput Latine	Caput Francice	Caput Haitiane
Aquinum	Aquin	Aken	Aquinum	Aquin	Aken
Caies	Les Cayes	Okay	Caies	Les Cayes	Okay
Cardoniariae	Les Chardonnières	Chadonyè	Cardoniariae	Les Chardonnières	Chadonyè
Costelli	Les Côteaux	Koto	Costelli	Les Côteaux	Koto
Portus Salus	Port-Salut	Pòsali	Portus Salus	Port-Salut	Pòsali

Arrotundimenta Nippium

Arrotundimentum Latine	Arrotundimentum Francice	Arrotundimentum Haitiane	Caput Latine	Caput Francice	Caput Haitiane
Ansa Vitelli	Anse-à-Veau	Ansavo	Ansa Vitelli	Anse-à-Veau	Ansavo
Barraderae	Barradères	Baradè	Barraderae	Barradères	Baradè
Miragoana	Miragoâne	Miragwàn	Miragoana	Miragoâne	Miragwàn

Arrotundimenta Occidentis

Arrotundimentum Latine	Arrotundimentum Francice	Arrotundimentum Haitiane	Caput Latine	Caput Francice	Caput Haitiane
Arcahaia	Arcahaie	Lakayè	Arcahaia	Arcahaie	Lakayè
Crux Fasciculorum Florum	Croix-des-Bouquets	Kwadèbouke	Crux Fasciculorum Florum	Croix-des-Bouquets	Kwadèbouke
Gonava	La Gonâve	Lagonav	Ansa Calculorum	Anse-à-Galets	Ansagalèt
Leogana	Léogâne	Leyogàn	Leogana	Léogâne	Leyogàn
Portus Principis	Port-au-Prince	Pòtoprens	Portus Principis	Port-au-Prince	Pòtoprens

Arrotundimenta Septemtrionis

Arrotundimentum Latine	Arrotundimentum Francice	Arrotundimentum Haitiane	Caput Latine	Caput Francice	Caput Haitiane
Aculum Septemtrionale	Acul-du-Nord	Akil dinò	Aculum Septemtrionale	Acul-du-Nord	Akil dinò
Caput Haitianum	Cap-Haïtien	Okap sive Kapayisyen	Caput Haitianum	Cap-Haïtien	Okap sive Kapayisyen
Limbe	Limbé	Lenbe	Limbe	Limbé	Lenbe
Magnum Flumen Septemtrionale	Grande-Rivière-du-Nord	Grann Rivyè dinò	Magnum Flumen Septemtrionale	Grande-Rivière-du-Nord	Grann Rivyè dinò
Monophtalmopolitania	Borgne	Obòy	Monophtalmopolis	Borgne	Obòy
Placentia	Plaisance	Plezans	Placentia	Plaisance	Plezans
Sanctus Raphael	Saint-Raphaël	Sen Rafayèl	Sanctus Raphael	Saint-Raphaël	Sen Rafayèl

Oeconomia

Tuguriopolis "Sub Eluvie" (Francice; Bas-Ravine), in Septemtrionali Capitis Haitiani parte.

Saeculo XVIII, Haitia, tunc "Sanctus Dominicus" (Francice; Saint-Domingue) a Francicis nuncupata et gubernata, properrima colonia in Mundo Novo erat. Cuius solum valde uberrimum magnam fructuum copiam edebat et milia Francicorum colonorum attraxit.

E colonizationis perihodo Haitia oeconomiam primariam possidebat. Excellentis qualitatis saccharum edebat, quod cum Brasiliensi saccharo saeculo XVII contendit et quod iuxta cum tota Antillarum productione ut Brasiliense saccharum in Europa depretiaretur fecit. Post aliquot dictatorialia regimina, hodie eius praecipuus fructus exportationis adhuc saccharum est, praeter fructus alios inter quos banana, mangus, maizum, batata, legumina, tubera inter multa alia.

In praesenti oeconomia prolapsa et eversa invenitur. Natio maxime pauperrima manet, quae pauperrima in America est, cum 45,2% incolarum illitteratorum et cum exspectatione vitae solum 60,9 annorum. Eius reditus pro capite valde minima est.

Cultura

Taptapum (Francice; tap-tap) sive Haitianum laophorium sive collectiva taxiraeda in Portu Salute.

Haitia longam et narratam historiam habet et quamobrem copiosam culturam retinet. Haitiana cultura praesertim Francicorum Africorumque et autochthonum Tainicorum elementorum mixtio cum minore colonialis Hispanicae pondere est. Nationis mores essentialiter culturalium credibilium temperies sunt quae ex variis ethnesi insulam Hispaniolam incolentibus derivata sunt. In fere omnes modernae Haitianae societatis aspectus, nihilominus, Europaea et Africa elementa dominantur. Haitia in mundo ob suam distinctivam artem, praecipue picturam et sculpturam, praeclara est.

Haitiana musica praecipue Europaeis colonialibus ligaturis et Africa migratione (per servitudinem) afficitur. Europaeae colonizationis casu, musicum pondus praecipue e Francica derivatum est, quamquam Haitiana musica significative ab Hispanophonicis vicinis, Republica Dominicana et Cuba affecta est, quarum Hispanice infusa musica multum nationis musicis generibus quoque contribuit. Inter musicae modos Haitianae nationi unicos musica ex Vuduisticis caerimonialibus traditionibus derivata est. Rara (Francice et Haitiane; rara) pompica musica, trobatorum balladae et ferociter popularis Compassus (Francice; Compas et Haitiane; Kompa). Compassus complex, permutans musica ex Africis rhythmis et Europaea atrii saltationibus surrecta, mixta ad Haitianam medii ordinis culturam, est. Expolita musica est, canta cum fultura typici (Hispanice; típico) et meringinis Haitiani (Francice; méringue et Haitiane; mereng) (meringini Dominicano, Hispanice; merengue dominicano, arcte conexi) velut basico rhythmo. Haitia musicam in magnetophonio incisam usque ad annum 1937 non habebat, ubi Jazz Guignard haud commercialiter in magnetophonio incisus est. Popularissimorum Haitianorum artificum unus Wyclef Jean est. Cuius musica aliquod hip hop mixtum ad musicam totius terrarum orbis est.

Luculenti colores, ingenuus conspectus et callidus humor artis Haitianae proprii sunt. Inter crebras res propositas magni delectabilesque cibi, caesariata topia, mercatoriae activitates, silvestria animalia, ritus, saltationes et dei sunt. Artifices crebro de fabellis. Homines velut animalia induuntur et animalia in homines vertuntur. In illiterata terra, symbola magnum significatum adipiscuntur. Exempli gratia, gallus crebro Ioannem Bertrandum Aristide et ruber et caeruleus Haitiani vexilli colores crebro eius factionem Labinam Nivis (Haitiane; Lavalas) repraesentant. Plurimi artificum recemi in picturae "scholis", sicut schola Capitis Haitiani, quae quotidianae vitae urbanae depictionibus decribitur, schola Iacmeliensis, quae istius litoralis urbis abruptos montes et sinus reddit aut schola Sancti Solis, cuius propriae abstractae humanae formae sunt et quae Vuduistico symbolismo valde afficitur.

Gastronomia Haitiana e nonnullis culinariis modis e diversis historicis ethnesi orta est quae Occidentalem insulae Hispaniolae portionem incoluere, scilicet e Francicis, Afris et Tainis Amerindis. Haitiana gastronomia similis reliquarum Latino-Caribicae (scilicet Hispanophonicarum et Francophonicarum nationum Antillarum) est, nihilominus nonnullis modis a suis simillimis differt. Eius primarium pondus e gastronomia Francica et gastronomia Africa derivatur cum notabilibus derivationibus ex autochthonibus Tainis et ex Hispanica culinaria arte. Quamquam similis aliorum modorum coquinandi in regione, solum singularitatem nativam nationis et appellationem multis salutatoribus in insulam fert. Haitiani crebro capsicis et aliis saporibus gravibus utuntur. Cibi liberaliter condiri solent et quamobrem Haitiana gastronomia moderate aspera, nec mitis nec nimium calida esse solet. In natione, nihilominus, multa adventiciae originis negotia collocata sunt aliquas adventicias gastronomias in praecipuarum consuetudinum culturam introducentia. Adaptationis anni ut haec gastronomiae (v.g. Mediterraneo-Orientalem ex Arabica migratione in Haitiam) in Haitianam gastronomiam mergerentur fecerunt. Oryza et fabae nonnullis dissimilibus modis per nationem, loco neglecto, manducantur, nationalis cibus factae. Quae alimentum basicum formant, quod in plurimo amylorum consistit et multum carbonum hydratorum continet. In rurallimis areis, alii cibi maiore gradu manducantur. E quibus unus maizum molitum (Francice; mais moulu) est, quod comparabile farinae maizi est quod manducari potest cum embamma ciceris (Francice; sauce pois), embemma fabicum factum ex uno plurimorum generum fabarum inter quas phaseli, pinctae aut cicera aut caiani. Maizum molitum (Francice; mais moulu) cum aut sine pisci (crebro lutiano campechano) manducari potest, secundum personalem praepositionem. Inter plantas quibus multi Haitiani cibi utuntur lycopersicum, origanum, brassica, persea Americana et capsicum annuum excellunt. Est popularis cibus banana pensa (Francice; banane pésée), compressa musae paradisiacae segmenta in oleo soiae fricta (tostones, Hispanice; tostones, in Republica Dominicana et Portu Divite nuncupata). Tum velut merenda tum cibi pars manducatur, crebro cum tassoto et grioto, quae valde fricti capra et suilla respective (Francice; tassot et griot, respective) sunt.

Pediludium popularrimus disportus in Haitia est, quamquam canistriludii popularitas crescit. Centenae parvarum pediludicarum societatum locali gradu contendunt.

Vide etiam

• Hispaniola (fr:Hispaniola)
• America Septentrionalis
• Mare

Nexus externi

• [13]
• Nummismae Haitiae
• Imagines Haitiae

Notae

Haec stipula ad nationem spectat. Amplifica, si potes!

Regiones, civitates et territoria Americae

Opus geopoliticum • Nationes mundi • America

Capsae cognatae: Africa • Asia • Europa • Oceania