Quantum redactiones paginae "Chios" differant

Latinitas bona
E Vicipaedia
Browse history interactively
← Differentia superior
Content deleted Content added
VisualWikitext
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
 
(9 intermediate revisions by 4 users not shown)
Linea 1: Linea 1:
{{L1}}
{{L1}}
{{Videdis|Chios (discretiva)}}
{{Videdis|Chios (discretiva)}}
{{Capsa urbis Vicidata}}
{{Callicratis demus Graeciae
| lat_deg = 38
| lat_min = 24
| lon_deg = 26
| lon_min = 10
| position = right
| nomenlatinum = Chios
| nomengraecum = Δήμος Χίου
| genetivum = Chii
| ablativum = [[Aegaeum Boreale (regio Graeciae)|Aegaeo Boreali]]
| civitas = Graecia
| regio = [[Aegaeum Boreale (regio Graeciae)|Aegaeum Boreale]]
| unitas regionalis = [[Chios (regionalis unitas)|Chios]]
| area = 842.54
| incolae = 51773
| spissitudo =
| census = 2010<ref>Numerus incolarum, ut invenitur in [http://www.eetaa.gr/kallikratis/nomosxedio/Systash_Dhmwn_Perifereiwn.pdf Libello Callicratis] a ministerio rerum domesticarum Graeciae mense Maio anno 2010 edito (Neograece).</ref>
| sedes = Chios (urbs)
| pagina interretialis = www.chios.gr/
| situs-regio = 2011 Dimos Chiou.png
}}
'''Chios''' ([[Graece]] {{Polytonic|Χίος}}) est insula [[Graecia]]e in [[Mare Aegaeum|mari Aegaeo]] iuxta litus [[Turcia]]e sita et ab anno [[2011]] [[demus]] regionis [[Aegaeum Boreale (regio Graeciae)|Aegaei Borealis]]. Una cum insulis [[Psara]], [[Oenussae|Oenussis]] et nonnullis insulis minoribus (non habitatis) in [[Chios (regionalis unitas)|unitate Chia regionali]] (Περιφερειακή Ενότητα Χίου) coniuncta est. Insulae sunt 51 773 incolae (2010). Locus medius insulae est [[Chios (urbs)|urbs homonyma]] 23 779 incolarum (status 2001).
'''Chios''' ([[Graece]] {{Polytonic|Χίος}}) est insula [[Graecia]]e in [[Mare Aegaeum|mari Aegaeo]] iuxta litus [[Turcia]]e sita et ab anno [[2011]] [[demus]] regionis [[Aegaeum Boreale (regio Graeciae)|Aegaei Borealis]]. Una cum insulis [[Psara]], [[Oenussae|Oenussis]] et nonnullis insulis minoribus (non habitatis) in [[Chios (regionalis unitas)|unitate Chia regionali]] (Περιφερειακή Ενότητα Χίου) coniuncta est. Insulae sunt 51 773 incolae (2010). Locus medius insulae est [[Chios (urbs)|urbs homonyma]] 23 779 incolarum (status 2001).


Linea 28: Linea 8:
== Geographia ==
== Geographia ==
[[Fasciculus:Chios_NASA_satellite_image.jpg|thumb|left|Insula Chios a caelo visa]]
[[Fasciculus:Chios_NASA_satellite_image.jpg|thumb|left|Insula Chios a caelo visa]]
Insula in Aegaeo mari orientali prope litora [[Asia Minor|Asiae Minoris]] sita forma fere lunata est. Area insulae est 842 km², 51km in longitudinem et a septentrionibus 29km in maximam latitudinem patet, cum minima latitudo in insula media est 13 km. Ambitu quinta est insularum Graeciae, decima [[Mare Mediterraneum|Maris Mediterranei]].
Insula in Aegaeo mari orientali prope litora [[Asia Minor|Asiae Minoris]] sita forma fere lunata est. Area insulae est 842 km², 51km in longitudinem et a septentrionibus 29km in maximam latitudinem patet, cum minima latitudo in insula media est 13 km. Ambitu quinta est insularum Graeciae, decima [[Mare Mediterraneum|Maris Mediterranei]].


A [[paeninsula]] [[Erythrae (Ionia)|Erythraea]] (hodie [[Turcice]] Çeşme Yarımadası) 7-13 km distat. Insulae [[Oenussae]] Chio litori fere duo chiliometris praeiacent. [[Psara]] a Chio fere 20 km ab occidente, [[Lesbos]] 48 km a septentrionibus et [[Icaria]] 58 km in meridiem versus sitae sunt.
A [[paeninsula]] [[Erythrae (Ionia)|Erythraea]] (hodie [[Turcice]] Çeşme Yarımadası) 7-13 km distat. Insulae [[Oenussae]] Chio litori fere duo chiliometris praeiacent. [[Psara]] a Chio fere 20 km ab occidente, [[Lesbos]] 48 km a septentrionibus et [[Icaria]] 58 km in meridiem versus sitae sunt.


Insula maxima ex parte est montuosa, iugo trans longitudinem surrecto, ex quo in septentrionalibus insulae partibus [[Pelinaeum|montes Pelinaei]] pluries super 1000 m surgunt, summus eorum mons nomine Propheta Elias (Προφήτης Ηλίας) apicem 1297 metrorum assequitur. Chio mediae ac meridianae colles sunt, qui 400 m non superant, praeterea quaedam planities. In insula non sunt flumina, ambitus litorum est 213 km. Insula ob loca amoena, sed etiam temperati [[Clima mediterraneum|climatis mediterranei]] causa nota est, cui sunt mites hiemes et calidae aestates raris pluviis. Tum venti a septentrionibus flare solent et [[temperatura]] inter 28-29°C versatur.
Insula maxima ex parte est montuosa, iugo trans longitudinem surrecto, ex quo in septentrionalibus insulae partibus [[Pelinaeum|montes Pelinaei]] pluries super 1000 m surgunt, summus eorum mons nomine Propheta Elias (Προφήτης Ηλίας) apicem 1297 metrorum assequitur. Chio mediae ac meridianae colles sunt, qui 400 m non superant, praeterea quaedam planities. In insula non sunt flumina, ambitus litorum est 213 km. Insula ob loca amoena, sed etiam temperati [[Clima mediterraneum|climatis mediterranei]] causa nota est, cui sunt mites hiemes et calidae aestates raris pluviis. Tum venti a septentrionibus flare solent et [[temperatura]] inter 28-29&nbsp;°C versatur.


== Historia ==
== Historia ==
Linea 39: Linea 19:


=== Mythologia et praehistoria ===
=== Mythologia et praehistoria ===
Reperta [[archaeologia|archaeologica]] Chium insulam iam a 5000 annis habitatam esse demonstrant. [[Mythologia Graeca]] primum regem [[Oenopion]]em ([[Graece]] Οἰνοπίων) novit, qui filius [[Bacchus|Bacchi]] cum [[Ariadne]] fuisset.
Reperta [[archaeologia|archaeologica]] Chium insulam iam a 5000 annis habitatam esse demonstrant. [[Mythologia Graeca]] primum regem [[Oenopion]]em ([[Graece]] Οἰνοπίων) novit, qui filius [[Bacchus|Bacchi]] cum [[Ariadne]] fuisset.


=== Aetas Graeca antiqua ===
=== Aetas Graeca antiqua ===
Chios fuit inter duodecim [[polis|civitates]], quae [[commune consilium Ionium]] condiderunt.<ref>[[Herodotus]]: [[Historiae]] 1.142 et [[Vitruvius]]: [[De architectura (Vitruvius)|De architectura]] 4.1.4</ref> Iam [[saculum 7 a.C.n.|saeculo septimo a.C.n.]] nummos [[sphinx|sphinge]] signatos percutere coepit, quem usum per paene 900 retinuit. [[Saeculum 6 a.C.n.|Saeculo sexto a.C.n.]] constitutionem assumpsit illi [[Solon]]is Atheniensis similem<ref>Murray, Oswyn (1993). Early Greece (2. ed.). Londinii. p. 188. ISBN 0006862497.</ref>, quae postea in formas [[democratia|democraticas]] evoluta est.
Chios fuit inter duodecim [[polis|civitates]], quae [[commune consilium Ionium]] condiderunt.<ref>[[Herodotus]]: [[Historiae]] 1.142 et [[Vitruvius]]: [[De architectura (Vitruvius)|De architectura]] 4.1.4</ref> Iam [[saculum 7 a.C.n.|saeculo septimo a.C.n.]] nummos [[sphinx|sphinge]] signatos percutere coepit, quem usum per paene 900 retinuit. [[Saeculum 6 a.C.n.|Saeculo sexto a.C.n.]] constitutionem assumpsit illi [[Solon]]is Atheniensis similem<ref>Murray, Oswyn (1993). Early Greece (2. ed.). Londinii. p. 188. ISBN 0006862497.</ref>, quae postea in formas [[democratia|democraticas]] evoluta est.


Circa annum [[512 a.C.n.]] Chios in potestatem [[regnum Persarum|regni Persarum]] venit. Persis pugnis [[Pugna Salaminia|Salamina]] [[Pugna apud Plataeas|Plataeensi]]que victis insula se [[Foedus Delium|Foederi Delio]] adiunxit naves pro pecunia praebens. [[Necropolis]] immensa urbis Chii demonstrat numerum incolarum saeculo quinto exeunte 120000 superavisse (qui est paene triplus numerus hodiernus), quorum maxima pars in sive circa urbem vixit.<ref>Merouses, Nikos Chios. Physico periballon & catoecese apo te neolithice epoche mechri to telos tes archaeotetas. (Chios. Ambitus naturalis et habitatio ab aetate Neolithica usque ad finem antiquitatis) cap. 5, sect. 3. Papyros, 2002</ref>
Circa annum [[512 a.C.n.]] Chios in potestatem [[regnum Persarum|regni Persarum]] venit. Persis pugnis [[Pugna Salaminia|Salamina]] [[Pugna apud Plataeas|Plataeensique]] victis insula se [[Foedus Delium|Foederi Delio]] adiunxit naves pro pecunia praebens. [[Necropolis]] immensa urbis Chii demonstrat numerum incolarum saeculo quinto exeunte 120000 superavisse (qui est paene triplus numerus hodiernus), quorum maxima pars in sive circa urbem vixit.<ref>Merouses, Nikos Chios. Physico periballon & catoecese apo te neolithice epoche mechri to telos tes archaeotetas. (Chios. Ambitus naturalis et habitatio ab aetate Neolithica usque ad finem antiquitatis) cap. 5, sect. 3. Papyros, 2002</ref>


Anno [[412 a.C.n.]] [[Bellum Peloponnesiacum|bello Peloponnesiaco]] Chios a Foedere Delio defecit; ab [[Athenae|Atheniensibus]] obsessa, anno posteriore autem a [[Sparta|Lacedaemoniis]] liberata est. [[Saeculum 4 a.C.n.|Saeculo quarto a.C.n.]] Chios primo rursus cum Athenis foederata, deinde civitas libera fuit, donec [[Macedonia antiqua|Macedonia]] totam Graeciam in potestatem suam redegit.
Anno [[412 a.C.n.]] [[Bellum Peloponnesiacum|bello Peloponnesiaco]] Chios a Foedere Delio defecit<ref>[[Thucydides]] VIII.6-10 et 15-24</ref>; ab [[Athenae|Atheniensibus]] obsessa<ref>[[Thucydides]] VIII.38 et 40 et 55.2-3</ref>, anno posteriore autem a [[Sparta|Lacedaemoniis]] liberata est. [[Saeculum 4 a.C.n.|Saeculo quarto a.C.n.]] Chios primo rursus cum Athenis foederata, deinde civitas libera fuit, donec [[Macedonia antiqua|Macedonia]] totam Graeciam in potestatem suam redegit.


=== Aetas Hellenestica ===
=== Aetas Hellenistica ===
Tempore [[Hellenismus|hellenistico]] Chios scholae [[Ars rhetorica|rhetoricae]], quam [[Isocrates]] condiderat, locum dabat, inter cuius discipulus fuit [[Theopompus]] historicus. Eadem aetate insula maximam vini Graeci copiam, quod ab Atheniensibus (et postea a Romanis) laudatum est (vide [[Vinum Chium]]), exportavit. [[Amphora]]e sphinge uvisque signatae paene in omnibus regionibus, cum quibus Graeci negotia fecerunt, reppertae sunt.<ref>Hugh Johnson (1989), Vintage: The Story of Wine, p. 41. Simon and Schuster</ref>
Tempore [[Hellenismus|hellenistico]] Chios scholae [[Ars rhetorica|rhetoricae]], quam [[Isocrates]] condiderat, locum dabat, inter cuius discipulus fuit [[Theopompus]] historicus. Eadem aetate insula maximam vini Graeci copiam, quod ab Atheniensibus (et postea a Romanis) laudatum est (vide [[Vinum Chium]]), exportavit. [[Amphora]]e sphinge uvisque signatae paene in omnibus regionibus, cum quibus Graeci negotia fecerunt, reppertae sunt.<ref>Hugh Johnson (1989), Vintage: The Story of Wine, p. 41. Simon and Schuster</ref>


Linea 58: Linea 38:
Chios pars [[Imperium Romanum|Imperii Romani]] et postea [[Imperium Romanum Orientale|byzantini]] remansit usque ad [[quarta expeditio sacra|quartam expeditionem sacram]] anno [[1204]]. Hoc temporis spatio pluribus [[terrae motus|terrae motibus]] conquassata est. [[Saeculum 13|Saeculo XIII]] dominatores variabant, annis [[1304]]–[[1329]] et [[1346]]–[[1566]] Chios erat colonia [[Genua|Genuensium]], qui numero incolarum bellis maxime minuito potestatem facile obtinuerunt. Cum autem imprimis mercandi cupidi essent, incolis plenam [[libertas religionis|religionis libertatem]] concesserunt. Ita dicionem facile obtinuerunt; ultimis decennis quidem [[sultanus|sultanis]] [[Imperium Ottomanicum|Ottomanicis]] tributa solvere debuerunt.
Chios pars [[Imperium Romanum|Imperii Romani]] et postea [[Imperium Romanum Orientale|byzantini]] remansit usque ad [[quarta expeditio sacra|quartam expeditionem sacram]] anno [[1204]]. Hoc temporis spatio pluribus [[terrae motus|terrae motibus]] conquassata est. [[Saeculum 13|Saeculo XIII]] dominatores variabant, annis [[1304]]–[[1329]] et [[1346]]–[[1566]] Chios erat colonia [[Genua|Genuensium]], qui numero incolarum bellis maxime minuito potestatem facile obtinuerunt. Cum autem imprimis mercandi cupidi essent, incolis plenam [[libertas religionis|religionis libertatem]] concesserunt. Ita dicionem facile obtinuerunt; ultimis decennis quidem [[sultanus|sultanis]] [[Imperium Ottomanicum|Ottomanicis]] tributa solvere debuerunt.


[[Fasciculus:Insularium Illustratum (Additional MS 15760, f.35r).jpeg|thumb|Chios in ''Insularium Illustrato'' [[Henricus Martellus|Henrici Martelli Germani]]]]
=== Novum Aevum ===
=== Novum Aevum ===
Anno [[1566]] insula copiis Ottomanicis occupata et usque ad annum [[1912]] pars [[Imperium Ottomanicum|Imperii Ottomanici]] manebat. Chios erat admodum dives ac frequens incolis, qui praecipus [[mastiche]] colenda vixerunt. A [[Phanariotae|Phanariotis]] administrata et [[Feudum]] femininum sultanae privilegiis gaudebat.
Anno [[1566]] insula copiis Ottomanicis occupata et usque ad annum [[1912]] pars [[Imperium Ottomanicum|Imperii Ottomanici]] manebat. Chios erat admodum dives ac frequens incolis, qui praecipus [[mastiche]] colenda vixerunt. A [[Phanariotae|Phanariotis]] administrata et [[Feudum]] femininum sultanae privilegiis gaudebat.


[[Bellum rerum novarum Graecum|Bello rerum novarum Graeco]] (1821–1829) autem die [[11 Aprilis]] anno [[1822]] maxima 120000 incolarum pars a copiis Ottomanicis fugata, in servitutem redacta aut interfecta est,<ref>[http://greece.org:8080/opencms/opencms/HEC_Projects/Genocide/el/2_Events Res in generis Graecae occidione gestae]</ref> postquam Graeci seditiosi conati sunt insulam occupare. Sunt, qui 40000 mortuos fuisse aestiment.<ref>Vide commentationem a Rosemarie Noack in diario "Die Zeit" anno [[1993]] publicatam</ref> Hoc "crimen Turcicum" totam [[Europa]]m commovebat. Nota facta est illa imago [[Eugenius Delacroix|Eugenii Delacroix]] "trucidationem Chiam" demonstrans. Die [[3 Aprilis]] anno [[1881]] [[terrae motus]] delevit, quod steterat et iterum multa milia incolarum necavit.
[[Bellum rerum novarum Graecum|Bello rerum novarum Graeco]] (1821–1829) autem die [[11 Aprilis]] anno [[1822]] maxima 120000 incolarum pars a copiis Ottomanicis fugata, in servitutem redacta aut interfecta est,<ref>[https://web.archive.org/web/20080804040759/http://www.greece.org:8080/opencms/opencms/HEC_Projects/Genocide/el/2_Events/ Res in generis Graecae occidione gestae]</ref> postquam Graeci seditiosi conati sunt insulam occupare. Sunt, qui 40000 mortuos fuisse aestiment.<ref>Vide commentationem a Rosemarie Noack in diario "Die Zeit" anno [[1993]] publicatam</ref> Hoc "crimen Turcicum" totam [[Europa]]m commovebat. Nota facta est illa imago [[Eugenius Delacroix|Eugenii Delacroix]] "trucidationem Chiam" demonstrans. Die [[3 Aprilis]] anno [[1881]] [[terrae motus]] delevit, quod steterat et iterum multa milia incolarum necavit.


Anno [[1912]] exercitus [[Graecia|Graecus]] insulam expugnavit. [[Pax Londinii (1913)|Pace Londinii]] (1913) insulam partem Graeciae remanere agnovit. [[Bellum Orbis Terrarum Secundum|Bello Orbis Terrarum Secundo]] Chios a [[Germania|Germanis]] occupata est.
Anno [[1912]] exercitus [[Graecia|Graecus]] insulam expugnavit. [[Pax Londinii (1913)|Pace Londinii]] (1913) insulam partem Graeciae remanere agnovit. [[Bellum Orbis Terrarum Secundum|Bello Orbis Terrarum Secundo]] Chios a [[Germania|Germanis]] occupata est.
Linea 68: Linea 49:


== Visu digna ==
== Visu digna ==
*Monasterium [[Nea Mone]] saeculi XI, quod in indice [[UNESCO Mundi Hereditas|UNESCO Mundi Hereditatis]] est.
* Monasterium [[Nea Mone]] saeculi XI, quod in indice [[UNESCO Mundi Hereditas|UNESCO Mundi Hereditatis]] est.
*[[Castrum]] Chium
* [[Castrum]] Chium
*Museum Byzantinum
* Museum Byzantinum
*Museum Archaeologicum
* Museum Archaeologicum
*[[Spelunca]] prope Sykias sita (nota ob [[stalactites]] [[stalagmites]]que)
* [[Spelunca]] prope Sykias sita (nota ob [[stalactites]] [[stalagmites]]que)
*Mare circam insulam ad demergendum aptissimum est.
* Mare circam insulam ad demergendum aptissimum est.
*"Vici mastiches" (Μαστιχοχώρια) Pyrgi, Olympi et alii, in quibus domus exteriores arte "Sgraffito" dicta pictae sunt.
* "Vici mastiches" (Μαστιχοχώρια) Pyrgi, Olympi et alii, in quibus domus exteriores arte "Sgraffito" dicta pictae sunt.


== Varia ==
== Varia ==
*Multi Chii insulam reliquerunt et sedes sive in magnis urbibus Graeciae sive in exteris collocaverunt, ut puta in [[Londinium|Londinio]], [[Novum Eboracum|Novo Eboraco]] et in [[Australia]].
* Multi Chii insulam reliquerunt et sedes sive in magnis urbibus Graeciae sive in exteris collocaverunt, ut puta in [[Londinium|Londinio]], [[Novum Eboracum|Novo Eboraco]] et in [[Australia]].
*Navigatores negiotiatorii insulam semper frequentabant. Ex eis mercibus, quae exportabantur, [[mastiche]] habet primum locum, sed est conspicua etiam mercatura [[oliva]]rum, [[ficus carica|ficorum]], [[vinum|vini]] et quamvis minoris copiae [[Cerasus (pomum)|cerasorum]].
* Navigatores negiotiatorii insulam semper frequentabant. Ex eis mercibus, quae exportabantur, [[mastiche]] habet primum locum, sed est conspicua etiam mercatura [[oliva]]rum, [[ficus carica|ficorum]], [[vinum|vini]] et quamvis minoris copiae [[Cerasus (pomum)|cerasorum]].


== Cives praeclari ==
== Cives praeclari ==
* Fortasse [[Homerus]], auctor [[Ilias|Iliadis]] et [[Odyssea]]e, ut quidem incolae volebant<ref>{{Strabo}} XIV.1.35</ref>. At multae aliae civitates poetam vindicabant.
* Fortasse [[Homerus]], auctor [[Ilias|Iliadis]] et [[Odyssea]]e, ut quidem incolae volebant<ref>{{Strabo}} XIV.1.35</ref>. At multae aliae civitates poetam vindicabant.
* [[Nessas Chius]], philosophus praesocraticus
* [[Nessas Chius]], philosophus praesocraticus
* [[Theocritus Chius]] (saec. IV a.C.n.), rhetor et sophista
* [[Theocritus Chius]] (saec. IV a.C.n.), rhetor et sophista
Linea 91: Linea 72:


== Notae ==
== Notae ==
<div class="references-small"><references /></div>
<references />
== Fontes antiqui ==
== Fontes antiqui ==
*[[Pausanias]], libro septimo [[Descriptio Graeciae|Descriptionis Graeciae]] IV.7-10.
*{{Strabo}} XIV.1.35
* {{Strabo}} XIV.1.35


== Bibliographia ==
== Bibliographia ==
Linea 102: Linea 84:
* [http://www.chios.com/de Chios.com: Scitu digna de Chio] (variis linguis)
* [http://www.chios.com/de Chios.com: Scitu digna de Chio] (variis linguis)
* [http://www.fragrant-chios.com/de/ Insula Chios] {{Ling|Theodisce}}
* [http://www.fragrant-chios.com/de/ Insula Chios] {{Ling|Theodisce}}
* [http://www.photopassport.gr/index_189.html Chios visa ab caelo]
* [https://web.archive.org/web/20100510090547/http://www.photopassport.gr/index_189.html Chios visa ab caelo]
* [http://www.mychios.com/ Pinacotheca]
* [https://web.archive.org/web/20120414163320/http://www.mychios.com/ Pinacotheca]


⚫
[[Categoria:Chios| ]]

⚫
[[Categoria:Chios|!]]
[[Categoria:Demi Graeciae]]
[[Categoria:Demi Graeciae]]
[[Categoria:Aegaeum Boreale]]
[[Categoria:Aegaeum Boreale]]

Redactio novissime (die 7 Octobris 2023, hora 04:45) facta

Vide etiam paginam discretivam: Chios (discretiva)

Wikidata Chios
Res apud Vicidata repertae:
Civitas: Graecia
Locus: 38°24′0″N 26°1′0″E
Numerus incolarum: 51 930
Situs interretialis

Gestio

Procuratio superior: Chios Municipality

Geographia

Superficies: 842.5 chiliometrum quadratum

Coniunctiones urbium

Urbes gemellae: Bassanum Romanum

Tabula aut despectus

Chios: situs
Chios: situs

Chios (Graece Χίος) est insula Graeciae in mari Aegaeo iuxta litus Turciae sita et ab anno 2011 demus regionis Aegaei Borealis. Una cum insulis Psara, Oenussis et nonnullis insulis minoribus (non habitatis) in unitate Chia regionali (Περιφερειακή Ενότητα Χίου) coniuncta est. Insulae sunt 51 773 incolae (2010). Locus medius insulae est urbs homonyma 23 779 incolarum (status 2001).

Nomen insulae urbisque principalis lingua Graeca ab antiquitate immutata est; Genuenses, qui insulam ab anno 1304 usque ad annum 1566 (quibusdam annis intermissis) imperio rexerunt, eam Scio vocaverunt, postea Turcae Sakiz صاقيز.

Geographia[recensere | fontem recensere]

Insula Chios a caelo visa

Insula in Aegaeo mari orientali prope litora Asiae Minoris sita forma fere lunata est. Area insulae est 842 km², 51km in longitudinem et a septentrionibus 29km in maximam latitudinem patet, cum minima latitudo in insula media est 13 km. Ambitu quinta est insularum Graeciae, decima Maris Mediterranei.

A paeninsula Erythraea (hodie Turcice Çeşme Yarımadası) 7-13 km distat. Insulae Oenussae Chio litori fere duo chiliometris praeiacent. Psara a Chio fere 20 km ab occidente, Lesbos 48 km a septentrionibus et Icaria 58 km in meridiem versus sitae sunt.

Insula maxima ex parte est montuosa, iugo trans longitudinem surrecto, ex quo in septentrionalibus insulae partibus montes Pelinaei pluries super 1000 m surgunt, summus eorum mons nomine Propheta Elias (Προφήτης Ηλίας) apicem 1297 metrorum assequitur. Chio mediae ac meridianae colles sunt, qui 400 m non superant, praeterea quaedam planities. In insula non sunt flumina, ambitus litorum est 213 km. Insula ob loca amoena, sed etiam temperati climatis mediterranei causa nota est, cui sunt mites hiemes et calidae aestates raris pluviis. Tum venti a septentrionibus flare solent et temperatura inter 28-29 °C versatur.

Historia[recensere | fontem recensere]

Tabula Chii insulae Genuensis, saec. XVI.
"Scènes des massacres de Scio" (trucidatio Chia), Eugenius Delacroix, olium in ligno, 419 × 354 cm, Museum Lupariense.

Mythologia et praehistoria[recensere | fontem recensere]

Reperta archaeologica Chium insulam iam a 5000 annis habitatam esse demonstrant. Mythologia Graeca primum regem Oenopionem (Graece Οἰνοπίων) novit, qui filius Bacchi cum Ariadne fuisset.

Aetas Graeca antiqua[recensere | fontem recensere]

Chios fuit inter duodecim civitates, quae commune consilium Ionium condiderunt.[1] Iam saeculo septimo a.C.n. nummos sphinge signatos percutere coepit, quem usum per paene 900 retinuit. Saeculo sexto a.C.n. constitutionem assumpsit illi Solonis Atheniensis similem[2], quae postea in formas democraticas evoluta est.

Circa annum 512 a.C.n. Chios in potestatem regni Persarum venit. Persis pugnis Salamina Plataeensique victis insula se Foederi Delio adiunxit naves pro pecunia praebens. Necropolis immensa urbis Chii demonstrat numerum incolarum saeculo quinto exeunte 120000 superavisse (qui est paene triplus numerus hodiernus), quorum maxima pars in sive circa urbem vixit.[3]

Anno 412 a.C.n. bello Peloponnesiaco Chios a Foedere Delio defecit[4]; ab Atheniensibus obsessa[5], anno posteriore autem a Lacedaemoniis liberata est. Saeculo quarto a.C.n. Chios primo rursus cum Athenis foederata, deinde civitas libera fuit, donec Macedonia totam Graeciam in potestatem suam redegit.

Aetas Hellenistica[recensere | fontem recensere]

Tempore hellenistico Chios scholae rhetoricae, quam Isocrates condiderat, locum dabat, inter cuius discipulus fuit Theopompus historicus. Eadem aetate insula maximam vini Graeci copiam, quod ab Atheniensibus (et postea a Romanis) laudatum est (vide Vinum Chium), exportavit. Amphorae sphinge uvisque signatae paene in omnibus regionibus, cum quibus Graeci negotia fecerunt, reppertae sunt.[6]

Aetas Romana[recensere | fontem recensere]

Tertio Bello Macedonico (171 a.C.n. - 168 a.C.n.) exercitus Galatarum ab Eumene II fratri Attalo adiumento missus prope Chium interceptus est. Livius[7] narrat: Partim in via fugientes Gallos adepti Macedones ceciderunt, partim ante portam exclusos. Clauserant enim Chii portas ignari, qui fugerent aut sequerentur. octingenti ferme Gallorum occisi, ducenti vivi capti; equi pars in mari fractis navibus absumpti, parti nervos succiderunt in litore Macedones, viginti eximiae equos formae cum captivis (...) Antenor devehere Thessalonicam iussit. Postquam Chios a Romanis occupata est, pars provinciae Asiae facta est.

Medium Aevum[recensere | fontem recensere]

Chios pars Imperii Romani et postea byzantini remansit usque ad quartam expeditionem sacram anno 1204. Hoc temporis spatio pluribus terrae motibus conquassata est. Saeculo XIII dominatores variabant, annis 1304–1329 et 1346–1566 Chios erat colonia Genuensium, qui numero incolarum bellis maxime minuito potestatem facile obtinuerunt. Cum autem imprimis mercandi cupidi essent, incolis plenam religionis libertatem concesserunt. Ita dicionem facile obtinuerunt; ultimis decennis quidem sultanis Ottomanicis tributa solvere debuerunt.

Chios in Insularium Illustrato Henrici Martelli Germani

Novum Aevum[recensere | fontem recensere]

Anno 1566 insula copiis Ottomanicis occupata et usque ad annum 1912 pars Imperii Ottomanici manebat. Chios erat admodum dives ac frequens incolis, qui praecipus mastiche colenda vixerunt. A Phanariotis administrata et Feudum femininum sultanae privilegiis gaudebat.

Bello rerum novarum Graeco (1821–1829) autem die 11 Aprilis anno 1822 maxima 120000 incolarum pars a copiis Ottomanicis fugata, in servitutem redacta aut interfecta est,[8] postquam Graeci seditiosi conati sunt insulam occupare. Sunt, qui 40000 mortuos fuisse aestiment.[9] Hoc "crimen Turcicum" totam Europam commovebat. Nota facta est illa imago Eugenii Delacroix "trucidationem Chiam" demonstrans. Die 3 Aprilis anno 1881 terrae motus delevit, quod steterat et iterum multa milia incolarum necavit.

Anno 1912 exercitus Graecus insulam expugnavit. Pace Londinii (1913) insulam partem Graeciae remanere agnovit. Bello Orbis Terrarum Secundo Chios a Germanis occupata est.

Mense Augusto anni 2012 incendium culturae mastiches imminuit et quosdam locos consitos consumpsit.

Visu digna[recensere | fontem recensere]

  • Monasterium Nea Mone saeculi XI, quod in indice UNESCO Mundi Hereditatis est.
  • Castrum Chium
  • Museum Byzantinum
  • Museum Archaeologicum
  • Spelunca prope Sykias sita (nota ob stalactites stalagmitesque)
  • Mare circam insulam ad demergendum aptissimum est.
  • "Vici mastiches" (Μαστιχοχώρια) Pyrgi, Olympi et alii, in quibus domus exteriores arte "Sgraffito" dicta pictae sunt.

Varia[recensere | fontem recensere]

  • Multi Chii insulam reliquerunt et sedes sive in magnis urbibus Graeciae sive in exteris collocaverunt, ut puta in Londinio, Novo Eboraco et in Australia.
  • Navigatores negiotiatorii insulam semper frequentabant. Ex eis mercibus, quae exportabantur, mastiche habet primum locum, sed est conspicua etiam mercatura olivarum, ficorum, vini et quamvis minoris copiae cerasorum.

Cives praeclari[recensere | fontem recensere]

Notae[recensere | fontem recensere]

  1. ↑ Herodotus: Historiae 1.142 et Vitruvius: De architectura 4.1.4
  2. ↑ Murray, Oswyn (1993). Early Greece (2. ed.). Londinii. p. 188. ISBN 0006862497.
  3. ↑ Merouses, Nikos Chios. Physico periballon & catoecese apo te neolithice epoche mechri to telos tes archaeotetas. (Chios. Ambitus naturalis et habitatio ab aetate Neolithica usque ad finem antiquitatis) cap. 5, sect. 3. Papyros, 2002
  4. ↑ Thucydides VIII.6-10 et 15-24
  5. ↑ Thucydides VIII.38 et 40 et 55.2-3
  6. ↑ Hugh Johnson (1989), Vintage: The Story of Wine, p. 41. Simon and Schuster
  7. ↑ Livius 44,28
  8. ↑ Res in generis Graecae occidione gestae
  9. ↑ Vide commentationem a Rosemarie Noack in diario "Die Zeit" anno 1993 publicatam
  10. ↑ Strabo, Geographica XIV.1.35
  11. ↑ A New Theory Clarifying the Identity OF Christopher Columbus: A Byzantine Prince from Chios, Greece. a Ruth G. Durlacher-Wolper (1982). - Commetatio edita a The New World Museum, San Salvador, Bahamas

Fontes antiqui[recensere | fontem recensere]

Bibliographia[recensere | fontem recensere]

  • John Boardman, C. E. Vaphopoulou-Richardson, edd., Chios: a conference at the Homereion in Chios, 1984. Oxonii: Clarendon Press, 1984

Nexus externi[recensere | fontem recensere]

Vicimedia Communia plura habent quae ad Chium spectant.
Receptum de "https://la.wikipedia.org/w/index.php?title=Chios&oldid=3795181"