|Vici=''Avesa, Quinto, Santa Maria in Stelle, Mizzole, Montorio, San Michele, Cadidavid'', [[Fanum Sancti Maximi iuxta Athesim]], ''Parona, Quinzano''
|MunicipiaProxima=''Bussolengo, Buttapietra, Castel d'Azzano, Grezzana, Mezzane di Sotto, Negrar, Pescantina, Roverè Veronese, San Giovanni Lupatoto, San Martino Buon Albergo, San Mauro di Saline, San Pietro in Cariano, Sommacampagna, Sona, Tregnago, Villafranca di Verona''
|NumerusCursualis=37100, 37121-37142
|PraefixumTelephonicum=045
|ISTAT=023091
|NumerusTributarius=L781
|NomenIncolarum=Veronenses
|Patronus=[[Zeno Veronensis|Sanctus Zeno]]
|DiesSollemnis=[[12 Aprilis]] et [[29 Maii]] ([[Petrus Veronensis|Petrus Martyr]])
|PaginaInterretialis=http://www.comune.verona.it
}}
'''Vērōna'''<ref>De vocalibus longis cf. [[Catullus|Catullum]] 35.3, 67.34, 68.2. "Verona" hodie [[Lingua Italiana|Italice]] et [[Lingua Venetica|Venetice]]. [[Graece]] {{Polytonic|Οὐήρωνα, Οὐήρων, Βερώνη}} ({{Ptol Geog}} 3.1.31; {{Strabo}} 4.6.8, cf. 5.1.6; [[Procopius]], ''Bellum Gothicum'' 2.29, 3.3, &c.)</ref><ref name="graesse">"[http://daten.digitale-sammlungen.de/~db/0005/bsb00050914/images/index.html?id=00050914&groesser=&fip=eayaenyztsxdsydeayasdaseayaeayaxswxdsyd,%20eayaqrswxdsydfsdreayaqrsxdsydxdsydqrs&no=8&seite=596 Verona, Colonia Augusta Verona, Veronensis, Veronensium urbs, Veronia, Vicentinus (!)": {{Graesse}}}</ref> {{victio|Verona|ae|f}} est [[Urbes Italiae|urbs]] [[Italia]]e et [[Municipium Italiae|municipium]], circiter 259 960 incolarum, ad ripas fluminis [[Athesis]] in [[Regio Italiae|regione]] [[Venetia (regio)|Venetia]] situm, caput [[Verona (provincia)|provinciae Veronensis]] atque [[sedes episcopalis]] [[Ecclesia Catholica Romana|Ecclesiae Catholicae Romanae]]. Omnium urbium Italiae Verona est duodecima quod ad numerum incolarum pertinet. Ob architecturam et formam urbanam per duo millennia sine interruptione evolutas urbs Veronensis in indice [[UNESCO Mundi Hereditas|hereditatis mundialis]] [[UNESCO]] anno [[2000]] inscripta est. Urbani ''Veronenses''<ref>[[Cornelius Tacitus|Tacitus]], ''[[Historiae (Tacitus)|Historiae]]'' 3.8</ref> appellantur.
'''Vērōna'''<ref>De vocalibus longis cf. [[Catullus|Catullum]] 35.3, 67.34, 68.2. "Verona" hodie [[Lingua Italiana|Italice]] et [[Lingua Venetica|Venetice]]. [[Graece]] {{Polytonic|Οὐήρωνα, Οὐήρων, Βερώνη}} ({{Ptol Geog}} 3.1.31; {{Strabo}} 4.6.8, cf. 5.1.6; [[Procopius]], ''Bellum Gothicum'' 2.29, 3.3, &c.)</ref><ref name="graesse">"[http://daten.digitale-sammlungen.de/~db/0005/bsb00050914/images/index.html?id=00050914&groesser=&fip=eayaenyztsxdsydeayasdaseayaeayaxswxdsyd,%20eayaqrswxdsydfsdreayaqrsxdsydxdsydqrs&no=8&seite=596 Verona, Colonia Augusta Verona, Veronensis, Veronensium urbs, Veronia, Vicentinus (!)": {{Graesse}}}</ref> {{victio|Verona|ae|f}} est [[Urbes Italiae|urbs]] [[Italia]]e et [[Municipium Italiae|municipium]], circiter 259 960 incolarum, ad ripas fluminis [[Athesis]] in [[Regio Italiae|regione]] [[Venetia (regio)|Venetia]] situm, caput [[Verona (provincia)|provinciae Veronensis]] atque [[sedes episcopalis]] [[Ecclesia Catholica Romana|Ecclesiae Catholicae Romanae]]. Omnium urbium Italiae Verona est duodecima quod ad numerum incolarum pertinet. Ob architecturam et formam urbanam per duo millennia sine interruptione evolutas urbs Veronensis in indice [[UNESCO Mundi Hereditas|hereditatis mundialis]] [[UNESCO]] anno [[2000]] inscripta est. Urbani ''Veronenses''<ref>[[Cornelius Tacitus|Tacitus]], ''[[Historiae (Tacitus)|Historiae]]'' 3.8</ref> appellantur.
Linea 45:
Linea 8:
== Origo et historia ==
== Origo et historia ==
[[Fasciculus:Ponte Pietra (Verona).jpg|thumb|upright=1.25|[[Pons Marmoreus (Verona)|Pons Marmoreus]] aevo Romano constructus]]
[[Fasciculus:Ponte Pietra (Verona).jpg|thumb|upright=1.25|[[Pons Marmoreus (Verona)|Pons Marmoreus]] aevo Romano constructus]]
Pagum Veronensem homines [[Neolithicum|aevi Neolithici]] coluerunt. Historia prae-Romana urbis Veronae ambigua erat. [[Plinius maior]] enim [[Rhaeti]]s et [[Euganei]]s hanc urbem attribuit,<ref>{{Pnh}} 3.130</ref> [[Celtae|Celtis]] [[Cenomani]]s [[Claudius Ptolemaeus|Ptolemaeus]],<ref>{{Ptol Geog}} 3.1.31; cf. [[Titus Livius|Livius]], ''[[Ab Urbe condita]]'' 5.35</ref> sed recentissime [[necropolis]] Cenomanorum, saeculis III–I a.C.n. usitata, sub seminario episcopali hodierno effossa est.<ref>[[#Laffranchi et al. (2019)]]</ref> A Romanis, duce [[Gnaeus Pompeius Strabo|Gnaeo Pompeio Strabone]], ad ripam Athesis dextram anno [[89 a.C.n.]] [[colonia Romana|colonia]] [[ius Latinum|iuris Latini]] iuxta [[lex Pompeia de Transpadanis|legem Pompeiam de Transpadanis]] condita est, a [[Brixia]] deducta si carmen Catullianum vera refert;<ref>[[Iustinus]], ''Epitome Trogi'' 20.5.8; Catullus 67.34</ref> ibi mox natus est poëta ipse [[Gaius Valerius Catullus]].<ref>[[Publius Ovidius Naso|Ovidius]], ''[[Amores (Ovidius)|Amores]]'' 3.15.7; [[Marcus Valerius Martialis|Martialis]] 10.103; {{Pnh}} [http://penelope.uchicago.edu/Thayer/L/Roman/Texts/Pliny_the_Elder/36*.html#48 36.48]</ref> Ab anno [[49 a.C.n.]] Verona fuit [[municipium Romanum|municipium]] [[tribus Publilia]]e sub [[Regio X Venetia et Histria|regione X]] (Venetia et Histria). Muros urbanos restituit imperator [[Gallienus]], qui longissimum urbi nomen concedit "Colonia Augusta Verona Nova Gallieniana". Ibi concurrebant viae [[Via Postumia|Postumia]] et [[Via Claudia Augusta|Claudia Augusta]].
Pagum Veronensem homines [[Neolithicum|aevi Neolithici]] coluerunt. Historia prae-Romana urbis Veronae ambigua erat. [[Plinius maior]] enim [[Rhaeti]]s et [[Euganei]]s hanc urbem attribuit,<ref>{{Pnh}} 3.130</ref> [[Celtae|Celtis]] [[Cenomani]]s [[Claudius Ptolemaeus|Ptolemaeus]],<ref>{{Ptol Geog}} 3.1.31; cf. [[Titus Livius|Livius]], ''[[Ab Urbe condita]]'' 5.35</ref> sed recentissime [[necropolis]] Cenomanorum, saeculis III–I a.C.n. usitata, sub seminario episcopali hodierno effossa est.<ref>{{qc|id=Laffranchi et al. (2019)}}</ref> A Romanis, duce [[Gnaeus Pompeius Strabo|Gnaeo Pompeio Strabone]], ad ripam Athesis dextram anno [[89 a.C.n.]] [[colonia Romana|colonia]] [[ius Latinum|iuris Latini]] iuxta [[lex Pompeia de Transpadanis|legem Pompeiam de Transpadanis]] condita est, a [[Brixia]] deducta si carmen Catullianum vera refert;<ref>[[Iustinus]], ''Epitome Trogi'' 20.5.8; Catullus 67.34</ref> ibi mox natus est poëta ipse [[Gaius Valerius Catullus]].<ref>[[Publius Ovidius Naso|Ovidius]], ''[[Amores (Ovidius)|Amores]]'' 3.15.7; [[Marcus Valerius Martialis|Martialis]] 10.103; {{Pnh}} [http://penelope.uchicago.edu/Thayer/L/Roman/Texts/Pliny_the_Elder/36*.html#48 36.48]</ref> Ab anno [[49 a.C.n.]] Verona fuit [[municipium Romanum|municipium]] [[tribus Publilia]]e sub [[Regio X Venetia et Histria|regione X]] (Venetia et Histria). Muros urbanos restituit imperator [[Gallienus]], qui longissimum urbi nomen concedit "Colonia Augusta Verona Nova Gallieniana". Ibi concurrebant viae [[Via Postumia|Postumia]] et [[Via Claudia Augusta|Claudia Augusta]].
[[Fasciculus:Porta Nuova.jpg|thumb|[[Porta Nova (Verona)|Porta Nova]]]]
[[Fasciculus:Porta Nuova.jpg|thumb|[[Porta Nova (Verona)|Porta Nova]]]]
Medio saeculo XII commune Veronensium, duce imprimis episcopus [[Tebaldus II (episcopus Veronensis)|Tebaldus]], libertatem urbis vindicavit, ubi anno [[1184]] papa [[Lucius III]], a [[Roma]] profugus, [[Concilium Veronense]] tenuit, adeunte etiam imperator [[Fridericus I (imperator)|Friderico Barbarossa]]. Concilio concluso bullam "Ad abolendam" de haeresibus exstirpandis emiserunt. Lucius III Veronae mortuus est die [[25 Novembris]] [[1185]]. Eodem die successor [[Urbanus III]] electus in ecclesia S. Petri in Castello coronatus est. Verona mox sub familiae [[Scaliger]]orum (''della Scala'') dominatione cecidit. Medio amphitheatro anno [[1278]] iussu [[Albertus I Scaliger|Alberti Scaligeri]] [[Cathari]] 166 [[Sirmium|Sirmionenses]] combusti sunt.
Medio saeculo XII commune Veronensium, duce imprimis episcopo [[Tebaldus II (episcopus Veronensis)|Tebaldo]], libertatem urbis vindicavit, ubi anno [[1184]] papa [[Lucius III]], a [[Roma]] profugus, [[Concilium Veronense]] tenuit, adeunte etiam imperator [[Fridericus I (imperator)|Friderico Barbarossa]]. Concilio concluso bullam "Ad abolendam" de haeresibus exstirpandis emiserunt. Lucius III Veronae mortuus est die [[25 Novembris]] [[1185]]. Eodem die successor [[Urbanus III]] electus in ecclesia S. Petri in Castello coronatus est. Verona mox sub familiae [[Scaliger]]orum (''della Scala'') dominatione cecidit. Medio amphitheatro anno [[1278]] iussu [[Albertus I Scaliger|Alberti Scaligeri]] [[Cathari]] 166 [[Sirmium|Sirmionenses]] combusti sunt.
Ab anno [[1405]] usque ad annum [[1797]], Verona ad [[Res Publica Venetiae|Rem Publicam Venetiae]] pertinuit.
Ab anno [[1405]] usque ad annum [[1797]], Verona ad [[Res Publica Venetiae|Rem Publicam Venetiae]] pertinuit.
Linea 62:
Linea 25:
:Fluvius [[Athesis]], sicut [[Tiberis]] [[Roma]]m, mediam civitatem Veronam percurrit. Super quem ingens marmoreus miri operis miraeque magnitudinis [[Pons Marmoreus (Verona)|pons]] est fabricatus. A laeva autem parti fluminis, quae est quilonem versus posita, civitas est difficili arduoque colle munita, adeo ut, si ea pars civitatis, quam memoratus fluvius dexteram alluit, ab hostibus capiatur, ea tamen viriliter possit defendi. In huius vero collis summitate preciosi operis est ecclesia fabricata, in honore beatissimi [[Petrus (apostolus)|Petri]] apostolorum principis consecrata.<ref>[[Liutprandus Cremonensis]], ''[[Antapodosis]]'' [http://archive.org/stream/diewerkeliudpra41v42liud#page/n97/mode/2up 2.40]</ref>
:Fluvius [[Athesis]], sicut [[Tiberis]] [[Roma]]m, mediam civitatem Veronam percurrit. Super quem ingens marmoreus miri operis miraeque magnitudinis [[Pons Marmoreus (Verona)|pons]] est fabricatus. A laeva autem parti fluminis, quae est quilonem versus posita, civitas est difficili arduoque colle munita, adeo ut, si ea pars civitatis, quam memoratus fluvius dexteram alluit, ab hostibus capiatur, ea tamen viriliter possit defendi. In huius vero collis summitate preciosi operis est ecclesia fabricata, in honore beatissimi [[Petrus (apostolus)|Petri]] apostolorum principis consecrata.<ref>[[Liutprandus Cremonensis]], ''[[Antapodosis]]'' [http://archive.org/stream/diewerkeliudpra41v42liud#page/n97/mode/2up 2.40]</ref>
Inter monumenta aevo Romano aedificata hodieque servata praecellunt [[Amphitheatrum (Verona)|Amphitheatrum]] sive ''Arena'', [[Pons Marmoreus (Verona)|Pons Marmoreus]] seu ''Ponte Pietra'', [[Porta Iovia]] seu ''Porta Borsari'' et [[Arcus Gavius]]; adduntur [[Porta Leonum]] (ita a recentioribus nuncupatum) et ruinae [[Theatrum Romanum Veronense|Theatri Romani]] iuxta ripam sinistram fluminis saeculo XIX effossae. Sub arco Gavio monstrantur lapides [[Via Postumia|via Postumiae]].
Inter monumenta aevo Romano aedificata hodieque servata praecellunt [[Amphitheatrum (Verona)|Amphitheatrum]] sive ''Arena'', [[Pons Marmoreus (Verona)|Pons Marmoreus]] seu ''Ponte Pietra'', [[Porta Iovia]] seu ''Porta Borsari'' et [[Arcus Gavius]]; adduntur [[Porta Leonum]] (ita a recentioribus nuncupatum) et ruinae [[Theatrum Romanum Veronense|Theatri Romani]] iuxta ripam sinistram fluminis saeculo XIX effossae. Sub arco Gavio monstrantur lapides [[via Postumia]]e.
[[Fasciculus:Piazza delle Erbe (Verona).jpg|thumb|[[Platea Herbarum (Verona)|Platea Herbarum]]]]
[[Fasciculus:Piazza delle Erbe (Verona).jpg|thumb|[[Platea Herbarum (Verona)|Platea Herbarum]]]]
[[Fasciculus:Balkon_der_Julia_Verona.jpg|thumb|Domus quae "[[Iulietta (persona)|Iuliettae]]" dicitur]]
[[Fasciculus:Balcone di Giulietta a Verona.jpg|thumb|Domus quae "[[Iulietta (persona)|Iuliettae]]" dicitur]]
Monumentorum [[religio Christiana|Christianorum]] antiquissima hodie exstantia post [[Terrae motus Italicus (1117)|terrae motum]] aedificata sunt. [[Basilica Sancti Zenonis]] urbis patroni, annis 1123-[[1135]] reconstructa est eo loco, extra urbis limitem, ubi sepulchrum [[Zeno Veronensis|Zenonis]] iam a saeculo IV stat, regisque [[Pippinus (rex Italiae)|Pippini]] sepulchrum qui die [[8 Iulii]] [[810]] mortuus est. [[Campanile]] huius basilicae a [[Dantes Alagherius|Dante Alagherio]] in ''[[Divina Comoedia]]'' commemoratur;<ref>[[Dantes Alagherius]], ''[[Divina Comoedia]]'' "Purgatorium" 18</ref> [[statua Sancti Zenonis (Verona)|statua Sancti Zenonis]] mediaevalis in porticu basilicae monstratur. [[ecclesia Cathedralis Veronensis|Ecclesia cathedralis S. Mariae Matricularis]], in ruinis duarum ecclesiarum a terrae motu deletarum episcopis [[Tebaldus II (episcopus Veronensis)|Tebaldo]] et [[Omnibonus (episcopus Veronensis)|Omnibono]] aedificata et die [[13 Septembris]] [[1187]] dedicata, saeculis XIV et XV partim refecta est. Tali modo [[Ecclesia Sancti Firmi Maioris|ecclesia SS. Firmi et Rustici]] anno [[1143]], [[Basilica Sancti Laurentii (Verona)|basilica Sancti Laurentii]] anno [[1177]] et [[Ecclesia Sanctae Mariae Antiquae (Verona)|ecclesia Sanctae Mariae Antiquae]] anno [[1185]], [[Ecclesia Sanctorum Apostolorum (Verona)|ecclesia Sanctorum Apostolorum]] anno [[1194]] super fundamenta ecclesiarum antiquarum constructae sunt: ecclesia S. Mariae Antiquae fuit sacellum familiae [[Scaliger]]orum. In magna [[ecclesia Sanctae Anastasiae (Verona)|ecclesia Sanctae Anastasiae]] a [[Ordo Fratrum Praedicatorum|Dominicanis]] anno 1290 incepta, anno [[1481]] confecta, anno [[1490]] [[Gulielmus de Bibra]] legatus Germanicus et pontificalis sepultus est; ibidem anno [[1776]] [[schola campanaria Sanctae Anastasiae|schola campanaria]], [[ars campanaria Veronensis|artis campanariae Veronensis]] incunabulum, constituta est.
Monumentorum [[religio Christiana|Christianorum]] antiquissima hodie exstantia post [[Terrae motus Italicus (1117)|terrae motum]] aedificata sunt. [[Basilica Sancti Zenonis]] urbis patroni, annis 1123-[[1135]] reconstructa est eo loco, extra urbis limitem, ubi sepulchrum [[Zeno Veronensis|Zenonis]] iam a saeculo IV stat, regisque [[Pippinus (rex Italiae)|Pippini]] sepulchrum qui die [[8 Iulii]] [[810]] mortuus est. [[Campanile]] huius basilicae a [[Dantes Alagherius|Dante Alagherio]] in ''[[Divina Comoedia]]'' commemoratur;<ref>[[Dantes Alagherius]], ''[[Divina Comoedia]]'' "Purgatorium" 18</ref> [[statua Sancti Zenonis (Verona)|statua Sancti Zenonis]] mediaevalis in porticu basilicae monstratur. [[ecclesia Cathedralis Veronensis|Ecclesia cathedralis S. Mariae Matricularis]], in ruinis duarum ecclesiarum a terrae motu deletarum episcopis [[Tebaldus II (episcopus Veronensis)|Tebaldo]] et [[Omnibonus (episcopus Veronensis)|Omnibono]] aedificata et die [[13 Septembris]] [[1187]] dedicata, saeculis XIV et XV partim refecta est. Tali modo [[Ecclesia Sancti Firmi Maioris|ecclesia SS. Firmi et Rustici]] anno [[1143]], [[Basilica Sancti Laurentii (Verona)|basilica Sancti Laurentii]] anno [[1177]] et [[Ecclesia Sanctae Mariae Antiquae (Verona)|ecclesia Sanctae Mariae Antiquae]] anno [[1185]], [[Ecclesia Sanctorum Apostolorum (Verona)|ecclesia Sanctorum Apostolorum]] anno [[1194]] super fundamenta ecclesiarum antiquarum constructae sunt: ecclesia S. Mariae Antiquae fuit sacellum familiae [[Scaliger]]orum. In magna [[ecclesia Sanctae Anastasiae (Verona)|ecclesia Sanctae Anastasiae]] a [[Ordo Fratrum Praedicatorum|Dominicanis]] anno 1290 incepta, anno [[1481]] confecta, anno [[1490]] [[Gulielmus de Bibra]] legatus Germanicus et pontificalis sepultus est; ibidem anno [[1776]] [[schola campanaria Sanctae Anastasiae|schola campanaria]], [[ars campanaria Veronensis|artis campanariae Veronensis]] incunabulum, constituta est.
[[Platea Herbarum]] (''Piazza delle Erbe'') eo loco patet ubi olim Romani forum urbis designaverunt. Ad hanc plateam stat [[Domus Mercatorum (Verona)|Domus Mercatorum]], anno [[1210]] e ligno constructa, anno [[1301]] iussu [[Albertus I Scaliger|Alberti I Scaligeri]] e lapidibus refecta. Ibi etiam monstrantur [[Domus Mazzanti]] privatae (''Case Mazzanti''), aevo medio aedificati, muris exterioribus picti: Verona enim saeculo XVI a peregrinatoribus "urbs picta" appellata est.
[[Platea Herbarum]] (''Piazza delle Erbe'') eo loco patet ubi olim Romani forum urbis designaverunt. Ad hanc plateam stat [[Domus Mercatorum (Verona)|Domus Mercatorum]], anno [[1210]] e ligno constructa, anno [[1301]] iussu [[Albertus I Scaliger|Alberti I Scaligeri]] e lapidibus refecta. Ibi etiam monstrantur [[Domus Mazzanti]] privatae (''Case Mazzanti''), aevo medio aedificati, muris exterioribus picti: Verona enim saeculo XVI a peregrinatoribus "urbs picta" appellata est.
Iuxta [[platea Dominorum (Verona)|plateam Dominorum]] (''Piazza dei Signori'') aedificia publica surgunt: [[palatium Communis (Verona)|palatium Communis]] saeculo XII erectum, anno [[1219]] post incendium refectum; [[palatium Tribunalis (Verona)|palatium Tribunalis]] (''Palazzo di Cansignorio'') cuius turris anno [[1363]] confecta est; [[palatium Potestatis (Verona)|palatium Potestatis]] (''Palazzo del Podestà'') saeculo XIII exeunte confectum. Ibidem stat lobia seu [[porticus Consilii (Verona)|porticus Consilii]] (''Loggia del Consiglio'') a fratre [[Ioannes Iucundus|Iucundo]] Veronensi iussu imperatoris [[Maximilianus I (imperator)|Maximiliani]] anno [[1476]] aedificata. Anno circiter 1356 constructus est [[Pons Scaliger]] munitus, iussu [[Cangrandis II Scaliger|Cangrandis II]] a [[Gulielmus Bibensaquam|Gulielmo Bibensaquam]] designatus, iuxta quem [[Castellum Vetus (Verona)|Castellum Vetus]] [[Scaliger]]orum eisdem annis inceptum est et anno [[1376]] confectum.
Iuxta [[platea Dominorum (Verona)|plateam Dominorum]] (''Piazza dei Signori'') aedificia publica surgunt: [[palatium Communis (Verona)|palatium Communis]] saeculo XII erectum, anno [[1219]] post incendium refectum; [[palatium Tribunalis (Verona)|palatium Tribunalis]] (''Palazzo di Cansignorio'') cuius turris anno [[1363]] confecta est; [[palatium Potestatis (Verona)|palatium Potestatis]] (''Palazzo del Podestà'') saeculo XIII exeunte confectum. Ibidem stat lobia seu [[porticus Consilii (Verona)|porticus Consilii]] (''Loggia del Consiglio'') a fratre [[Ioannes Iucundus|Iucundo]] Veronensi iussu imperatoris [[Maximilianus I (imperator)|Maximiliani]] anno [[1476]] aedificata. Anno circiter 1356 constructus est [[Pons Scaliger]] munitus, iussu [[Cangrandis II Scaliger|Cangrandis II]] a [[Gulielmus Bibensaquam|Gulielmo Bibensaquam]] designatus, iuxta quem [[Castellum Vetus (Verona)|Castellum Vetus]] [[Scaliger]]orum eisdem annis inceptum est et anno [[1376]] confectum.
Linea 92:
Linea 55:
* [[Caesar Lombroso]], criminologus
* [[Caesar Lombroso]], criminologus
* [[Licia Colò]], [[televisio]]nis ductrix
* [[Licia Colò]], [[televisio]]nis ductrix
* [[Germanus Mosconi|Germanus Mosconi,]] poeta atque diurnarius
* [[Germanus Mosconi|Germanus Mosconi,]] poeta atque diurnarius
== Ecclesia Catholica Romana ==
== Ecclesia Catholica Romana ==
Linea 124:
Linea 87:
* [[Fanum Sancti Maximi iuxta Athesim]],
* [[Fanum Sancti Maximi iuxta Athesim]],
[[Fasciculus:Map_of_comune_of_Verona_(province_of_Verona,_region_Veneto,_Italy).svg|thumb|upright=0.5|Situs finium Municipii Veronensis in Provincia Veronensi]]
[[Fasciculus:Flag of the March of Verona and Aquileia.png|thumb|upright=0.5|Vexillum [[Marchionatus Veronensis]]]]
[[Fasciculus:Flag of the March of Verona and Aquileia.png|thumb|upright=0.5|Vexillum [[Marchionatus Veronensis]]]]
Linea 157:
Linea 119:
* Giovanna Girardi, "[https://www.theguardian.com/cities/2016/dec/19/insider-guide-verona-fine-wine-opera-mountain-psych-folk Insider's guide to Verona: fine wines, opera and mountain psych-folk]" in ''[[The Guardian]]'' (19 Decembris 2016)
* Giovanna Girardi, "[https://www.theguardian.com/cities/2016/dec/19/insider-guide-verona-fine-wine-opera-mountain-psych-folk Insider's guide to Verona: fine wines, opera and mountain psych-folk]" in ''[[The Guardian]]'' (19 Decembris 2016)
* Alessandro Guidi, Federica Candelato, Massimo Saracino, "[https://www.academia.edu/12094226/Il_popolamento_del_territorio_veronese_durante_l_età_del_ferro_con_F.Candelato_e_M.Saracino_in_I_Veneti_antichi._Novità_e_aggiornamenti_atti_convegno_di_studio_Isola_della_Scala_2005_Verona_2008_pp._15-45 Il popolamento del territorio veronese durante l’età del ferro]" in ''I Veneti antichi. Novità e aggiornamenti: atti convegno di studio Isola della Scala 2005'' (Veronae, 2008)versity Press, 1993. ISBN 0-8014-2837-8 {{Google Books|JG6H7RVX6I0C|Paginae selectae}}
* Alessandro Guidi, Federica Candelato, Massimo Saracino, "[https://www.academia.edu/12094226/Il_popolamento_del_territorio_veronese_durante_l_età_del_ferro_con_F.Candelato_e_M.Saracino_in_I_Veneti_antichi._Novità_e_aggiornamenti_atti_convegno_di_studio_Isola_della_Scala_2005_Verona_2008_pp._15-45 Il popolamento del territorio veronese durante l’età del ferro]" in ''I Veneti antichi. Novità e aggiornamenti: atti convegno di studio Isola della Scala 2005'' (Veronae, 2008)versity Press, 1993. ISBN 0-8014-2837-8 {{Google Books|JG6H7RVX6I0C|Paginae selectae}}
* <span id="Laffranchi et al. (2019)"></span>Zita Laffranchi, Giuliana Cavalieri Manasse, Luciano Salzani, Marco Milell, "[https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0214372 Patterns of funerary variability, diet, and developmental stress in a Celtic population from NE Italy (3rd-1st c BC)]" in ''PLOS One'' (17 Aprilis 2019)
* {{ec|id=Laffranchi et al. (2019)|c=Zita Laffranchi, Giuliana Cavalieri Manasse, Luciano Salzani, Marco Milell, "[https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0214372 Patterns of funerary variability, diet, and developmental stress in a Celtic population from NE Italy (3rd-1st c BC)]" in ''PLOS One'' (17 Aprilis 2019)}}
== Nexus externi ==
== Nexus externi ==
Linea 168:
Linea 130:
{{Urbes viae imperii}}
{{Urbes viae imperii}}
[[Categoria:Verona|!]]
[[Categoria:Verona| ]]
[[Categoria:Condita 89 a.C.n.]]
[[Categoria:Condita 89 a.C.n.]]
Redactio novissime (die 21 Februarii 2023, hora 14:15) facta
Homines mediaevales qui situm Veronae haud sciverunt nomen tantum cognoverunt e rege illo Theoderico quem epici Theodisci Dietrich von Bern, scil. "Theodericum Veronensem" appellabant, atque propter regem LangobardorumAlboinum Veronae iussu mulieris suae anno 572 necatum. Simili modo nomen huius urbis cognoscunt recentiores ob res litterarias. Dantes Alagherius "Paradisum" suum (tertiam partem Divinae Comoediae) Canfrancisco Scaligero, domino Veronae, dicavit.[4] Historia ludi scaenici Shakesperiani (e fabula Italica conversi) de Romeo et Iulietta, familiarum Veronensium prolibus, Veronae in urbe evolvitur.
Medio saeculo XII commune Veronensium, duce imprimis episcopo Tebaldo, libertatem urbis vindicavit, ubi anno 1184 papa Lucius III, a Roma profugus, Concilium Veronense tenuit, adeunte etiam imperator Friderico Barbarossa. Concilio concluso bullam "Ad abolendam" de haeresibus exstirpandis emiserunt. Lucius III Veronae mortuus est die 25 Novembris1185. Eodem die successor Urbanus III electus in ecclesia S. Petri in Castello coronatus est. Verona mox sub familiae Scaligerorum (della Scala) dominatione cecidit. Medio amphitheatro anno 1278 iussu Alberti ScaligeriCathari 166 Sirmionenses combusti sunt.
Anno 1944 urbem Veronam classes aëreae Civitatum Foederatarum sociorumque graviter afflictaverunt. Die 24 Aprilis1945 milites Germani ab Italia recedentes pontes Marmoreum Romanum Scaligerumque mediaevalem deleverunt, sed ambo annis 1949-1957 stylo historico et lapidibus priscis restructi sunt.
Fluvius Athesis, sicut TiberisRomam, mediam civitatem Veronam percurrit. Super quem ingens marmoreus miri operis miraeque magnitudinis pons est fabricatus. A laeva autem parti fluminis, quae est quilonem versus posita, civitas est difficili arduoque colle munita, adeo ut, si ea pars civitatis, quam memoratus fluvius dexteram alluit, ab hostibus capiatur, ea tamen viriliter possit defendi. In huius vero collis summitate preciosi operis est ecclesia fabricata, in honore beatissimi Petri apostolorum principis consecrata.[14]
Inter monumenta aevo Romano aedificata hodieque servata praecellunt Amphitheatrum sive Arena, Pons Marmoreus seu Ponte Pietra, Porta Iovia seu Porta Borsari et Arcus Gavius; adduntur Porta Leonum (ita a recentioribus nuncupatum) et ruinae Theatri Romani iuxta ripam sinistram fluminis saeculo XIX effossae. Sub arco Gavio monstrantur lapides via Postumiae.
Platea Herbarum (Piazza delle Erbe) eo loco patet ubi olim Romani forum urbis designaverunt. Ad hanc plateam stat Domus Mercatorum, anno 1210 e ligno constructa, anno 1301 iussu Alberti I Scaligeri e lapidibus refecta. Ibi etiam monstrantur Domus Mazzanti privatae (Case Mazzanti), aevo medio aedificati, muris exterioribus picti: Verona enim saeculo XVI a peregrinatoribus "urbs picta" appellata est.
Borgo Trento, Valdonega, Borgo Venezia (cum Borgo Trieste), Porto San Pancrazio, Borgo Roma, Santa Lucia, Borgo Milano (cum locis: Clivi et Saval), Golosine, Ponte Crencano.
Bussolengo, Buttapietra, Castel d'Azzano, Grezzana, Mezzane di Sotto, Negrar, Pescantina, Roverè Veronese, San Giovanni Lupatoto, San Martino Buon Albergo, San Mauro di Saline, San Pietro in Cariano, Sommacampagna, Sona, Tregnago, Villafranca di Verona.
Scipione Maffei, Museum Veronense, hoc est, Antiquarum inscriptionum atque anaglyphorum collectio: cui Taurinensis adiungitur et Vindobonensis: accedunt monumenta id genus plurima nondum vulgata, et ubicumque collecta. Veronae: Typis Seminarii, 1749 Textus apud archive.org
Verona
.svg)
.jpg)
.jpg)
