Jump to content

Iactus (astrophysica)

E Vicipaedia
Vide etiam paginam discretivam: Iactus.
Galaxias Centauri A(en)(d) duos immensos iactūs plasmaticos, utrumque unius millionis annorum luce mensorum longum, effundit.

Iactus[1][2][3][4] (-ūs, m.; Anglice jet) in astrophysica est res qua materies ionizata in duas trabes immensas secundum axem rotationis cuiusdam corporis centralis ordinatas effunditur.[5] Quum materies iactuum celeritati lucis appropinquat, ipsi appellantur iactūs relativistici, nam nonnullos effectūs theoriae relativitatis specialis exhibent.

Galaxias ellipticus(en)(d) M87(en)(d) per Telescopium spatiale Hubbleanum observatus, dum iactum relativisticum emittit.
Iactūs stellā nascenti emissi per Telescopium spatiale Hubbleanum observati

Generatio et sustentatio iactuum astrophysicorum descriptiones valde complexas requirunt, quae ad varia genera fontium astronomicorum altarum energiarum pertinent. Iactūs verisimiliter e discis accretionis(en)(d), qui corpora compacta centralia – ut foramina nigra, stellas neutronicas, vel pulsaria – comitare solent, per varias interactiones dynamicas oriuntur. Campi magnetici, perturbati, putantur sic se ordinare ut materies in duas oppositas trabes, fontem centralem angulis angustissimis deserentes (ca. > 1%), dirigant.[6] Iactūs affici quoque possunt effectu relativitatis generalis “spatii temporisque tractione” appellato.[7]

Plerique e maximis strenuissimisque iactibus per foramina nigra supermassiva in nucleis galacticis activis(en)(d)—nempe in quasaribus, in galaxiis radioelectricis(en)(d), vel intra greges galaxiarum(en)(d)—creantur.[8] Longitudo duarum trabum usque ad parallaxem millionum secundorum(en)(d) pervagari potest.[6] Alia corpora astronomica quae iactūs producunt sunt stellae cataclysmaticae variabiles(en)(d), stellae binariae radiorum Roentgenianorum(en)(d), et eruptiones radiorum gamma(en)(d).

Iactūs minores (ca. par.sec.i unius) in regionibus formationis stellarum reperiri possunt, ubi stellae classe T Tauri(en)(d) et corpora Herbigana–Haroniana(en)(d) inveniuntur. Multa talium corporum per interactionem inter iactūs et gas pulveremque interstellarem formantur. Nonnullus effluxus bipolaris(en)(d) etiam protostellas,[9] stellas post ramum asymptoticum gigantium evolutas(en)(d), nebulas planetarias, atque nebulas bipolares(en)(d) comitare potest.

Iactus relativistici

[recensere | fontem recensere]

Iactūs relativistici materiem ionizatam usque ad celeritatem luci proximam accelerant. In observationibus, plerique cum foraminibus nigris centralibus quasarum, galaxiarum activorum, vel galaxiarum radioelectricorum, atque item cum foraminibus nigris stellaribus, stellis neutronicis vel pulsaribus intra galaxias sociantur. Longitudines trabium variare possunt inter par.sec.orum plurum miliorum,[10] centenorum milium,[11] vel etiam milionum.[6] Materies, dum sua celeritas illi lucis appropinquat, effectūs notabiles theoriae relativitatis specialis exhibet, exempli gratia effulgentiam relativisticam(en)(d), quae luminositatem apparentem iactuum transmutat.[12]

Foramina nigra supermassiva in mediis galaxiis iactūs potentissimos emittunt, nihilominus eis sunt structura et habitus illis similes qui ad minores stellas neutronicas foraminaque nigra stellaria pertinent. Haec systemata minora saepe microquasaria(en)(d) appellantur et amplam varietatem celeritatum exhibent. Exempli gratia, iactui systematis SS 433(en)(d) est celeritas media 26% illius lucis.[13] Natūs iactuum relativisticorum etiam eruptiones radiorum gamma observatas explicare possunt, quibus sunt trabes relativisticissimae, saepe “ultrarelativisticae(en)(d)” appellatae.[14]

Rationes quae internam compositionem iactuum statuunt manent incertae.[15] Aliae investigationes theoriis favent in quibus iactūs describuntur mixtura omnino neutra nucleorum, electronum, et positronum; aliae autem putant iactūs e plasmate positronum electronumque componi.[16][17][18] Nuclei in iactibus positronicis–electronicis rapti exspectantur altissimas energias habere, quum eis, etiamsi gravioribus, velocitas positronibus electronibusque congruens attingenda sit.

Notae

[recensere | fontem recensere]
  1. ↑ Fons nominis Latini desideratur (addito fonte, hanc formulam remove).
  2. ↑ Cf. Plin., Hist. II, 45, 116: “radiorumque multiformi iactu flagellatus aër”.
  3. ↑ Cf. “jactus” apud Forcellini, Aegidium; Furlanetto, Iosephum red.; Corradini, Franciscum cur.; et Perin, Iosephum cur. (1733-1965). Lexicon Totius Latinitatis. Tom. II [PDF]. Bononiae: Arnaldus Forni. p. 951.
  4. ↑ Cf. “jactus” apud C. T. Lewis et C. Short (1879). A Latin Dictionary. Oxoniae: Oxford University Press.
  5. ↑ Beall, J. H. (2015). "A Review of Astrophysical Jets". Proceedings of Science: 58 
  6. ↑ 6.0 6.1 6.2 Kundt, W. (2014). "A Uniform Description of All the Astrophysical Jets". Proceedings of Science: 58 
  7. ↑ Miller-Jones, James (April 2019). "A rapidly changing jet orientation in the stellar-mass black-hole system V404 Cygni". Nature 569 (7756): 374–377. arXiv:1906.05400 
  8. ↑ Beall, J. H (2014). "A review of Astrophysical Jets". Acta Polytechnica CTU Proceedings 1 (1): 259–264 
  9. ↑ Star sheds via reverse whirlpool. . Astronomy.com. 27 Decembris 2007 
  10. ↑ Biretta, J. (6 Ianuarii 1999). "Hubble Detects Faster-Than-Light Motion in Galaxy M87" 
  11. ↑ "Evidence for Ultra-Energetic Particles in Jet from Black Hole". Yale University – Office of Public Affairs. 20 Iunii 2006 
  12. ↑ Semenov, V.; Dyadechkin, S.; Punsly, B. (2004). "Simulations of Jets Driven by Black Hole Rotation". Science 305 (5686): 978–980. arXiv:astro-ph/0408371 
  13. ↑ Blundell, Katherine (December 2008). "Jet Velocity in SS 433: Its Anticorrelation with Precession-Cone Angle and Dependence on Orbital Phase". The Astrophysical Journal 622 (2): 129. arXiv:astro-ph/0410457 
  14. ↑ Dereli-Bégué, Hüsne; Pe’er, Asaf; Ryde, Felix; Oates, Samantha R.; Zhang, Bing; Dainotti, Maria G. (2022-09-24). "A wind environment and Lorentz factors of tens explain gamma-ray bursts X-ray plateau". Nature Communications 13 (1): 5611. arXiv:2207.11066 
  15. ↑ Georganopoulos, M.; Kazanas, D.; Perlman, E.; Stecker, F. W. (2005). "Bulk Comptonization of the Cosmic Microwave Background by Extragalactic Jets as a Probe of Their Matter Content". The Astrophysical Journal 625 (2): 656–666. arXiv:astro-ph/0502201 
  16. ↑ Hirotani, K.; Iguchi, S.; Kimura, M.; Wajima, K. (2000). "Pair Plasma Dominance in the Parsec-Scale Relativistic Jet of 3C 345". The Astrophysical Journal 545 (1): 100–106. arXiv:astro-ph/0005394 
  17. ↑ Electron–positron Jets Associated with Quasar 3C 279
  18. ↑ Naeye, R.; Gutro, R. (2008-01-09). "Vast Cloud of Antimatter Traced to Binary Stars". NASA 

Nexus interni

Receptum de "https://la.wikipedia.org/w/index.php?title=Iactus_(astrophysica)&oldid=3890523"