Concentus ad violinam (Mendelssohn)

Felix Mendelssohn anno 1846.

Concentus ad violinam in mi minore, op. 64, est concentus ad violinam et orchestram a Felici Mendelssohn anno 1844 compositus, cuius tirocinium anno 1845 habitum est.

Partes

1. Allegro molto appassionato
2. Andante
3. Allegretto non troppo – Allegro molto vivace

Instrumenta orchestrae

• violina solistica
• tibiae duae
• tibiae Gallicae sive oboe duae
• clarinetae duae
• fagotti duo
• cornua duo
• trumpetae duae
• tympana
• chordata

De origine

Mendelssohn re vera duos concentus ad violinam composuit: unum, cum duodecim annorum esset hic puer mirabilis, alterum, cum quadraginta quinque annos complesset, id est tribus annis ante mortem. Puerilis ille concentus in re minore, ut perspicuum est, magis laudatus quam cantus est, quamquam Iudas Menuhin id opus suscitare conatus est. Opus autem maturae aetatis, Concentus ad violinam in mi minore, op. 47, sui generis est, nam inspiratione lyrica et sollertia structurae scatet. Ad Ferdinandum David violinistam amicumque compositoris scriptus erat, quem Mendelssohn concentus magistrum suum instituit, postquam ductor Orchestrae Gewandhaus Lipsiensis anno 1835 nominatus esset.

Componendo paulo post operam dedit, sed aliis inceptis et crebris morborum impetibus, quin opus perficeret, impediebatur. Numquam tamen diu partituram deseruit, identidemque consilia utilia petens Davidi adumbrationes concentus semiperfecti ostendebat. Praecipue de cadentia sententiam Davidis sciscitabatur: num nimis difficilis ad canendum esset; num locus eius in concentu insolitus toti detrimentosus esset. Cadentia enim, ut apparet, episodium cardinale operis est, et una ex magnis inspirationibus compositoris – una quae eum a concentis praeteritis separaret et cursum compositoribus futuris praescriberet. Nam cadentia in concentis prioribus saepe ingratam continuitatis interruptionem in fine primae partis constituebat, cogebaturque orchestram concedere, ut solista cantum extemporalem caneret.

In duobus prioribus concentis ad clavile factis Mendelssohn hanc difficultatem omissis cadentiis solverat. Hic, Mendelssohn cadentiam paulo ultra mediam partem introduxit, nam ita permisit eam velut membrum totius esse, quod ex expositione crescens omnia quae sequuntur continuat et locupletat in partitura: tres partes non solum sine intermissione aguntur, sed etiam variationes unius cogitationis crescentis haberi possunt.

De innovationibus

Hic concentus multis modis artem novavit. Primo, contra mores concentus classici, ubi cantus praecursione totius orchestrae incipit, introitus violinae solisticae fere ab initio fit, non aliter quam in primo concentu ad clavile fecit. Mendelssohn, quamquam primam partem plerumque forma sonatae consuetae composuit, introductionem primi thematis soli violinae canendam commendavit, et tum demum sequitur orchestra.

Cadentia quoque novi generis est, nam velut membrum concentus scripta ante recapitulationem posita est, et a solista canitur. Ne extemporaliter canatur, a Mendelssohn acurate scripta est. Hic concentus ad violinam partibus conexis a concentibus prioribus eminet. Nulla interruptio inter primam et secundam partem fit, nam pro pausa sonus fagotti tamquam pontem imponit inter partes. Transitus vel "pons" duas ultimas partes coniungens fere statim post motum lentum incipit. Melodia initii similis est, quod formam cyclicam operis significat. Quae conexio destinata erat ad removendum inter motus plausum, quo faciendo auscultatores iam adsueti erant. Concentus etiam violinistam adducit, ut longe orchestrae concinat

Bibliographia

• Lindeman, Steve (2004) The works for solo instrument(s) and orchestra. The Cambridge Companion to Mendelssohn, ed. Peter Mercer-Taylor, 112-129. Cambridge University Press.
• Lorenzon, Matthew (1998) Deep Listen: Mendelssohn Violin Concerto in E minor. 30 Maii.
• Steinberg, Michael (1998) The Concerto: A Listener's Guide. Oxford University Press.
• Stowell, Robin (1992). The concerto. The Cambridge Companion to the Violin. Cambridge University Press.
• Wilson, Conrad (2005) Notes on Mendelssohn: 20 Crucial Works. William B. Eerdmans Publishing Company.

Nexus externi

• Glass, Herber, Violin Concerto/Felix Mendelssohn, About tthis Piece. La Phil