Aromatum apud Indos nascentium historia

E Vicipaedia
Garcia de Orta, Colóquios. Editio prima (Goae, 1563)
Caroli Clusii versio Latina. Editio prima (Antverpiae, 1567)

Colóquios dos simples e drogas da Índia, opus mox Latine versum titulo Aromatum et simplicium aliquot medicamentorum apud Indos nascentium historia, est liber manualis, Goae anno 1563 divulgatus, de plantis utilibus et medicamentis quae Portugallenses nuper in India reppererant. Auctor fuit Garcias ab Horto (vulgo Garcia de Orta), medicus Portugallensis Iudaeus qui Goae ab anno 1534 habitaverat.

Titulus plenus Lusitanicus sonat Colóquios dos simples e drogas he cousas medicinais da Índia e assi dalgũas frutas achadas nella onde se tratam algũas cousas tocantes a medicina, pratica, e outras cousas boas pera saber, scil. "Colloquia de simplicibus, pharmacis et materia medica Indiae atque aliquibus fructibus ibi repertis, ubi etiam tractantur res nonnullae medicina et vita diurna relevantes aliaeque utiles ad sciendum". Dialogi commenticii septem et quinquaginta enarrantur in quibus Garcias contubernalem Ruanum, Indiam visitantem, certiorem facit de medicamentis et aromatibus eius regionis. Aromata ordine alphabetico tractantur, origine, confectione, mercatu necnon utilitate seriatim refertis. Nomina Graeca, Latina, Arabica, Indica, Lusitanica et Hispanica enumerantur. Varia interdum dicuntur de rebus Indiae medicis politicisque, de animalibus et de commercio aromatum inter Hispanis et Portugallensibus disputato. Cholera morbus curiosissime describitur.[1]

Carolus Clusius mense Ianuario 1564 Olisipone hunc librum emit.[2] Mox Latine vertit, textu admodum abbreviato, dialogis in commentationes simplices redactis, atque Antverpiae anno 1567 versionem suam divulgari iussit.

Nicolaus Monardes, qui Hispanice libellum de tabaco aliisque medicamentis Americanis anno 1571 Hispali divulgavit, Garciam nominatim citans (quem Latine ut videtur legit) comparationem inter tabacum et bague (lege bangue), a Garcia descriptum, facit.[3]

Index capitulorum[recensere | fontem recensere]

Hannibalis Briganti versio Italiana (Venetia, 1576)
Caroli Clusii Exoticorum libri decem (Antverpiae, 1605), in quibus comprehensa est editio quinta versionis Latinae Colloquiorum

Hic enumerantur rubricae editionis 1563 Lusitanae cum numeris colloquiorum et foliis, rubricae editionis 1605 Latinae cum libris (i, ii) et capitulis, species principales in quoque colloquio descriptae:

Colóquios dos simples e drogas da Índia 1563 No., fol. Aromatum apud Indos nascentium historia 1605 Lib.i Lib.ii Species principales
Praefatio 01, 1r
Do aloes 02, 2r De aloe i.02 Aloe vera
Do ambre 03, 10v De ambaro i.01
Do amomo 04, 14v De amomo i.31 Amomum subulatum
Do anacardo 05, 16v De anacardio i.30 Semecarpus anacardium
Da árvore triste 06, 17v De arbore tristi ii.01 Nyctanthes arbor-tristis
Do altiht, anjuden, assafetida e doce e odorata, anil 07, 19r De altith
De ambare
De anil
i.03
 
 

ii.17
ii.26
Ferula assa-foetida, Glycyrrhiza glabra, Styrax officinalis, Spondias pinnata, Indigofera tinctoria
Do bangue 08, 26r De bangue ii.25 Cannabis sativa
Do benjuy 09, 28r De benjui i.05 Styrax benzoin, Liquidambar orientalis
Do ber ... e dos brindões ... 10, 32v De ber
De brindones
ii.16
ii.19
Ziziphus mauritiana, Garcinia indica
Do cálamo aromático e das caceras 11, 37v De calamo aromatico
De caceras
i.32
 

ii.23
Acorus calamus, Actinoscirpus grossus var. kysoor[4] aut Trapa bispinosa[5]
De duas maneiras de canfora e das carambolas 12, 41r De caphura
De carambolas
i.09
 

ii.15
Cinnamomum camphora, Dryobalanops aromatica, Averrhoa carambola
De duas maneiras de cardamomo e carandas 13, 47r De cardamomo
De carandas
i.24
 

ii.06
Elettaria cardamomum, Aframomum melegueta, Carissa carandas
Da cassia fistula 14, 54r De cassia solutiva i.29 Senna alexandrina
Da canella, e da cassia lignea e do cinamomo 15, 56v De canella i.15 Cinnamomum cassia, Cinnamomum verum
Do coco commum, e do das Maldivas 16, 66r De nuce Indica i.26 Cocos nucifera, Lodoicea maldivica
Do costo e da collerica passio 17, 71v De costo
[de cholerica passione]
i.35
 

ii.22
Saussurea costus
Da crisocola e croco indiaco ... e das curcas 18, 78r De croco Indico
De curcas
i.39
 

ii.22
Curcuma longa, Plectranthus rotundifolius aut Mucuna pruriens[6]
Das cubebas 19, 80r De cubebis i.23 Piper cubeba
Da datura e dos doriões 20, 83r De dorione
De datura
ii.11
ii.24
Datura stramonium, Durio zibethinus
Do ebur o marfim e do elefante 21, 85r De ebore i.14 Elephas maximus
Do faufel e dos figos da India 22, 91r De faufel
De musa
i.25
 

ii.10
Areca catechu, Musa spp.
Do folio índico o folha da India 23, 95r De folio i.19 Cinnamomum tamala
De duas maneiras de galanga 24, 98v De galanga i.40 Alpinia galanga, Alpinia officinarum
Do cravo 25, 100v De caryophyllis i.21 Syzygium aromaticum
Do gengivre 26, 105v De gingibere i.41 Zingiber officinale
De duas maneiras de hervas contra as camaras ... e de uma herva que não se leixa tocar sem se fazer murcha 27, 107v De coru
De avacari
De anonymo
ii.07
ii.08
ii.27
Holarrhena pubescens aut Wrightia antidysenterica,[7] Naregamia alata,[8] Biophytum sensitivum[9] aut Mimosa pudica[10]
Da jaca, e dos jambolòes, e dos jambos e das jamgomas 28, 111r De iaca
De iamgomas
De iambos
De iambolones
ii.04
ii.05
ii.13
ii.18
Artocarpus heterophyllus, Flacourtia jangomas, Syzygium cumini, Syzygium jambos, Syzygium malaccense
Do lacre 29, 112v De lacca i.08
De linhaloes 30, 118v De agallocho i.16 Aquilaria malaccensis
Do pao chamado cate do vulgo 31, 125r De cate sive lycio i.10 Berberis lycium[11] aut Senegalia polyacantha[12]
Da maça e noz 32, 129r De maci i.20 Myristica fragrans
Da manná purgativa 33, 131v De manna i.11
Das mangas 34, 133v De mangas ii.09 Mangifera indica
Da margarita ou aljofar, e do chanco, donde se faz o que chamamos madreperola 35, 138v De margarita i.57
Do mungo, melão da India 36, 141v De Indico melone
De mungo
ii.20
ii.21
Citrullus lanatus, Vigna mungo, Vigna radiata
Dos mirabolanos 37, 148r De myrobalanis i.27 Terminalia chebula, Terminalia bellirica, Phyllanthus emblica
Dos mangostões 38, 151r De mangostans ii.12 Garcinia mangostana
Do negundo o sambali 39, 151v De negundo ii.03 Vitex negundo
Do nimbo 40, 153r De nimbo ii.02 Melia azedarach
Do amfião 41, 153v De opio i.04 Papaver somniferum
Do pao da cobra 42, 155v De ligno colubrino i.44 Ophiorrhiza mungos[13] aut Rauvolfia serpentina[14]
Da pedra diamão 43, 159r De adamante i.47 Adamas
Das pedras preciosas 44, 165r De lapide Malacensi
De smaragdo
De rubino
De sapphiro
De hyacintho et granato
De iaspide
De alaqueca
De oculo catti
De lapide Armeno
De magnete
i.46
i.48
i.49
i.50
i.51
i.52
i.53
i.54
i.55
i.56
Da pedra bezar 45, 169r De lapide bezar i.45
Da pimenta preta, branca e longa, e canarim, e dos pecegos 46, 171v De pipere i.22 Piper nigrum, Piper longum
Da raiz da China 47, 177r De radice Chinae i.38 Smilax china, Guaiacum officinale
Do ruibarbo 48, 184r De rhabarbaro i.37 Rheum officinale
De tres maneiras de sandalo 49, 185v De sandalo i.17 Santalum album, Pterocarpus santalinus, Paubrasilia echinata
Do spiquenardo 50, 189v De nardo i.33 Nardostachys jatamansi
Do spodio 51, 193r De tabaxir i.12
Do squinanto 52, 197r De iunco odorato i.34 Cymbopogon spp.
Dos tamarindos 53, 200r De tamarindis i.28 Tamarindus indica
Do turbit 54, 203v De turbith i.36 Operculina turpethum
Do thure ... e da mirra 55, 213v De thure
De myrrha
i.06
i.07
Boswellia spp., Commiphora spp.
Da tutia 56, 215v De tutia i.13
Da zedoaria e do zerumbete 57, 216v De zedoaria
De zerumbet
i.42
i.43
Curcuma zedoaria, Zingiber zerumbet
Miscellanea 58, 219v
Do betre ... Appendix De betre
De cydoniis Bengalensibus
i.18
 

ii.14
Piper betle, Aegle marmelos
De quibusdam Indiae regibus ii.28

Auctores citati[recensere | fontem recensere]

Errores maiorum saepissime corriguntur. "Ne mihi terreas Dioscoride aut Galeno citato," ait Garcias, "dicam enim ea tantum quae vera esse scio;"[15] sed "si in Hispania fuerim nihil contra Galenum aut Graecos dixerim."[16] Citantur scriptores tam Latini et Graeci quam Arabici et Hebraici:

Notae[recensere | fontem recensere]

  1. Dialogus 17. "A classic of clinical description": Roddis (1931) p. 203
  2. Exemplum a Clusio emptum Cantabrigiae in bibliotheca universitatis servatur.
  3. "Diego Garcia de Guerta enel libro que escrivio de los Aromatos de la India Oriental dize ...": Nicolaus Monardes, Segunda parte del libro de las cosas que se traen de nuestras Indias (1571) (quaternion C4 verso apud Google Books)
  4. Markham (1913)
  5. Dalgado (1894)
  6. Dalgado (1894)
  7. Markham (1913); Dalgado (1894)
  8. Dalgado (1894)
  9. Markham (1913)
  10. Dalgado (1894)
  11. Markham (1913)
  12. Dalgado (1894)
  13. Markham (1913); Dalgado (1894)
  14. Dalgado (1894)
  15. Dialogus 9: Boxer (1963) p. 14
  16. Dialogus 32: Ficalho (1886) p. 309

Bibliographia[recensere | fontem recensere]

Editiones et versiones
  • 1563 : Colóquios dos simples e drogas he cousas medicinais da India e assi dalgũas frutas achadas nella onde se tratam algũas cousas ... boas pera saber. Goae: Ioannes de Endem, 1563 (Lusitanice) Textus alius
  • 1567 : Carolus Clusius, interpr. Aromatum et simplicium aliquot medicamentorum apud Indos nascentium historia. Antverpiae: Plantin, 1567 (Latine) Textus apud Internet Archive
    • 2a ed., 1574 Textus apud Internet Archive (hac in editione coffeum primo inter Europaeos describitur et depingitur)
    • 3a ed., 1579 Textus apud Internet Archive
    • 4a ed., 1582, iterum edita 1593
    • 5a ed., 1605, in: Carolus Clusius, Exoticorum libri decem (Lugduni Batavorum) p. 145 ff. Textus apud Internet Archive
  • 1576 : Hannibal Briganti, interpr. Due libri dell'historia dei semplici, aromati, et altre cose che vengono portare dall'Indie Orientali, pertinenti alla medicina, di Don Garzia dall'Horto .... Venetiae: Francesco Ziletti, 1576 (Italiane) Textus apud Internet Archive
  • 1602 : Anthoine Colin, interpr., Histoire des drogues, espiceries, et de certains médicamens simples, qui naissent és Indes ... Lugduni, 1602 (Textus apud Google Books)
  • 1872 : F. Ad. de Varnhagen, ed., Colloquios dos simples e drogas e cousas medicinaes da India e assi de algumas fructas achadas nella. Olisipone: Imprensa Nacional, 1872 (Lusitanice) Textus apud Internet Archive
  • 1891-1895 : Conde de Ficalho, ed., Colóquios. 2 voll. Olisipone, 1891–1895 (Lusitanice) Vol. 1 vol. 2 apud Internet Archive
  • 1913 : Clements Markham, interpr., Colloquies on the Simples and Drugs of India by Garcia da Orta. Londinii, 1913 (Anglice) Textus apud Internet Archive
  • 2014 : Raquel Madrigal Martínez, “Colóquios dos Simples” de Garcia de Orta: traducción al español y proceso traductológico (versio colloquiorum 1-10: dissertatio universitatis Eborensis)
Historica et critica
  • Clotilde de Almeida Azevedo Murakawa, "Garcia d'Orta, suas plantas e drogas da Índia: um estudo do repertório lexical" in XXI Seminário do Grupo de Estudos Lingüísticos do Estado de São Paulo. Anais. Paulopoli, 2002
  • V. Ball, "A Commentary on the Colloquies of Garcia de Orta, on the Simples, Drugs, and Medicinal Substances of India" in Proceedings of the Royal Irish Academy vol. 1 (1889/1891) pp. 381-415, 647-684 pars 1 pars 2 apud JSTOR
  • Iacobus Bontius, "Animadversiones in Garciam ab Orta" in Gulielmus Piso et al., De Indiae utriusque re naturali et medica libri quatuordecim (Antverpiae: Elzevir, 1658) pars 2 pp. 41-49
  • C. R. Boxer, Two pioneers of tropical medicine: Garcia d'Orta and Nicolás Monardes. Londinii: Wellcome Historical Medical Library, 1963 Textus apud Internet Archive
  • Augusto da Silva Carvalho, Garcia de Orta. Olisipone, 1934
  • Carolus Clusius, Aliquot notae in Garciae Aromatum historiam; Descriptiones nonnullarum stirpium, et aliarum exoticarum rerum, quae à ... Francisco Drake ... observatae sunt. Antverpiae: Plantin, 1582 Textus apud e-Rara (Textus apud Google Books)
  • D. G. Dalgado, Classificaçao botanica das plantas e drogas descriptas nos "Coloquios da India" de Garcia d'Orta. Bombaiae, 1894 Textus apud Internet Archive
  • Francisco Manuel de Melo, conde de Ficalho, Garcia de Orta e o seu tempo. Olisipone, 1886 Textus apud Internet Archive
  • Palmira Fontes da Costa, ed., Medicine, Trade and Empire: Garcia de Orta's Colloquies on the Simples and Drugs of India (1563) in Context. Farnham: Ashgate, 2013 (Paginae selectae apud Google Books)
  • Anabela Mendes, ed., Garcia de Orta and Alexander von Humboldt: Across the East and the West. Olisipone: Universidade Católica Editora, 2009
  • Louis Roddis, "Garcia da Orta, the first European writer on tropical medicine and a pioneer in pharmacognosy" in Annals of medical history n.s. vol. 1 (1931) pp. 198–207
  • I. S. Révah, "A família de Garcia de Orta" in Revista da Universidade de Coimbra vol. 19 (1960)