Jump to content

Flumen Amazonum

Nexus recensere
Latinitas bona
E Vicipaedia
(Redirectum de Amazonum flumen)
Vide etiam paginam discretivam: Amazones (discretiva).
Flumen Amazonum
Flumen Amazonum in tabula Didaci Gutiérrez(es) ("Americae sive quartae orbis partis nova et exactissima descriptio", 1562)
Longitudocirca 7100 (a fonte Mantaronis) vel 7000 (a fonte Apurimaci) vel 6400 (a fonte Maranonii) vel 6280 (a fonte Ucayali) chm
Altitudo fontis110 m
Decursus aquae230 000 m³/s
Area systematis7 180 000 (cum Tocantino) chm²
Fonsconfluxus Ucayali et
Maranonii
OstiumOceanus Atlanticus
RegioPeruvia, Brasilia

Flumen Amazonum[1][2][3][4] (Hispanice Río Amazonas; Lusitanice Rio Amazonas[5]), est fluvius in America Australi situs, unus e duobus orbis terrarum longissimis, et, quo ad summam aquarum defluentem pertinet, maximus.[6][7] Per Peruviam (regionem Lauretanam) et Brasiliam (civitatibus eius Amazonensem et Paraensem; bracchia deltae laeva civitatem Amapaensem alluunt) in Oceanum Atlanticum influit, maximo ex aliquot ostiis prope Betlehem portum patente. Silvae pluviales Amazoniae ripas fluminis operiunt. Amazonia omnis regio fluminis saepe nominatur.

Amazonum fluminis cursus in tabula Nicolai Sanson(fr), circa 1652

Nomen

[recensere | fontem recensere]

Amazonum flumen sic nuncupatum est ab anno fere 1552 e relatione explorationis Francisci de Orellana. Ille enim primus hoc flumen navigans contra exercitum pugnavit bellatricum quas cum Amazonibus comparavit. Nomen Hispanicum rio de las Amazonas ita datum est,[8] saepe etiam rio Grande de las Amazonas; quod nomen Latine ad pedem litterarum "maximum flumen Amazonum" transscripsit Abraham Ortelius in Theatro Orbis Terrarum.[9]

Fluxus

[recensere | fontem recensere]

Aquae capitales fluminis Apurimaci in monte Nevado Mismi paene centum annos maxime distans fluminis Amazonum fons aestimabantur, donec nova investigatio, anno 2014 facta, decreverit originem fluminis esse capitales fluminis Mantaro in Cordillera Rumi Cruz Peruviae aquas.[10] Flumina Mantaro et Apurímac uniuntur, et cum aliis tributariis flumen Ucayali constituunt, quod vicissim in flumen Maranonium supra urbem Iquitorum Peruviae defluit, quod civitates praeter Brasiliam praecipuam stirpem fluminis Amazonum aestimant. Brasiliani autem hanc partem Solimões[11] supra confluentiam cum Flumine Nigro appellant,[12] quod Brasiliani flumen Amazonum appellant, ad Congressum Aquarum (Lusitanice Encontro das Águas) iuxta Manaum, maximam urbem ad flumen iacentem.

Fluminis Amazonum tributarii principales

Napus est accola fluminis Amazonum in Peruvia maximus. Fluminis Solimões (i.e. partis fluminis Amazonum Brasilinae superioris) accolae maximi laevi sunt Putomaius et Iapura (quae in Columbia Caqueta nominatur), dextri Iuruensis fluvius et Purus. Post Flumen Nigrum laevum flumen Amazonum alterum suum accolam maximam a dextra accipit, Madeiram. Tapajós flumen magnum inferius in flumen Amazonum a dextra se effundit et Xingu etiam a dextra, in loco, qui delta fluminis Amazonum initium est. In dua bracchia magna flumen dividitur, flumen Amazonum Boreale et Australe; etiam multis bracchiis illa inter se coniungutur. Ad meridiem multis fluxibus haud magnis delta cum flumine Para coniungitur, in quam multa flumina se effundunt et maximus eorum Tocantinum. Inter Param et brachiis fluminis Amazonum insula Maraiensis maxima sita est.

Fons fluminis, cruce lignea designatus..

Omnes fluminis tributarii plus quam 1100 sunt, quorum septendecim sunt plus quam 1500 chiliometra in longitudinem.[13]

Confluentia fluminis Amazonum et fluminis Nigri et concursus aquarum vario colore

Aquarum genera

[recensere | fontem recensere]

Aquarum fluminis Amazonum tria genera sunt, quae saepe albae, nigrae et purae nominantur. Aquae albae dictae re vera flavae vel luridae sunt, nam limum et argillam dilutam plurimam (usque ad 300–350 mg per litrum) ferunt; tales sunt aquae fluminis Amazonum ipsius (id est Maranonii et Ucayali), Putomai, Iapurae et Madeirae fluminis aquosissimi. PH earum media est vel altior (7,0). Aquae purae limum minimum habent (5–20 mg/l); tales sunt aquae accolarum, qui ante ostium aestuarium et paene lacum habent, in quibus limi pars maior subsidet, ut Xingu, Tapajós, Tocantinum, et aquae multorum fluminum minorum; pH earum a 6,0 ad 6,8 est. Fluminum aquam nigram habentium, coloris prope coffei, maximum est flumen Nigrum, cuius quae per multa chiliometra post confluentiam ab aqua fluminis Amazonum ipsius facile distngui potest. Hunc colorem habent pro materia organica diluta maxima; haec aqua acidior est (pH circa 4 vel 5).

Colossoma macropomum (tambaqui, species magni momenti in piscatu Amazoniensi, in Flumine Amazonum nascitur.

Portus

[recensere | fontem recensere]

Flumen Amazonum omnis navigabilis est; Maranoninus usque ad angustias Pongo de Manseriche in confinio regionum Amazonum et regionis Lauretanae navigabilis est. Naves oceanicae usque ad Manaum ascendere possunt.

Portus maximi ad flumen Amazonum sitae sunt:

Despectus in Solimões, partem Fluminis Amazonum superioris.

Fauna

[recensere | fontem recensere]

Magnam diversitatem biologicam sustinet, inter animalia notissima manatus. Plus quam duae partes omnium specierum animalium in orbe terrarum in silvis pluvialibus Amazoniae habitant,[15] quae una sunt praegrandis silva tropica pelvisque fluviatilis, cuius area plus 5 400 000 chiliometrorum quadratorum extenditur. Quae silva biodiversitate est maxime opima silva tropica in orbe terrarum. Plus 3000 piscium species descriptae in pelve Amazoniensi hodie habitant, et plures paene quotannis inveniuntur.[16] Praeter pisces, flumen algas, brachyura, et testudines sustinet.

Despectus ex aere in quemdam tributarium Amazonum.

Notae

[recensere | fontem recensere]
  1. ↑ Flumen (neut.) + Amazonum (gen. pl. fem.). "Flumen Amazonum vel Orellanae" (titulus capituli): Antonius de Herrera, Novis Orbis pars duodecima, sive Descriptio Indiae occidentalis (1624) p. 626; "Maragnonii sive Amazonum fluminis . . . cursus": titulus tabulae geographicae 1785.
  2. ↑ "Peperomia reflexa . . . juxta ripas fluminis Amazonum": A. von Humboldt; "Tropidacris latreillei . . . ad Amazonum flumen": Perty, 1832; "Schizocera hyaloptera . . . "Habitat ad Amazonum flumen": Perty, 1833[nexus deficit].
  3. ↑ "Amazonum fluvius" sive "amnis": Amazonum Fluv." in Iohannes Iacobus Hofmannus, Lexicon universale (1698) ~; "Rio de la Amazonas: Riviere des Amazones . . . Lat. Amazonum fluvius": Francisco Sobrino, Diccionario nuevo de las lenguas española y francesa (3a ed. Bruxellis, 1734) (Textus apud Google Books) pp. 506–507; "Amazonum fluvius": Ardelio Della Bella, Dizionario Italiano-Latino-Illirico (Ragusae, 1785), vol. 1, p. 77; "Amazonum amnis": A. von Humboldt, De Distributione Geogr. Plantarum pp. 92–94 Quaere "Amazonum"
  4. ↑ Rarius "amnis Amazonius" (David Morgan, "Adumbratio"; "fluminis Amazonis" (gen.): I. M. Marci, 1646 19 PUG 557 f. 120r.
  5. ↑ Etiam Hispanice Río de las Amazonas et Lusitanice Rio das Amazonas.
  6. ↑ Amazon River 
  7. ↑ Uereyen, Soner; Kuenzer, Claudia (9 December 2019). "A Review of Earth Observation-Based Analyses for Major River Basins". Remote Sensing 11 (24): 2951 .
  8. ↑ "la boca del Río de Orellana, por otro nombre llamado Las Amazonas": capitulatio regalis cum Hieronymo de Aguayo die 11 Augusti 1552
  9. ↑ "Initium sumit . . . a Para, quae Portugallorum arx est in aestuario maximi fluminis Amazonum sub ipso pene aequatore sita: et desinit in trigesimo quinto gradu ab aequatore versus Austrum: quem ingentem terrarum tractum Portugalli sui juris esse profitentur": citatio de situ Brasiliae ex editione incerta Orteliana (inter 1570 et 1641) a Simone de Vasconcelos dempta in opere suo Notícias curiosas e necessárias das cousas do Brasil (1668). Quaere "Amazonum."[nexus deficit]
  10. ↑ James Contos; Nicholas Tripcevich (Martius 2014). "Correct placement of the most distant source of the Amazon River in the Mantaro River drainage". Area 46 (1): 27–39 .
  11. ↑ "Dioecesis Solimões Superioris" e The Hierarchy of the Catholic Church (situs a Davide M. Cheney elaboratus) (Anglice)
  12. ↑ Penn, James R. (2001). Rivers of the World. ABC-CLIO. p. 8. ISBN 978-1-57607-042-0 .
  13. ↑ Tom Sterling, Der Amazonas (Time-Life Bücher 1979), impressio Germanica octava, p. 20.
  14. ↑ "Dioecesis Obidensis" e The Hierarchy of the Catholic Church (situs a Davide M. Cheney elaboratus) (Anglice)
  15. ↑ World Bank (15 Decembris 2005). "Brazilian Amazon rain forest fact sheet" 
  16. ↑ Albert, J. S.; Reis, R. E., eds. (2011). Historical Biogeography of Neotropical Freshwater Fishes. Berkeleiae: University of California Press .

Bibliographia

[recensere | fontem recensere]
  • Friedhuber, Sepp. 2006. Uramazonas: Fluss aus der Sahara. Cum Klaus Giessner, Herbert Habersack, Gero Hillmer, et al. Ed. secunda. Tecklenborg: Steinfurt. ISBN 978-3-939172-01-7.
  • Hemming, John. 2008. Tree of Rivers: The Story of the Amazon. Londinii: Thames and Hudson. ISBN 978-0-500-51401-6.
  • Hinrichs, Kai-Uwe. 1997. Ausgewählte Lipide in Sedimenten des Santa Barbara-Beckens und des Amazonas-Fächers. Zeugnis spätquartärer Paläoumweltbedingungen. In Edition Wissenschaft, Reihe Chemie, vol. 106. Marburg: Tectum. ISBN 3-89608-819-X.
  • Kane, Joe. 1990, 1993. Wir bezwangen den Amazonas. Bericht über die einzige internationale Expedition von der Quelle bis zur Mündung. Monaci. ISBN 3-426-26307-6, ISBN 3-426-77042-3.
  • Kubícek, Václav. 1989. Abenteuer Amazonas: Mit Kajak und Floss von den Quellen zum Atlantik. Zug: Bucheli, Stutgardiae: Pietsch. ISBN 3-7168-1769-4.
  • Semper, Frank. 1999. Tor zum Amazonas. [Rio-Caquetá-Gebiet]. Hamburgi: Sebr. ISBN 3-9805953-1-5.
  • Sterling, Tom. 1979. Der Amazonas. In Die Wildnisse der Welt. Ed. octava. Amstelodami: Time-Life.

Nexus externi

[recensere | fontem recensere]
Vicimedia Communia plura habent quae ad flumen Amazonum spectant.
Situs geographici et historici: Locus: 4°26′54″S 73°27′21″W, 0°42′28″N 50°5′22″W • OpenStreetMap • GeoNames • Store norske Lexikon


Receptum de "https://la.wikipedia.org/w/index.php?title=Flumen_Amazonum&oldid=3887966"